همه چیز در مورد دیابت

دیابت به گروه خاصی از بیماری ها اشاره دارد که طی آن روش استفاده از قند خون (گلوکز) در بدن تغییر می کند. گلوکز برای سلامت شما حیاتی است. چرا که یکی از منابع مهم انرژی برای سلول های عضلات و بافت ها، گلوکز می باشد. این منبع اصلی، سوخت مغز را نیز تشکیل می دهد. مهم نیست چه نوعی دیابتی در بدن وجود دارد. مهم این است که در انواع مختلف این بیماری، بدن در معرض قند خون بالا است. بالا بودن گلوکز (قند) در بدن می توان برای سلامتی مضر باشد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت می خواهیم اطلاعات جامعی را از بیماری دیابت از جمله انواع، نشانه ها، علل و … در اختیار شما قرار دهیم.

دیابت یک بیماری مزمن است که در آن سطوح قند خون (گلوکز) از حد طبیعی خود خارج شده است. انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده تولید می شود و می تواند قند خون را کاهش دهد. عدم وجود و یا تولید ناکافی انسولین، یا ناتوانی بدن برای استفاده درست از انسولین باعث دیابت می شود. دو نوع دیابت به عنوان نوع ۱ و ۲ وجود دارد. نام های اسبق این دو نوع دیابت، دیابت وابسته به انسولین و دیابت غیر وابسته به انسولین بود.

به طور کلی علائم این بیماری عبارتند از:

  • افزایش برون ده ادرار
  • تشنگی بیش از حد
  • کاهش وزن
  • گرسنگی
  • خستگی
  • مشکلات پوستی
  • درمان آهسته زخم ها
  • عفونت مخمر
  • سوزن سوزن شدن یا بی حسی در پاها یا انگشتان پا

دیابت چیست؟

دیابت یک گروه از بیماری های متابولیک است که با قند خون بالا (گلوکز) که ناشی از نقص در ترشح انسولین و یا عمل این هومورن در بدن، شناخته می شود. این بیماری در گذشته های دور به عنوان بیماری “ادرار شیرین” شناخته می شد و مهمترین نشانه آن نیز از دست دادن بیش از حد عضلات که از سطح بالای قند خون ناشی می شد، بود. در این بیماری، قند خون بالا موجب می شود که گلوکز وارد ادرار شود. از این رو به آن اصطلاح ادرار شیرین را داده اند.

به طور معمول، سطح گلوکز خون شدیدا توسط انسولین کنترل می شود. انسولین هورمون تولید شده توسط پانکراس است. انسولین باعث کاهش سطح قند خون می شود. هنگامی که قند خون به هر دلیلی مثل مصرف غذا بالا می رود، انسولین برای نرمال کردن سطح گلوکز با ترویج جذب گلوکز توسط سلول های بدن از پانکراس منتشر می شود. در بیماران مبتلا به دیابت، تولید ناکافی این هورمون و یا عدم پاسخ به انسولین باعث افزایش قند خون می شود. دیابت یک بیماری مزمن است، به این معنی که اگر چه می توان آن را کنترل کرد، اما در تمام طول عمر در بدن باقی خواهد ماند.

۹ علامت اصلی این بیماری

  1. علائم اولیه دیابت درمان نشده به افزایش سطح قند خون، و از دست دادن گلوکز در ادرار مربوط می شود. مقادیر بالایی گلوکز در ادرار می تواند باعث افزایش برون ده ادرار (تکرر ادرار) شده و به کم شدن آب بدن منتهی شود.
  2. کم شدن آب بدن باعث افزایش تشنگی و مصرف آب می شود.
  3. کمبود نسبی یا مطلق انسولین در نهایت منجر به از دست دادن وزن و لاغری می شود.
  4. کاهش وزن افراد مبتلا، با وجود افزایش در اشتها رخ می دهد.
  5. برخی از بیمارانی که بیماری خود را کنترل نکرده اند از خستگی شکایت می کنند.
  6. تهوع و استفراغ نیز می تواند در بیماران مبتلا به دیابت درمان نشده مشاهده شود.
  7. عفونت هایی مانند عفونت مثانه، پوست و واژن به احتمال زیاد در افراد مبتلا به دیابت درمان نشده مکرر رخ می دهد.
  8. نوسانات سطح قند خون می تواند به تاری دید منجر شود.
  9. قند خون بسیار بالا می تواند به بی حالی و کما منتهی شود.

چه عواملی باعث بروز دیابت می شوند؟

تولید ناکافی انسولین (یا به صورت مطلق و یا نسبت به نیازهای بدن)، تولید انسولین غیر کارآمد و یا عدم توانایی سلول ها برای استفاده از انسولین به صورت درست و کارآمد منجر به افزایش قند خون و دیابت می شود.

  • عدم توانایی سلول ها برای استفاده از انسولین عمدتا در سلول های بافت های عضلانی و چربی تاثیر می گذارد، و در نتیجه مقاومت به انسولین رخ می دهد. این مشکل اصلی در دیابت نوع ۲ است.
  • فقدان مطلق انسولین، معمولا ناشی از یک روند مخرب موثر بر سلول های بتا در پانکراس است، این موضوع علت اصلی ابتلا به دیابت نوع ۱ است.

در دیابت نوع ۲، کاهش مداوم سلول های بتا به روند بالا رفتن قند خون کمک می کند. اساسا، اگر شخصی به انسولین مقاوم باشد، بدن می تواند، تا حدی تولید انسولین خود را افزایش دهد و بر سطح مقاومت در برابر آن موثر باشد. اما به مرور زمان، اگر کاهش تولید انسولین ادامه پیدا کند، قند خون بالا خواهد رفت.

گلوکز چیست؟

گلوکز قند ساده موجود در مواد غذایی است. گلوکز یک ماده مغذی ضروری است که انرژی را برای عملکرد مناسب سلول های بدن فراهم می کند. کربوهیدرات ها در روده کوچک تجزیه شده و قند هضم شده موجود در آن از طریق سلول های روده به جریان خون جذب می شود و با جریان خون به تمام سلول ها در بدن برای استفاده می رسد. با این حال گلوکز نمی تواند به تنهایی به سلول ها وارد شوند و برای این کار نیاز به انسولین دارند. بدون انسولین، سلول های انرژی گلوکز را دریافت نمی کنند بنابراین گرسنه می مانند. در انواع خاصی از دیابت، ناتوانی سلول ها برای استفاده از گلوکز منجر به وضعیت طنزآمیزی به نام “گرسنگی در میان فراوانی” می شود.

انسولین چیست؟

انسولین هورمونی است که توسط سلول های تخصصی (سلولهای بتا) لوزالمعده تولید می شود. لوزالمعده، یک اندام عمیق در شکم است که در پشت معده قرار دارد. این هورمون علاوه بر کمک به گلوکز برای وارد شدن به سلول ها، برای تنظیم سطح گلوکز در خون نیز مهم است. بعد از غذا، سطح قند خون افزایش می یابد. در پاسخ به افزایش سطح گلوکز، لوزالمعده به طور معمول انسولین بیشتری به جریان خون برای کمک به ورود گلوکز به سلول ها آزاد می کند. هنگامی که سطح گلوکز خون کاهش داده می شود، ترشح انسولین از لوزالمعده پایین می آید. این مهم است که توجه داشته باشید که حتی در حالت ناشتا مقدار ثابت و پایینی از انسولین برای جلوگیری از نوسان کمی و حفظ سطح قند خون در طول روزه داری وجود دارد. در افراد سالم، این هورمون مانند یک سیستم نظارتی، کمک می کند تا سطح قند خون در محدوده نرمال، شدیدا کنترل شود. همانطور که در مطالب بالا در مورد ابتلا به دیابت مشخص شد، در بیماران، دیابتی انسولین یا وجود ندارد، یا میزان آن نسبتا برای نیازهای بدن کافی نیست، و یا به درستی توسط بدن استفاده نمی شود. همه این عوامل باعث افزایش سطح گلوکز خون (قند خون) می شوند.

عوامل خطر ابتلا به دیابت

عوامل خطرساز برای دیابت نوع ۱ به اندازه نوع ۲ شناخته شده نیست. سابقه خانوادگی یک عامل خطر شناخته شده برای دیابت نوع ۱ است. عوامل خطر دیگر می تواند شامل عفونت یا بیماری های پانکراس باشد. عوامل خطرساز برای دیابت نوع ۲ و پیش دیابت بسیار زیاد است. اما در کل می توان موارد زیر را جز خطرات ابتلا به دیابت نوع ۲ دانست:

  • چاقی یا اضافه وزن
  • فشار خون بالا
  • سطح بالای تری گلیسیرید و سطوح پایین کلسترول خوب (HDL)
  • شیوه زندگی کم تحرک
  • سابقه خانوادگی
  • بالا رفتن سن
  • سندرم تخمدان پلی کیستیک
  • اختلال تحمل گلوکز
  • مقاومت به انسولین
  • دیابت حاملگی
  • پس زمینه های قومی

انواع مختلف دیابت

دو نوع عمده از دیابت، به نام نوع ۱ و ۲ وجود دارد. دیابت نوع ۱، قبلا به نام دیابت وابسته به انسولین (IDDM) شناخته می شد. در دیابت نوع ۱، پانکراس تحت یک حمله اتوایمون توسط بدن قرار گرفته و قادر به تولید انسولین نیست. آنتی بادی های غیرطبیعی در اکثر بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ یافت می شود. آنتی بادی، پروتئینی در خون است که بخشی از سیستم ایمنی بدن می باشد. بیمار مبتلا به دیابت نوع ۱ باید دارو انسولین استفاده کند.

دیابت نوع ۱ چیست؟

در بیماری های خود ایمنی مانند دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی بدن به اشتباه آنتی بادی ها را تولید می کند که در آن سلول های ملتهب شده و باعث آسیب به بافت های بدن می شود. در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، سلول های بتا در لوزالمعده که مسئول تولید انسولین هستند، توسط سیستم ایمنی بدن گمراه می شوند. اعتقاد بر این است که تمایل به ایجاد آنتی بادی های غیر طبیعی در دیابت نوع ۱، ژنتیکی است و به ارث برده می شود. هر چند جزئیات این عامل ژنتیکی هنوز به طور کامل درک نشده است.

قرار گرفتن در معرض عفونت های خاصی ویروسی (اوریون و ویروس ها کوکساکی) و یا دیگر سموم محیطی ممکن است پاسخ آنتی بادی غیر طبیعی ایجاد کرده که باعث آسیب به سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده می شود. برخی از پادتن های دیده شده در بدن، در دیابت نوع ۱ شامل آنتی بادی ضد سلول های جزایر، آنتی بادی ضد انسولین و آنتی بادی دکربوکسیلاز ضد گلوتامیک می باشد. این آنتی بادی ها را می توان در اکثر بیماران تشخیص داد.

دیابت نوع ۱ در افراد لاغر و معمولا قبل از سن ۳۰ سالگی رخ می دهد. از همه افراد مبتلا به دیابت، تنها حدود ۱۰٪ مبتلا به نوع ۱ و ۹۰٪ باقی مانده مبتلا به نوع ۲ هستند.

دیابت نوع ۲ چیست؟

دیابت نوع ۲ قبلا به نام دیابت غیر وابسته به انسولین (NIDDM)، یا دیابت شروع شده در بزرگسالی (AODM) شناخته می شد. در نوع ۲ این بیماری، بیماران هنوز هم می توانند انسولین تولید کنند، اما میزان تولید آن برای نیازهای بدن نسبتا کافی نیست. گاهی نیز این نوع بیماری را، مقاومت به انسولین می نامند. در بسیاری از موارد مقاومت به انسولین،  پانکراس، بیش از مقادیر طبیعی انسولین تولید می کند. یکی از ویژگی های عمده ای دیابت نوع ۲ عدم حساسیت به انسولین توسط سلول های بدن (به ویژه سلول های چربی و عضله) است.

علاوه بر مشکل افزایش مقاومت به انسولین، ترشح انسولین توسط پانکراس ممکن است معیوب و یا کمتر از حد مطلوب باشد. کاهش مداوم انسولین توسط سلول های بتا در دیابت نوع ۲ منجر به بدتر شدن کنترل قند خون می شود. (این عامل مهمی برای بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ است که در نهایت نیاز به درمان با انسولین دارند) در این بیماران کبد همچنان به تولید گلوکز از طریق یک فرآیند به نام گلوکونئوژنز و با وجود قند خون بالا ادامه می دهد.

در حالی که گفته می شود دیابت نوع ۲ بیشتر در افراد بالای ۳۰ سال و با افزایش سن رخ می دهد، تعداد نگران کننده از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ در سال های نوجوانی مشاهده شده است. بسیاری از این موارد در نتیجه مستقیم عادات بد غذا خوردن، وزن بالا و عدم تحرک است.

در حالی که ژنتیک عامل قوی برای توسعه این نوع دیابت است، اما سایر عوامل خطر نیز وجود دارد که مهم ترین آن ها چاقی است. یک رابطه مستقیم بین درجه چاقی و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ وجود دارد. تخمین زده می شود که شانس ابتلا به دیابت برای هر ۲۰٪ افزایش وزن بدن، دو برابر می شود.

همه چیز در مورد دیابت
همه چیز در مورد دیابت

از نظر سن نیز تحقیقات نشان داده است که برای هر دهه بالا رفتن سن پس از ۴۰ سالگی، بدون در نظر گرفتن وزن، شیوع این بیماری افزایش می یابد. شیوع دیابت در افراد ۶۵ سال به بالا در حدود ۲۶٪ است. دیابت نوع ۲ نیز در گروه های قومی خاصی شایع تر است. در مقایسه با شیوع ۷٪ این بیماری در سفید پوستان غیر اسپانیایی، شیوع آن در آمریکایی های آسیایی ۹٪ تخمین زده می شود. این عدد در سیاه پوستان حدود ۱۳٪ و در برخی از نژادهای بومی آمریکایی ۲۰٪ تا ۵۰٪ است. در نهایت، این بیماری در زنانی که سابقه دیابت را در دوران بارداری دارند، بیشتر شایع است.

انواع دیگر این بیماری چه هستند؟

این بیماری می تواند به طور موقت در دوران بارداری رخ دهد. گزارش ها نشان می دهد که ۲ تا ۱۰ درصد از بارداری ها به این بیماری منتهی می شوند. تغییرات هورمونی قابل توجهی در طول بارداری می تواند به افزایش قند خون در افراد مستعد از نظر ژنتیکی منجر شود. بالا رفتن قند خون در دوران بارداری دیابت حاملگی نامیده می شود. دیابت حاملگی معمولا هنگامی که نوزاد متولد می شود از بین خواهد رفت. با این حال، ۳۵٪ تا ۶۰٪ از زنان مبتلا به آن در نهایت مبتلا به دیابت نوع ۲ طی ۱۰ تا ۲۰ سال آینده می شوند. این عارضه به خصوص در کسانی که در دوران بارداری نیاز به انسولین داشته اند و بعد از زایمان اضافه وزن پیدا کرده اند، شایع تر است. این زنان معمولا باید آزمایش تحمل گلوکز خوراکی را در حدود شش هفته پس از زایمان برای تعیین اینکه آیا دیابتشان فراتر از بارداری رفته است یا خیر انجام دهند.

دیابت ثانویه

“دیابت ثانویه” به بالا رفتن قند خون ناشی از بیماری های دیگری اشاره دارد. این بیماری به بیماری هایی مانند پانکراتیت مزمن (التهاب لوزالمعده که توسط سمومی مانند الکل بیش از حد ایجاد می شود)، تروما، یا عمل جراحی برداشتن پانکراس که به بافت هایی مسئول تولید انسولین در پانکراس صدمه می زنند، اشاره می کند.

اختلالات هورمونی

این بیماری می تواند از دیگر اختلالات هورمونی، مانند تولید بیش از حد هورمون رشد (آکرومگالی) و سندرم کوشینگ ناشی شود. در آکرومگالی، تومور غده هیپوفیز در قاعده مغز باعث تولید بیش از حد هورمون رشد شده و منجر به افزایش قند خون می شود. در سندرم کوشینگ، غدد آدرنال کورتیزول بیش از حد تولید می کنند که قند خون را بالا می برد.

داروها

برخی از داروها، مانند داروهای استروئیدی (مانند پردنیزون) و یا دارو مورد استفاده در درمان عفونت HIV می توانند کنترل دیابت را سخت کنند.

همه چیز در مورد دیابت
همه چیز در مورد دیابت

عوارض حاد این بیماری

  • کاهش شدید سطح قند خون به علت عدم وجود انسولین و یا کمبود نسبی انسولین
  • سطح قند خون غیر طبیعی و پایین به دلیل انسولین بیش از حد یا استفاده از سایر داروهای کاهنده قندخون

عوارض حاد دیابت نوع ۲

در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲، استرس، عفونت و داروها (مانند کورتیکواستروئیدها) می توانند سطح قند خون را به شدت بالا ببرند. همراه با کم شدن آب بدن، بالا رفتن شدید قند خون در این بیماران، می تواند به افزایش اسمولالیته خون (حالت هیپراسمولار) منجر شود. این شرایط می تواند بدتر شده و منجر به کما شود. کما هیپراسمولار معمولا در سالمندان مبتلا بیشتر دیده می شود. مانند کتواسیدوز دیابتی، کما hyperosmolar نیز یک موقعیت اورژانسی است. درمان فوری با مایعات داخل وریدی و انسولین برای درمان هیپراسمولار مهم است.

هیپوگلیسمی نیز به معنی قند خون بسیار کم و غیر طبیعی است. در بیماران مبتلا به دیابت، شایع ترین علت کاهش قند خون استفاده بیش از حد از انسولین یا سایر داروها کاهنده قندخون است. این وضعیت ممکن است با عدم استفاده از یکی از وعده های غذایی نیز رخ دهد. هنگامی که سطح قند خون به دلیل مصرف بیش از حد انسولین پایین می آید، به آن واکنش انسولین گفته می شود. گاهی اوقات نیز قند خون به دلیل عدم استفاده از کالری کافی و یا فعالیت ناگهانی و بیش از حد بدن پایین می آید.

قند خون برای عملکرد مناسب سلولهای مغزی ضروری است. بنابراین، کاهش قند خون می تواند به علائم سیستم عصبی مرکزی مانند موارد زیر منجر شود:

  • سرگیجه
  • گیجی
  • ضعف
  • لرزش

سطح واقعی قند خون که در آن این علائم رخ می دهد برای هر فردی متفاوت است، اما معمولا هنگامی رخ می دهد که قند خون کمتر از ۵۰ میلی گرم بر دسی لیتر است. عدم درمان این حالت، سطح قند خون را به شدت کم کرده و می تواند به کما، تشنج و در بدترین حالت، مرگ غیر قابل برگشت مغز منجر شود. درمان قند خون شامل تجویز یک منبع قندی است که به سرعت جذب می شود. این منابع شامل نوشیدنی های حاوی قند، مانند آب پرتقال، نوشابه (بدون قند)، یا قرص گلوکز در دوزهای ۱۵ الی ۲۰ گرم می باشد.

گلوکاگون هورمونی است که باعث آزاد شدن گلوکز از کبد می شود. گلوکاگون در بیماران مبتلا به دیابت که دارای سابقه هیپوگلیسمی هستند، حیاتی است. بنابراین برای این افراد توصیه می کنیم که همیشه کیت گلوکاگون را به همراه داشته باشند.

عوارض حاد دیابت نوع ۱

انسولین برای بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ حیاتی است. این افراد نمی توانند بدون داشتن منبع انسولین به زندگی خود ادامه دهند. قند خون این بیماران بدون انسولین، به شدت افزایش می یابد. این امر منجر به افزایش قند ادرار شده، که این موضوع نیز به از دست دادن بیش از اندازه مایعات و الکترولیت ها در ادرار کمک می کند. فقدان انسولین همچنین باعث عدم توانایی ذخیره سازی چربی و پروتئین و مصرف ذخایر بدن از این مواد می شود. این اختلال در نظم، موجب انتشار کتون به خون می شود. کتون ها موادی اسیدی هستند. وجود کتون در خون، بیماری به نام کتواسیدوز دیابتی (DKA) ایجاد می کند. علائم کتواسیدوز دیابتی شامل تهوع، استفراغ، و درد شکم می باشد. عدم درمان کتواسیدوز دیابتی می تواند به سرعت به شوک، کما و حتی مرگ منجر شود.

عوارض مزمن دیابت چه هستند؟

عوارض دیابت به بیماری های عروق خونی مرتبط است. عوارض این بیماری بر روی بیماری های عروق کوچک مانند  چشم ها، کلیه ها و اعصاب (بیماری رگ های میکروسکوپی) و بیماری رگ های بزرگ مربوط به قلب و عروق خونی (بیماری ماکروواسکولار) باز می گردد. دیابت، سخت شدن سرخرگ ها (تصلب شرایین) را تسریع می بخشد به همین دلیل احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب (آنژین یا حمله قلبی)، سکته مغزی، و درد در اندام تحتانی به دلیل کمبود عرضه خون بالا می رود.