بیماری هیپوگلیسمی یا کاهش شدید سطح قند خون

کلمه هیپوگلیسمی (Hypoglycemia) از سه بخش اصلی تشکیل شده است. بخش hypo به معنی کم، بخش GLY به معنی گلوکز و بخش EMIA به معنی خون است. پس به طور کلی هیپوگلیسمی به معنی مقدار گلوکز کم در خون است. بدن شما برای این که بتواند به درستی کار کند نیاز به گلوکز دارد. این به این معناست که انرژی سلول ها بر روی گلوکز تکیه دارد.

گلوکز از غذاهایی که می خوریم به دست می آید. کربوهیدرات ها (به عنوان مثال، میوه، نان، سیب زمینی، شیر و برنج) بزرگترین منبع گلوکز در یک رژیم غذایی معمولی هستند. گلوکز پس از مصرف به سمت سلول های بدن حرکت کرده و در آنجا به انرژی سلولی تبدیل می شود. برای استفاده از گلوکز، بدن شما نیاز به انسولین دارد. این هورمون توسط لوزالمعده تولید می شود. انسولین قند را به داخل سلول ها، به ویژه سلول های عضلانی حمل می کند.

گاهی اوقات، سطح قند خون در بدن خیلی کم می شود که به این عارضه هیپوگلیسمی گفته می شود. این اتفاق معمولا به سرعت پیش می آید. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، برای کمک به بدن خود جهت استفاده از گلوکز، انسولین را در زیر پوست تزریق می کنند. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نیز به دو دسته تقسیم می شوند. دسته ای از این افراد هورمون انسولین را در بدن ندارند و دسته دوم انسولین در بدنشان وجود دارد، اما بدن قادر به استفاده از آن نیست. به این شرایط مقاومت به انسولین گفته می شود.

میزان قند خون نرمال

واحد سنجش استاندارد برای اندازه گیری قند خون ” mg / dl ” است، که به معنی میلی گرم در دسی لیتر می باشد.

 

افراد غیر دیابتی قند خون ناشتا (حداقل ۸ ساعت بدون غذا خوردن) ۷۰ الی ۹۹ میلی گرم بر دسی لیتر
افراد مبتلا به دیابت قبل از غذا خوردن ۷۰ الی ۱۳۰ میلی گرم بر دسی لیتر
افراد مبتلا به دیابت ۱ الی ۲ ساعت بعد از مصرف غذا زیر ۱۸۰ میلی گرم بر دسی لیتر

علائم هیپوگلیسمی

هنگامی که قند خون به زیر سطح نرمال افت می کند، ممکن است فرد از علائم کاهش قند خون پایین رنج ببرد. بدن ما برای کار کردن نیاز به مقدار مناسبی قند خون دارد پس کاهش قند خون در بدن و علائم ناشی از آن بر قسمت های مختلف بدن مانند، چشم و قلب تاثیر می گذارد.

علائم احتمالی هیپوگلیسمی عبارتند از:

  • اضطراب
  • تاری دید
  • گیجی
  • سرگیجه
  • خستگی، خواب آلودگی، ضعف
  • تپش قلب
  • گرسنگی
  • عصبانیت
  • کابوس
  • لرزش
  • تعریق
  • رعشه

باید اشاره کرد که بعضی افراد همه نشانه های هیپوگلیسمی را نداشته و ممکن است فقط برخی از این علائم را تجربه کنند.

با وقوع هیپوگلیسمی، ترشح اپی نفرین (آدرنالین)، که یک هورمون استرس تولید شده توسط غدد آدرنال است، آغاز می شود. اپی نفرین باعث می شود که در واکنش به کاهش قند خون، علائم ذکر شده در بالا ایجاد شده و به شما هشدار دهد که اتفاق غیر طبیعی در بدن رخ داده است. اگر علائم هیپوگلیسمی نادیده گرفته شوند و یا درمان نشود، می توانید دوباره و دوباره رخ دهد، و این موضوع کم کم باعث می شود بدن توانایی شناسایی قند خون پایین را از دست بدهد. این موضوع ناآگاهی هیپوگلیسمی نامیده می شود.

قند خون به شدت پایین می تواند به از دست دادن هوشیاری منجر شود، بنابراین مهم است که برای درمان بی درنگ اقدام کنید. گاهی اوقات نشانه های مرتبط با هیپوگلیسمی یکسان و یا مشابه به کسانی است که از بیماری های دیگر رنج می برند. به همین دلیل مهم است که این بیماری پیگیری شده و علل ایجاد آن توسط متخصص غدد بررسی شود.

دلایل هیپوگلیسمی

هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) اختلالی است که اغلب افراد مبتلا به دیابت را مبتلا می کند، اما می تواند افراد غیر دیابتی را نیز درگیر کند. افرادی که دیابت ندارند اما علائم  نشانه های هیپوگلیسمی را دارند ممکن است برای یافتن دلیل ابتلا، به انجام آزمایش دقیق نیاز داشته باشند.

در افراد مبتلا به دیابت، (هر دو نوع دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲) هر رویدادی می تواند باعث کاهش قند خون شود. به عنوان مثال حتی راه رفتن نیز ممکن است در این افراد منجر به افت قند خون شود. بنابراین، بخشی از مدیریت دیابت شامل یادگیری چگونگی شناسایی علائم و نشانه های هیپوگلیسمی می باشد.

برخی از علل احتمالی هیپوگلیسمی، به خصوص برای افراد دیابتی، عبارتند از:

  • استفاده کم از کربوهیدرات در وعده های غذایی: مصرف مقادیر کمتر از حد معمول از کربوهیدرات در یک وعده غذایی می تواند منجر به افت سطح قند خون شود.
  • اجتناب از مصرف یکی از وعده های غذایی: این مورد نیز شبیه به مصرف میزان کم کربوهیدرات ها، باعث می شود از دریافت انرژی از گلوکز جلوگیری شود.
  • فعالیت شدید بدنی: ورزش بیشتر از حد معمول، به خصوص اگر کربوهیدرات به اندازه کافی مصرف نشود، می تواند قند خون را پایین بیاورد.
  • مصرف بیش از حد الکل: هنگامی که الکل وارد بدن می شود، بدن شما قادر به سوخت و ساز قند خون نیست. بنابراین، این امکان وجود دارد که سطح قند خون کاهش یابد.
بیماری هیپوگلیسمی یا کاهش شدید سطح قند خون
بیماری هیپوگلیسمی یا کاهش شدید سطح قند خون

تشخیص هیپوگلیسمی

تشخیص هیپوگلیسمی، تنها بر اساس مشاهده علائم نیست. بیشتر متخصصان غدد برای تشخیص هیپوگلیسمی و یا کاهش قند خون از معیاری به نام تایی ویپل استفاده می کنند. این شاخص سه عاملی به پزشکان در تشخیص کمک می کند. این عوامل عبارتند از:

  • سطح قند خون پایین
  • علائم هیپوگلیسمی در زمان کاهش سطح قند
  • تسکین علائم با درمان هیپوگلیسمی

با توجه به کتاب Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods، سطح قند خون زیر ۵۰ میلی گرم بر دسی لیتر (قند خون نرمال ۸۰ الی ۱۲۰ است) در افراد غیر دیابتی هیپوگلیسمی محسوب می شود. هیپوگلیسمی واکنشی با یک آزمایش خون، برای اندازه گیری قند خون تشخیص داده می شود. آزمون ها ممکن است به صورت ناشتا، با فعالیت بدنی و یا بین وعده های غذایی انجام شود. البته، اگر متخصص غدد، مشکوک به کمبود هورمون، تومور پانکراس و یا یکی دیگر از علت هیپوگلیسمی شود، آزمایش و ارزیابی بیشتر مورد نیاز است.

درمان هیپوگلیسمی

برنامه درمانی شما برای درمان هیپوگلیسمی (کاهش قند خون) بستگی به این دارد که چه چیزی باعث کاهش سطح قند خون شده است. قند خون پایین ناشی از دیابت و قند خون پایین بدون حضور دیابت درمان های متفاوتی دارند.

کاهش قند خون مرتبط با دیابت

اگر قند خون بر اثر استفاده از برخی از داروهای دیابت ایجاد می شود، پزشک ممکن است توصیه هایی برای کمک به کنترل قند خون ارائه دهد. همچنین ممکن است در برنامه درمانی دیابت و تنظیمات آن تغییر ایجاد کرده تا به فرد بیمار برای جلوگیری از هیپوگلیسمی کمک کند. این توصیه های عباتند از:

  • تنظیم دوز دارو (به عنوان مثال، انسولین و یا برخی از داروهای خوراکی): این کار ممکن است شامل تغییر زمانی باشد که دارو را مصرف می کنید.
  • مشورت با متخصص تغذیه: یک متخصص تغذیه می تواند به شما کمک کند تا یک طرح کلی از برنامه غذایی که حاوی میزان مناسبی از کربوهیدرات است، داشته باشید. این متخصصان می توانند به شما کمک کنند که میزان کربوهیدارت خود را کنترل کرده و برای استفاده از انسولین برنامه ریزی کنید.
  • افزایش دفعات اندازه گیری قند خون: آگاهی از سطح قند خون در طول روز، قبل از غذا، بعد از غذا و … می تواند به شما کمک کند از افت ناگهانی قند خون جلوگیری کنید.
  • محدود کردن مصرف مشروبات الکلی: الکل بر روی عملکرد بدن برای متابولیزه قند تاثیر می گذارد، بنابراین اگر شما به هیپوگلیسمی مبتلا هستید و یا مستعد بیماری می باشید، باید مصرف الکل را کاهش داده یا قطع کنید.
  • همراه داشتن قرص گلوکز (دکستروز) و یا آب نبات سفت: با توصیه پزشک متخصص خود، مطمئن شوید که همیشه قرص گلوکز یا آب نبات سفت به همراه دارید. می توانید این قرص ها را در کیف پول خود بگذارید. ۱۵ دقیقه یعد از مصرف قرص یا آبنبات باید مجددا قند خون خود را چک کنید. اگر قند خون شما به حالت عادی بازگشته است، نیاز به مصرف دوباره گلوکز ندارید. اما اگر قند خونتان به سرعت بالا رفته باید با پزشک خود تماس بگیرید.

علاوه بر موارد بالا برای کمک به بازگشت سطح قند خون به حالت عادی، یک فرد بزرگسال (با توصیه پزشک متخصص) می توانید یکی از موارد زیر را مصرف کند:

  • نصف فنجان آب میوه
  • نصف فنجان نوشابه  (بدون شکر)
  • ۱ فنجان شیر

بهتر است افراد مبتلا به افت فشار خون و یا افراد دیابتی دستبندی به دست داشته باشند تا در صورت لزوم و در بیرون از خانه اگر دچار حمله شدند، برای افراد عادی قابل تشخیص باشند.

کاهش قند خون نامرتبط با دیابت

اگر فردی به دفعات هیپوگلیسمی را تجربه کرده اما دیابت نداشته باشد باید با کمک متخصص غدد علت بیماری خود را کشف کند. با وجود این اطلاعات، قادر خواهد بود برنامه درمانی منظمی داشته باشد. برنامه درمانی این فرد ممکن است شامل تغییر در شیوه زندگی برای کمک به جلوگیری از هیپوگلیسمی باشد. این فرد همچنین باید نحوه درمان هیپوگلیسمی و توجه به علائم آن را یاد بگیرد.

درمان های هیپوگلیسمی در این افراد عبارتند از:

  • نظارت بر قند خون: این اقدام کاری است که معمولا افراد دیابتی انجام می دهند اما برای افراد غیر دیابتی مبتلا به کاهش افت قند ممکن است پزشک چک کردن روزانه قند خون را، حداقل تا زمانی که هیپوگلیسمی به خوبی کنترل شود، توصیه کند. خود فرآیند مانیتورینگ سطح قند خون باعث می شود کشف کنید که چه چیزی قند خونتان را کاهش می دهد؟
  • مشورت با متخصص تغذیه: آنچه می خورید نقش موثری در سطح قند خون دارد. یک متخصص تغذیه می تواند به شما در مورد انتخاب مواد غذایی متعادل و سالم، برای حفظ قند خون در محدوده قابل قبول کمک کند.
  • به همراه داشتن قرص گلوکز (دکستروز) و یا آب نبات سفت و یا تنقلات دیگر: تا زمانی که افت قند خونتان کنترل نشده همیشه آبنبات یا خوراکی های دیگر مانند یک تکه بیسکویت به همراه داشته باشید.