علل بسیاری برای درد ناحیه بالای شکم وجود دارد. برخی از علل شایع درد بالای شکم شامل سوء هاضمه، ورم معده، فتق هیاتوس، سنگ کیسه صفرا و زخم معده می باشد. علل دیگر درد در ناحیه فوقانی شکم که جدی تر هستند عبارتند از:
- حمله قلبی
- پانکراتیت حاد
تشخیص علت دقیق برای درد ناحیه بالای شکم بسیار مهم است. به خصوص برای علل جدی اما کمتر شایع. این علل عبارتند از:
- زخم و سوراخ شدن دوازدهه
- حمله قلبی
- پانکراتیت حاد
- آنوریسم آئورت شکمی
آنچه می تواند باعث درد بالای شکم شود
درد ناحیه بالای شکم می توانید از سه قسمت سمت راست و بالای شکم، سمت چپ و بالای شکم و بالا و مرکز شکم، سرچشمه بگیرد. اجازه دهید در ادامه به مهمترین علل دردهای این مناطق اشاره کنیم.
علت درد سمت راست و بالای شکم
در منطقه راست و بالای شکم ارگان های زیر قرار دارند:
- کیسه صفرا
- نیمه سمت راست کبد
- کلیه راست
- حالب راست
- بالای کولون
- منطقه تحتانی ریه راست
- غدد آدرنال راست
- پایین دنده ها
- پوست، عضلات و عروق خونی
هرگونه آسیب یا مشکلی در این ارگان ها می تواند موجب ایجاد درد در این منطقه شود. مهمترین علل درد سمت راست و بالای شکم عبارتند از:
بیماری های مربوط به کیسه صفرا
وظیفه کیسه صفرا، ذخیره صفرا می باشد. گاهی اوقات، در کیسه صفرا سنگ تشکیل شده و در نتیجه دردی در قسمت فوقانی شکم و سمت راست ایجاد می شود. این عارضه را به نام کولیک صفراوی نیز می شناسند. کوله سیستیت (التهاب کیسه صفرا) بیماری دیگر است که در آن کیسه صفرا عفونت می کند.
نشانه های کولیک صفراوی عبارتند از:
- درد شدید و ناگهانی که در بالا و سمت راست شکم اتفاق می افتد.
- درد به سمت راست کمر و زیر کتف راست سرایت می کند.
- درد می تواند به صورت اسپاسم عضلانی یا پیوسته باشد.
- تهوع یا استفراغ ممکن است وجود داشته باشد.
- بیمار قادر نیست در یک موقعیت راحت استراحت کند به همین دلیل بی قرار است.
- درد پس از مصرف وعده های غذایی سنگین و چرب تشدید می شود.
هر کدام از علائم بالا را داشتید سریعا به پزشک مراجعه کنید زیرا برخی از سنگ های کیسه صفرا نیاز به عمل جراحی دارند.
سنگ کلیه
وظیفه کلیه، دفع مواد زائد به شکل ادرار و پس از آن فیلتر کردن خون است. سنگ در کلیه ها به علت تجمع نمک تشکیل می شود. سنگ های کوچک ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند، اما سنگ های بزرگتر از ۷ میلی متر در کلیه راست می توانند درد سمت راست و بالای شکم ایجاد کنند. اگر سنگ کلیه درمان نشود، می تواند منجر به انسداد حالب، عفونت و هیدرونفروز شود.
نشانه های وجود سنگ در کلیه عبارتند از:
- دردی که در بالای شکم بر اثر سنگ کلیه ایجاد می شود تدریجی یا ناگهانی شروع می شود.
- ماهیت این درد به شدت وخیم و اسپاسمی است.
- درد در ابتدا از طرفین شروع شده و کم کم به مرکز شکم سرایت می کند.
- ممکن است تب نیز وجود داشته باشد.
- درد هنگام ادرار ایجاد می شود.
- فرد دچار تکرر ادرار می شود.
ذات الریه
التهاب یا عفونت ریه همان ذات الریه است. اگر منطقه تحتانی ریه راست آلوده شود، این وضعیت باعث درد بالای شکم می شود. نشانه های این بیماری عبارتند از:
- درد مداوم و مبهم
- بدتر شدن درد با سرفه
- مشکل تنفسی
- سرفه با خلط زرد یا سبز
- تب بالا ممکن است وجود داشته باشد.
- ضعف کلی و ظاهری بیمار
سایر علل
- عفونت غضروفی دنده
- سندرم Tietze
- التهاب کیسه صفرا
- نارسایی کبد
- کولانژیت
- کبد چرب
- نارسایی قلبی
- زونا
- آبسه Subphrenic
- سندرم درد میوفاسیال
- وجود باد در شکم
- یبوست
- هپاتیت
- آپاندیسیت حاد
- کشیدگی عضله
علت درد سمت چپ و بالای شکم
درد بالای شکم در سمت چپ دردی متفاوت و رایج تر از سایر نقاط نیست. اما طحال عضو اختصاصی در این ناحیه است. سایر عضوی های موجود در سمت راست و بالای شکم عبارتند از:
- سمت چپ کبد
- دنباله پانکراس (لوزالمعده)
- غدد آدرنال چپ
- کلیه چپ
- حالب چپ
- بخشی از کولون
- دنده های سمت چپ
- غدد لنفاوی، رگهای خونی، پوست و عضلات
برخی از علل درد بالای شکم در سمت چپ عبارتند از:
عفونت غضروفی دنده
التهاب پایین دنده های و در محل اتصال غضروف و استخوان به نام عفونت غضروفی دنده شناخته می شود. این حالت معمولا پس از سرماخوردگی و سرفه ها زیاد و یا پس از عمل جراحی رخ می دهد. درد معمولا در بالای شکم شدید و در اطراف دنده ها متوسط است. درد با استنشاق، سرفه و یا فشار بیش از حد، تشدید می شود.
یبوست
درد بالای شکم سمت چپ ممکن است با کار نکردن چند روزه شکم ایجاد شود. این حالت یبوست نام دارد که با نفخ، کاهش اشتها و دشواری دفع مدفوع همراه است. مصرف داروهای مسهل و فیبر زیاد و همچنین نوشیدن مایعات بیشتر در رفع این حالت موثر است.
وجود باد در شکم
یکی از علل شایع درد بالای شکم وجود باد در آن منطقه است. باد با علائمی مانند غرش و صدای از دورن شکم همراه است. این حالت بعد از خوردن مواد غذایی باد دار، مصرف سریع وعده های غذایی، عدم تحمل به غذاهای خاص و دیگر بیماری ها رخ می دهد.
سایر علل
- درد طحال
- وجود سنگ در کلیه چپ
- سرطان روده
- آنوریسم آئورت شکمی
- آمبولی ریه سمت چپ
- زونا
- کشیدگی عضله
- ذات الریه در پایین سمت چپ ریه
- پورفیری
- سندرم درد میوفاسیال
همانطور که می بینید، علل مختلفی برای درد قسمت فوقانی شکم سمت چپ وجود دارد. پس از ارزیابی دقیق، تحقیقات و تشخیص، درمان می تواند بسته به علت درد، آغاز شود.
علت درد مرکز و بالای شکم
اندام های زیر در مرکز و بالای شکم وجود دارند:
- معده
- بخش پایین مری
- لوزالمعده
- منطقه وسط کبد
- دوازدهه
- بخشی از روده کوچک
- روده بزرگ
- شاهرگ
- عضلات کف شکم
- مهره های کمری
هر گونه تغییر در ساختار این اندام ها قادر است درد بالای شکم و در مرکز آن را ایجاد کند. شایع ترین علل درد در این منطقه عبارتند از:
گاستریت
گاستریک بیماری است که در آن پوشش داخلی معده التهاب پیدا می کند. این بیماری توسط استرس، مصرف بیش از حد الکل، سیگار، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، مسدود کننده های کانال کلسیم، نیترات، استروئیدها، داروهای ضد افسردگی و داروهای خاص ایجاد می شود.
درد بالای شکم ناشی از گاستریت علائم زیر را دارد:
- درد بین جناغ سینه و شکم واقع شده است.
- درد معمولا تیز و یا کسل کننده و مداوم است.
- تنها با فشار دادن شکم و نه حرکت کردن، درد بدتر می شود.
- تهوع و استفراغ ممکن است وجود داشته باشد.
- درد می تواند به کمر سرایت کند.
- غذا خوردن می تواند باعث تشدید و یا کاهش درد شود.
سوء هاضمه
این درد معمولا پس از مصرف غذا در ناحیه مرکز شکم و بالای آن احساس می شود. سایر نشانه های سوء هاضمه که ممکن است باعث ایجاد درد در مرکز شکم شوند عبارتند از :
- نفخ در قسمت بالای شکم
- آروغ زدن
- حالت تهوع
- استفراغ
- احساس پری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
- احساس پری در منطقه فوقانی شکم
علائم جدی تر عبارتند از:
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- اشکال در بلع
- استفراغ خونی یا مدفوع تیره رنگ
پانکراتیت حاد
پانکراتیت حاد بیماری است که در آن لوزالمعده ملتهب می شود. این بیماری بیشتر به علت وجود سنگ کیسه صفرا و یا مصرف بیش از حد الکل رخ می دهد. وظیفه پانکراس یا همان لوزالمعده، تولید آنزیم هایی است که به هضم غذا کمک می کنند. تولید انسولین نیز یکی دیگر از وظایف این اندام است.
نشانه های پانکراتیت حاد عبارتند از:
- درد شدید و مداوم در منطقه فوقانی و مرکز شکم که بعد از چند ساعت بدتر می شود.
- درد به مرکز بیشتر متمایل است.
- دراز کشیدن به شکلی که زانو به داخل شکم خم شده است درد را کاهش می دهد.
- درد با دراز کشیدن به صورت تاق باز بیشتر می شود.
- اوغ زدن
- استفراغ
- تب ممکن است وجود داشته باشد
- زرد شدن سفیدی چشم
در صورت مشاهده هر کدام از علائم بالا به پزشک مراجعه کنید.