زخم معده بیماری ای است که مردم زیادی را در طول عمرشان دچار دردسر می کند. بر اساس گزارش مرکز کنترل و بیماری ایالات متحده، بیش از ۲۵ میلیون نفر از جمعیت این کشور، در طول عمرشان با مشکل زخم معده و یا سایر زخم های گوارشی روبرو می شوند.
زخم معده که در اصطلاح پزشکی زخم دستگاه گوارشی نامیده می شود. به زبان ساده زخم یا سوراخی در دیواره معده و یا دیواره اثنی عشر (قسمت اول روده کوچک) است. به طور کلی افراد در سنن مختلف و جنسیت متفاوت، شانس نسبتا برابری در ابتلا به این بیماری دارند. اگرچه سبک زندگی و تغذیه سالم می تواند اثرات مشخصی بر میزان این احتمال داشته باشد.
زخم های معده نشانه های مشترکی دارند. از جمله درد در ناحیه پشت در نزدیکی معده، تاثییر بر اشتها، ایجاد تهوع و استفراغ و همچنین خونریزی داخلی دستگاه گوارش، از آن جمله اند.
عدم تعادل آنزیم های گوارشی ترشح شده در معده و روده، می تواند منجر به ایجاد زخم معده به این شکل شود. هرچند هیچ دلیل مشخصی برای ایجاد این عدم تعادل وجود ندارد. اما رفتارهای متعددی هستند که باعث افزایش شانس ایجاد این عدم تعادل می شوند.
در این مطلب مجله پیام سلامت، ۱۰ علت شایع افزایش شانس ابتلا به زخم معده را به شما معرفی می کنیم.
عفونت باکتریایی هلیکوباکتر پیلوری و زخم معده
هلیکوباکتر پیلوری نوعی عفونت است که در معده منجر به ایجاد زخم می شود. هنوز به طور دقیق مشخص نیست که این باکتری چگونه در ایجاد زخم معده نقش دارد. اما در زمینه موثر بودن آن در ایجاد زخم های گوارشی اطمینان کامل وجود دارد. هلیکوباکتر پیلوری از ارتباط نزدیک فرد به فرد و همچنین از طریق آب و غذای آلوده، می تواند وارد بدن بیمار شود.
هلیکوباکتر پیلوری معمولا بر روی لایه مخاطی معده زندگی می کند و سطح آن را پوشش می دهد. لایه مخاطی در واقع معده و روده کوچک را در برابر اسیدهای موجود در معده محافظت می کند. و باعث می شود خود معده از محیط اسیدی ایجاد شده در آن (برای هضم غذا) آسیب نبیند.
رشد بیش از حد هلیکوباکتری ها باعث ضعیف شدن پوشش مخاطی معده، و در نتیجه زخم و سوراخ شدن معده توسط اسید معده می شود.
با این حال همیشه همه افراد آلوده به هلیکوباکتر پیلوری، به زخم معده دچار نمی شوند. بلکه تنها تعداد کمی از آنها دچار چنین مشکلی می گردند.
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) نیز یکی دیگر از علل شایع ایجاد زخم در مجرای گوارشی است.
به زبان ساده مصرف بیش از حد این داروها، می تواند منجر به تحریک پوشش خارجی معده و روده کوچک شود و در نهایت ایجاد زخم کند.
مصرف این داروها اغلب برای یک دوره کوتاه چند هفته ای یا یک ماهه توسط پزشک تجویز می شود. چراکه مصرف بیش از حد آن ها می تواند به دستگاه گوارش و پوششش داخلی معده آسیب برساند. البته روی اغلب این داروها برچسب هشدار در این زمینه وجود دارد و مصرف بیش از حد مجاز آن می تواند منجر به زخم معده شود.
اصلی ترین داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی که می توانند برای معده مضر باشند عبارتند از ایپوپروفن ها و خانواده اش. و همچنین ناپروکسن سدیم و داروهای هم خانواده اش.
نوشیدنی های الکلی
حقیقتا نوشیدن متوسط الکل (اگرچه مضرات فراوان دیگر دارد) منجر به ایجاد زخم معده نمی شود. اما نوشیدن سنگین و زیاده از حد این ماده، یکی از دلایل مهم در ایجاد التهاب و زخم در معده است.
هر نوع التهاب در معده، خطر ابتلا به زخم معده را افزایش می دهد. همچنین می تواند مسیر بهبودی زخم های موجود را دچار مشکل کند. نوشیدن زیاد الکل سطح اسیدیته را در معده بالا برده و معده را در مقابل زخم هایش (در صورت وجود) آسیب پذیر تر می کند.
طی ۲۰۰۰ مطالعه موردی مختلف رد مجله امریکایی گوارش، گزارش شده است که مشروبات الکلی تخمیر شده و غیر مقطر، موجب افزایش سطح معده و ترشح اسید معده می شوند. همچنین مصرف سیگار در این بین ینز می تواند مشکل را چند برابر کند. به طوری که باعث ایجاد اختلال در درمان می شود.
سندرم زولینجرالیسون
یکی از علل نادر زخم های گوارشی سندرم زولینجر الیسون است.
این سندرم به عنوان یک بیماری نادر، شامل یک یا چند تومور است. که در پانکراس، یا قسمت بالای روده کوچک و یا دوازده، ایجاد می شود.
این تومورها مقادیر بیشاز حد از هورمون گاسترین را ترشح می کنند. و ترشح بیش از حد این هورمون منجر به ترشح بیش از حد اسید معده می شود. وجود بیش از حد اسید معده نیز منجر به آسیب پوشش معده و در حالت عدم رسیدگی و تشدیده شده، منجر به زخم معده می شود.
متاسفانه طبق گزارش ها ۹۰ تا ۹۵ درصد افرادی که دچار سندرم زولینجرالیسون می شوند؛ در نهایت از بیماری زخم معده نیز رنج خواهند برد.
مصرف بیش از حد نمک
یکی دیگر از علل شایع زخم معده صمرف بیش از حد نمک است.
به زبان ساده مصرف بیش از حد نمک می تواند فعالیت ژنی خاص را در هلیکوباکتر پیلوری موجود در دستگاه گوارش بیمار، افزایش دهد. و افزایش این فعالیت موجب افزایش خطر هلیکوباکتر پیلوری خواهد شد. و در اولین علل شایع زخم مهده ساختار آسیب رسانی هلیکوباکتر پیلوری را توضیح دادیم.
مطالعه ای در سال ۲۰۱۳ در مجله عفونت و ایمنی منتشر شد؛ که اثر مصرف بیش از حد نمک در رژیم غذایی، بر تغییرات ژنتیک رد هلیکوباکتر پیلوری و قوی تر شدن آن را، اثبات کرد.
در نتیجه اگر شما نیز دچار زخم کوچکی در معده باشید. مصرف بیش از حد نمک می تواند در شدت گرفتن و افزایش زخم موثر باشد. به همین دلیل است که به بیماران دچار زخم معده، رژیم های غذایی کم نمک توصیه می شود.
استرس بیش از حد
در حالی که هیچ پیوند علمی ارتباط استرس و فشارهای روحی را بر زخم معده تاید نکرده است. تجربه و کارشناسان بر این باورند که استرس طولانی مدت و یا متوالی می تواند با افزایش ترشح اسید معده، بر زخم معده و تشدید آن موثر باشد.
در حالی که استرس می تواند به تنهایی نیز مجر به التهاب معده شود. اما در موارد غالب، استرس منجر به تشدید علائم التهابی و زخم معده می شود. و همچنین استرس می تواند از بهبود زخم معده جلوگیری کند.
وراثت (سابقه خانوادگی)
یکی از دلایل دیگر زخم معده می تواند سابقه خانوادگی و یا وراثت باشد. البته بیشتر این موارد در گذشته نزدیک و نه خیلی دور موثر است. از این رو اگر شما در خانواده خود کسی را با این مشکل دارید؛ احتمال این که شما نیز دچار این مشکل شوید، بیشتر است.
داشتن سابقه خانوادگی در بسیاری از بیماری ها و شرایط پزشکی، موثر است. و بیماری های گوارشی و زخم معده نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
بسیاری از بیمارانی که از زخم معده رنج می برند. اعضای خانواده شان ینز از همان بیماری رنج می برند. اما دانشمندان هنوز نتوانسته اند دلیلی بر حضور وراثت در ایجاد بیماری های گوارشی بیابند. و تنها می دانند که این موضوع نیز موثر است.
هایپرکلسمی یا تولید بیش از حد کلسیم در خون
هایپر کلسمی یعنی تولید بیش از حد نرمال کلسیم در خون؛ که منجر به افرایش سطح کلسیم در خون می شود. کسانی که از این بیماری رنج می برند. معمولا شانس ابتلا به زخم معده را نیز بیش از دیگران دارند.
هایپرکلسمی طولانی مدت، به علت ایجاد سطح گاسترین بالا، یکی از عوال ایجاد زخم معده خواهد بود. این شرایط حتی ممکن است به پانکراتیت و رسوب کلسیم به بافت نرم نیز منجر شود.
اگر سطح کلسیم خون شما بالاتر از ۱۵ میلی گرم در دسی لیتر است؛ باید بدون فوت وقت به پزشک مراجعه کنید.
مصرف بیش از حد کافئین
مصرف کافئین بالا یکی دیگر از عوامل موثر در توسعه زخم معده است. کافئین با تولید اسید معده، باعث می شود؛ شدت زخم معده بیشتر شده و آسیب پذیر تر شود.
کافئین منجر به سرعت گرفتن روند تخلیه معده از اسید معده می شود. و در نتیجه سودتر از شرایط طبیعی از روده کوچک عبور می کند. سطح بالای اسید معده نیز همانطور که در بخش های قبلی گفتیم یکی از دلایل روشن ایجاد زخم و التهاب در معده است.
سطح پایین ملاتونین
یکی دیگر از علل زخم معده سطح پایین ملاتونین است. ملاتونین در شرایط بدون نور یا نور کم، از غده صنوبری مغز ترشح می شود.
سبک زندگی مدرن، استفاده از انواع نورهای مصنوعی در طول شب، استفاده از وسائل الکترونیک مثل موبایل در رختخواب، دیر خوابیدن و… همگی بر کاهش سطح هورمون ملاتونین در بدن موثر هستند. کاهش سطح هورمون ملاتونین در رخ دادن مشکلات جسمی و بیماری های گوناگونی موثر است و تنها یکی از آن ها زخم معده است.
نکته مهم اینکه با تنها کمی تغییر در سبک زندگی و افزایش سطح ترشح هورمون ملاتونین، آثار بهبودی محسوسی در بیماری های ناشی از آن، از جمله زخم معده ناشی از استرس، مشاهده می شود.