دیدن خون در مدفوع همیشه دلیل نگرانی است، حتی اگر هیچ نشانه و علامتی همراه آن نباشد. شاید شنیده باشید که مدفوع خونی همراه با اسهال معنی خوبی ندارد. اما ما به شما می گوییم حتی اگر اسهال هم نداشته باشید، دیدن خون در مدفوع می تواند نشانه از وجود مشکل جدی باشد. مدفوع خونی همیشه باید توسط پزشک بررسی شود، به خصوص اگر اتفاق مکرر یا مزمنی باشد.

مدفوع خونی چیست؟

مدفوع خونی به معنی خروج خون به همراه مدفوع از بدن می باشد. این خون ممکن است در آب توالت فرنگی، پس از اجابت مزاج قابل رویت باشد و یا در بافت خود مدفوع دیده شود و یا در هنگام پاک کردن مقعد با دستمال متوجه آن شوید. با حضور خون، ممکن است مدفوع همچنان در رنگ، قوام و تکرار خود، حالت طبیعی داشته باشد. به یاد داشته باشید که وجود خون در مدفوع همیشه همراه با اسهال نیست. و گاهی اوقات مدفوع با قوام زیاد است ولی خون در آن مشهود می باشد.

علائم و نشانه های مدفوع خونی

علامت مدفوع خونی معمولا نشان دهنده خونریزی در دستگاه گوارشی تحتانی است. پس خون موجود در مدفوع یک بیماری نیست بلکه نشانه ای از برخی از بیماری های زمینه ای است. به طور مشابه علائم و نشانه های دیگر نیز ممکن است وجود داشته باشد. با این حال، برخی از مواقع نیز شما فقط خون در مدفوع می بینید و علامت دیگری ندارید.

مدفوع خونی در مقابل مدفوع تیره

رنگ مدفوع خونی می تواند در شناسایی محل خونریزی مفید باشد. اگر خون مشاهده شده، قرمز روشن است و به نظر تازه می رسد، پس محل خونریزی دستگاه گوارشی به مقعد نزدیکتر است. بیشتر احتمال دارد این خونریزی مربوط به داخل روده، مقعد و یا رکتوم باشد. اگر مدفوع تیره و قیری است و خون در آن وجود دارد، این خونریزی مربوط به اندام های فوقانی مثل معده است.

البته باید در نظر داشته باشید که خون تازه و قرمز روشن در مدفوع ممکن است همیشه با چشم غیر مسلح قابل روییت نباشد. بسیاری از موارد وجود خون در مدفوع با چشم دیده نمی شود و باید توسط آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT) شناسایی شود. خونریزی هایی که موجب می شوند خون در مدفوع قابل رویت نباشد به نام خونریزی های میکروسکوپی شناخته می شود. در مقابل گاهی لخته خون کاملا در مدفوع قابل دیدن است. به این حالت خونریزی فاحش می گویند.

دیگر علائم

علائم و نشانه های زیر ممکن است وجود داشته باشد:

  • گرفتگی عضلات شکم یا درد شکمی
  • اجابت مزاج تغییر یافته ( یبوست یا اسهال )
    درد رکتوم
  • سوزش مقعد
  • خارش مقعد
  • تهوع و یا استفراغ

علاوه بر این موارد ممکن است علائم سیستمیک مانند تب، کاهش ناخواسته وزن، تغییر در اشتها و خستگی نیز تعمیم یافته باشد.

علل مدفوع خونی

همانطور که گفته شد مدفوع تیره و قیری که خون در آن مشاهده می شود نشان از خونریزی قسمت فوقانی دستگاه گوارش است. در مقابل خون روشن و تازه نشان دهنده خونریزی در انتهای دستگاه گوارش است. در مورد مدفوع خونی همراه با اسهال هم معمولا اغلب پای عفونت روده در میان است. البته گاهی نیز عفونت تنها منجر به خونریزی شده و ممکن است قوام مدفوع را تحت تاثیر قرار ندهد.

مهمترین علل رویت مدفوع خونی به شرح زیر می باشند:

علل و علائم مدفوع خونی
علل و علائم مدفوع خونی

زخم

آسیب به مقعد و مخرج می تواند به خونریزی که ممکن است بعدها خود را در مدفوع نشان دهد، منجر شود. این آسیب ها می توانند از عوامل فیزیکی، شیمایی و الکترومغناطیسی ناشی شوند. این جراحات ممکن است با مقاربت مقعدی، کولونوسکوپی که به درستی انجام نشده است، خاراندن بیش از حد مقعد و در معرض اشعه قرار گرفتن مقعد ایجاد شود.

بواسیر

بواسیر یکی از شایع ترین علل مدفوع خونی است. هموروئید (بواسیر) موقعیتی است که در آن رگ های راست روده و اطراف مقعد، متورم، ملتهب و پر پیچ و خم می شوند. خونریزی ناشی از بواسیر عموما با پاک کردن مقعد با دستمال مشاهده می شود.

یبوست

مدفوع سفت و گاهی اوقات بزرگ که در اثر باقی ماندن زیاد مدفوع در روده شکل می گیرند، می توانند هنگام خروج به مقعد صدمه وارد کرده و منجر به خونریزی شوند. زور زدن برای خروج مدفوع سفت نیز ممکن است باعث تشدید بواسیر شده و مدفوع خونی ایجاد کند. به طور مشابه در انتهای دیگر این طیف، اسهال نیز می تواند منجر به تشدید بواسیر شود.

شقاق مقعد

شقاق مقعد به معنی ایجاد شکاف در دیواره مقعد است. شکاف های ایجاد شده به این روش، موجب خونریزی می شوند. این شکاف ها کم کم به مقعد آسیب می رسانند و گاهی نیز می توانند منجر به ایجاد عفونت و دیگر بیماری های التهابی شوند. شقاق مقعد در اغلب موارد جزئی است و خونریزی زیادی ندارد اما در حالت شدید می تواند منجر به مدفوع خونی شود.

بیماری های التهابی روده

بیماری التهابی روده (IBD) یک بیماری خود ایمنی مزمن موثر بر روده است که منجر به التهاب و اغلب زخم در دیواره روده می شود. روده بزرگ معمولا بر اثر صدمات وارده IBD، ممکن است خونریزی داشته باشد. این صدمات می تواند دلیلی برای وجود خون در مدفوع باشد. گاهی نیز موجب می شود مایع مخاطی که رنگ و بافت آن با مدفوع کاملا متفاوت است، در مدفوع مشاهده شود.

سرطان

سرطان روده بزرگ یکی از سرطان های شایع و یکی از علائم مدفوع خونی است. سرطان مقعد نیز ممکن است با مدفوع خونی همراه باشد اما این نوع سرطان، رایج نیست. همیشه خونریزی اولین علامت این نوع سرطان ها نیستند و اغلب پس از مشاهده سایر علائم سرطان روده بزرگ و یا سرطان مقعد، اتفاق می افتند.

افتادگی رکتوم

پرولاپس رکتوم یا افتادگی رکتوم بیماری است که در آن بخشی از رکتوم از مقعد بیرون زده است. گاهی اوقات رگه در داخل رکتوم (بواسیر داخلی) است و ممکن است بیرون نزند اما در موارد دیگر، این بیرون زدگی حتی جدار مقعد را متورم می کند. خونریزی ممکن است از بخش بیرون زده از دیوار رکتوم، رخ دهد.

دیورتیکولیت

دیورتیکول عارضه ای است که در آن کیسه ای غیر طبیعی در دیواره کولون تشکیل می شود. این عارضه عموما در افراد مسن و افرادی که زیاد دچار یبوست می شوند، دیده می شود. هنگامی که این کیسه آلوده می شود، بیماری به عنوان دیورتیکولیت شناخته می شود. ممکن است اسهال، درد شکم و رغبت غیر طبیعی به اجابت مزاج نیز وجود داشته باشد. این عارضه همچنین یکی از دلایل ایجاد مدفوع خونی است.

سندرم روده تحریک پذیر

سندرم روده تحریک پذیر (IBS) مانند بیماری التهابی روده (IBD) با التهاب و زخم در دیواره روده همراه نیست. این وضعیت به خودی خود نمی تواند موجب خونریزی در روده شود. با این حال، اسهال یا یبوست در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر، ممکن است به بیماری هایی مانند بواسیر که می توانند مدفوع خونی ایجاد کنند، منجر شود.

مواد غذایی و نوشیدنی ها

گاهی اوقات وجود رنگ قرمز در خون، نشانه خونریزی نیست. به جای آن، این تغییر رنگ مدفوع، ممکن است از غذاهای خاص و نوشیدنی هایی که به تازگی مصرف شد است، بوجود بیایند. این اتفاق می تواند بر اثر خوردن مواد غذایی که حاوی رنگ های مصنوعی زیاد و قوی هستند و یا مصرف غذاها و نوشیدنی هایی که رنگدانه های طبیعی با این شرایط دارند، بیفتد.