هیپوکالمی به معنی کمبود پتاسیم در بدن است. پتاسیم یک الکترولیت مهم برای اعصاب و عملکرد سلول های عضلانی، به ویژه برای سلول های عضلانی در قلب است. کلیه اندامی است که میزان پتاسیم در بدن را کنترل کرده و زیادی آن را از طریق ادرار دفع می کند.
نام های دیگر کمبود پتاسیم یا هیپوکالمی عبارتند از:
- سندرم هیپوکالمیک
- سندرم پتاسیم کم
هیپوکالمی خفیف معمولا علائمی ندارد. اما در برخی موارد، کمبود پتاسیم می تواند به آریتمی و یا ریتم غیر طبیعی قلب، و همچنین ضعف عضلانی شدید منجر شود. اما این علائم معمولا پس از درمان معکوس می شوند. پس بهتر است از بیماری کمبود پتاسیم و راه های درمان آن اطلاعات بیشتری کسب کنید.
علائم و نشانه های هیپوکالمی یا کمبود پتاسیم چیست؟
همان طور که گفتیم کمبود پتاسیم خفیف معمولا علائمی ندارد. یا علائم آن تا حدی کم است که تا زمانی که شدید نشود خود را نشان نمی دهند. اگر هر کدام از علائم زیر را داشتید حتما به پزشک مراجعه کنید:
سطح طبیعی پتاسیم ۳٫۶ الی ۵٫۲ میلی مول در هر لیتر است. زمانی که سطح پتاسیم در بدن به زیر ۳٫۶ میلی مول در هر لیتر می رسد، به آن کمبود پتاسیم می گوییم. اما زمانی که سطح این ماده معدنی به زیر ۲٫۵ میلی مول در هر لیتر برسد ممکن است مرگبار باشد. در این سطح، ممکن است علائم و نشانه های زیر وجود داشته باشد:
- رخوت
- نارسایی تنفسی
- تجزیه بافت عضلانی
- انسداد روده (تنبلی روده)
در موارد شدیدتر، ممکن است قلب دارای ریتم غیر طبیعی باشد. علائم زیر در افرادی که از داروهای دیژیتال (دیگوکسین) استفاده می کنند و یا به بیماری های مرتبط با ریتم نامنظم قلب مبتلا هستند؛ شایع تر است:
- فیبریلاسیون دهلیزی یا بطنی
- تاکی کاردی (ضربان قلب بیش از حد سریع)
- برادی کاردی (ضربان قلب خیلی آهسته)
- ضربان قلب زودرس
سایر علائم شامل از دست دادن اشتها، تهوع، و استفراغ می باشند.
چه چیزی باعث کمبود پتاسیم می شود؟
کمبود پتاسیم در بدن ممکن است به دلیل افزایش ادرار، عرق یا کار کردن زیاد شکم رخ دهد. مصرف پتاسیم ناکافی و سطوح پایین منیزیم نیز می تواند منجر به هیپوکالمی شود. بسیاری از موارد هیپوکالمی نیز اثر علائم بیماری و داروهای مصرفی است. این موارد عبارتند از:
- سندرم بارتر، یک اختلال کلیوی ژنتیکی نادر است که باعث عدم تعادل نمک و پتاسیم می شود.
- سندرم Gitelman، یک اختلال کلیوی ژنتیکی نادر است که باعث عدم تعادل یون ها در بدن می شود.
- سندرم لیدل، یک اختلال نادر است که باعث افزایش فشار خون و کمبود پتاسیم می شود.
- سندرم کوشینگ، یک بیماری نادر است که به علت قرار گرفتن در معرض کورتیزول به مدت طولانی ایجاد می شود.
- خوردن موادی مانند بنتونیت (خاک رس) و یا گلیسیرریزین (در شیرین بیان طبیعی) و جویدن تنباکو
- دیورتیک های از بین برنده پتاسیم مانند تیازیدها، لوپ و دیورتیک اسموتیک
- استفاده طولانی مدت از ملین ها
- دوزهای بالای پنی سیلین
- کتواسیدوز دیابتی
- کمبود منیزیم
- مسائل مربوط به غده آدرنال
- سوء تغذیه
- سوء جذب
- پرکاری تیروئید
- اسیدوز توبولر کلیوی ۱ و ۲
- افزایش کاتکول آمین، ناشی از حمله قلبی
- داروهایی مانند انسولین و بتا ۲ آگونیست مورد استفاده برای COPD و آسم
- مسمومیت باریم
- هیپوکالمی ارثی
عوامل زیر ممکن است خطر ابتلا به کمبود پتاسیم را افزایش دهند:
- مصرف داروها به خصوص دیورتیک هایی که منجر به از دست دادن پتاسیم می شوند.
- بیماری که باعث استفراغ و یا اسهال طولانی مدت می شود.
- داشتن یکی از بیماری هایی که در بالا ذکر کردیم.
افراد مبتلا به ناراحتی های قلبی نیز ریسک بالاتری برای عوارض این بیماری دارند. در این افراد حتی هیپوکالمی خفیف نیز می تواند به ریتم غیر طبیعی قلب منجر شود. اگر بیماری هایی مانند نارسایی احتقانی قلب، آریتمی ها و سابقه حملات قلبی دارید، مهم است که سطح پتاسیم در بدنتان کمتر از ۴ میلی مول در هر لیتر نشود.
درمان کمبود پتاسیم
کسی که هیپوکالمی دارد و علائم را نشان می دهد به بستری شدن نیاز دارد. نظارت بر قلب برای اطمینان از ریتم طبیعی آن یکی از مهمترین مواردی است که باید برای این افراد انجام شود.
درمان کمبود پتاسیم در بیمارستان نیاز به یک رویکرد چند مرحله دارد. این رویکردها به شرح زیر می باشند:
حذف علل: پس از شناسایی علت زمینه ای، دکتر درمان مناسب را تجویز می کند. به عنوان مثال، ممکن است دارویی برای کاهش اسهال و یا استفراغ تجویز کند یا داروهایتان را تغییر دهد.
بازگرداندن سطح پتاسیم: شما می توانید مکمل های پتاسیم را برای بازگرداندن سطح پتاسیم به حالت طبیعی استفاده کنید. اما رفع سریع کمبود کلسیم می تواند عوارض جانبی ناخواسته مانند ریتم غیر طبیعی قلب ایجاد کند. در مواردی که کمبود پتاسیم خطرناک است، قطره حاوی این ماده معدنی به بیمار داده می شود.
نظارت بر سطح پتاسیم بدن: بعد از انجام مراحل بالا در حالی که بستری هستید، باید سطح پتاسیم به دقت اندازه گیری شود تا افزایش بیش از حد آن، اثر معکوس ایجاد نکند. زیرا افزایش بیش از حد پتاسیم نیز برای بدن عوارض دارد.
پس از درمان در بیمارستان ممکن است استفاده از یک رژیم غذایی غنی از پتاسیم و یا مکمل آن، از طرف پزشک توصیه شود. همچنین ممکن است نیاز به مصرف مکمل های منیزیم داشته باشید. زیرا از دست دادن منیزیم می تواند با کاهش پتاسیم رخ دهد.
پیشگیری از کمبود پتاسیم
کمبود پتاسیم بیماری خطرناک اما قابل درمانی است به طوری که حدود ۲۰ درصد مبتلایان به آن نیاز به بستری شدن دارند. برای جلوگیری از کمبود این ماده معدنی مهم در بدن باید مدام بدن و تغییرات آن را چک کنید. به طور مثال اگر بیش از ۲۴ الی ۴۸ ساعت است که اسهال و استفراغ دارید باید حتما به پزشک مراجعه کنید. زیرا از دست دادن آب بدن با کمبود پتاسیم مرتبط است.
علاوه بر آن می توانید از رژیم غذایی زیر نیز استفاده کنید.
رژیم غذایی غنی از پتاسیم
یک رژیم غذایی سرشار از پتاسیم می تواند به پیشگیری و درمان کمبود پتاسیم کمک کند. این در حالی است که اگر پتاسیم را از طریق مکمل های غذایی به بدن برسانید ممکن است با عوارض دیگری رو به رو شوید. پس بهترین کار رساندن این ماده معدنی از طریق مواد غذایی به بدن است. منابع غنی از پتاسیم عبارتند از:
- آووکادوها
- موز
- انجیر
- کیوی
- پرتقال ها
- اسفناج
- گوجه فرنگی
- شیر
- نخود و لوبیا
- کره بادام زمینی
- سبوس