آلرژی فصلی بیماری است که ناشی از قرار گرفتن بدن در معرض مواد موجود در هوا (مانند گرده) است. این مواد فقط در طی زمان های خاصی از سال در هوا وجود دارند. آلرژی های فصلی سبب خارش پوست، آبریزش بینی، آبریزش از چشم و خونریزی در چشم (قرمزی چشم) و عطسه می شوند.
پزشکان معمولا می توانند این آلرژی ها را به سادگی و با مشاهده علائم معمول (مانند آبریزش بینی، خارش چشم و قرمزی چشم) که در یک فصل خاص ایجاد می شوند، تشخیص دهند. مصرف اسپری های بینی کورتیکواستروییدی، آنتی هیستامین ها و ضد احتقان ها، باعث کاهش علائم می شوند.
آلرژی فصلی (که معمولا به نام تب یونجه شناخته می شود) بیماری بسیار رایجی است. این آلرژی ها فقط در زمان های خاصی از سال، به ویژه بهار، تابستان یا پاییز اتفاق می افتند و بستگی به این دارد که چه چیزی موجب ایجاد آن شده است علائم این آلرژی ها عبارتند از:
- تحریک شدن غشاء روی بینی
- رینیت آلرژیک
- غشای پوشش پلک ها و پوشش سفیدی چشم (ملتحمه)
- ورم ملتحمه آلرژیک
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد علل، نشانه ها، روش های تشخیص و روش های درمانی آلرژی فصلی صحبت می کنیم.
علل ایجاد آلرژی فصلی
تب یونجه تا حدودی گمراه کننده است، زیرا نشانه های آن فقط در تابستان، یعنی زمانی که یونجه به طور سنتی برداشت می شود، اتفاق نمی افتند. تب یونجه معمولا نوعی واکنش به گرده و گیاهان است. گرده های گیاهی که موجب تب یونجه می شوند، از نظر فصل ایجاد کننده بیماری متفاوت هستند:
- بهار: معمولا درختان (مانند بلوط، نارون، افرا، توسکا، توس، سرو کوهی، و زیتون)
- تابستان: گیاهان علفی (مانند برمودا، تیموتی، شیرین بهاری، چمن های باغی و چمن جانسون) و علف های هرز (مانند خار روسی و درخت چنار انگلیسی)
- پاییز: علف هرز
در یک کشور پهناور، در بخش های مختلف ممکن است گیاهان متفاوتی موجب ایجاد آلرژی های فصلی شوند. به عنوان مثال در غرب ایالات متحده، سدر کوهی یکی از منابع اصلی ایجاد گرده درختان از دسامبر تا مارس است. در جنوب غربی این کشور، گیاهان به مدت طولانی تری گرده افشانی می کنند. در این بخش از آمریکا در پاییز، گرده علف های هرزی مانند ساجبوش و سرخس روسی می توانند باعث تب یونجه شود.
از طرفی بدن افراد ممکن است به یک یا چند گرده به صورت همزمان واکنش نشان دهند، بنابراین فصل آلرژی گرده ممکن است از اوایل بهار شروع شده و تا پاییز ادامه داشته باشد. آلرژی فصلی می تواند ناشی از اسپورهای قارچ نیز باشد. این اسپورها می توانند به مدت طولانی در طول فصل بهار، تابستان و پاییز در هوا حضور داشته باشند.
آلرژیک ملتحمه ممکن است زمانی که ذرات موجود در هوا مانند گرده، به طور مستقیم با چشم ها تماس می گیرند، ایجاد شود.
علائم آلرژی فصلی
تب یونجه می تواند موجب خارش بینی، سقف دهان، پشت گلو و چشم ها شود. خارش ممکن است به تدریج یا ناگهانی شروع شود. بینی نیز با تولید ترشح آبکی شفاف پر می شود. در کودکان، گرفتگی بینی ممکن است منجر به عفونت گوش شود. پوشش بینی ممکن است تورم داشته و به رنگ قرمز درآید.
سینوس ها نیز ممکن است پر شوند. پر شدن سینوس ها باعث سردرد و گاه اوقات عفونت های سینوسی (سینوزیت) می شوند. در این حالت عطسه نیز رایج است. چشم با ابتلا به آلرژی فصلی قرمز شده و دچار خارش می شود. پلک ها نیز ممکن است قرمز و متورم شوند. در این شرایط استفاده از لنزهای تماسی می تواند چشم ها را بیشتر تحریک کند.
علائم دیگر آلرژی فصلی عبارتند از:
- سرفه
- خس خس سینه
- تحریک پذیری
- خواب آلودگی
شدت این علائم در فصل های مختلف متفاوت است. بسیاری از افرادی که مبتلا به رینیت آلرژیک هستند، مبتلا به آسم (که موجب خس خس سینه می شود) نیز می شوند. در این شرایط آسم احتمالا ناشی از همان عوامل آلرژیکی است که باعث رینیت آلرژیک و ملتحمه می شوند.
روش های تشخیص آلرژی فصلی
ارزیابی پزشک
گاهی اوقات انجام آزمایش پوست یا آزمون ایمونوگلوبولین اختصاصی به آلرژن انجام می شود. تشخیص آلرژی فصلی مبتنی بر علائم و شرایطی است که در بیمار رخ می دهد، یعنی اینکه آیا این علائم فقط در فصول خاص اتفاق می افتند؟ این اطلاعات می تواند به پزشکان در شناسایی آلرژن کمک کند.
به طور معمول، برای تشخیص این عارضه هیچ تستی لازم نیست. اما گاهی اوقات ترشح بینی مورد بررسی قرار می گیرد تا پزشک ببیند آیا این ترشح حاوی ائوزینوفیل ها است یا خیر؟ ائوزینوفیل ها یک نوع از سلول های سفید خون هستند که در طول واکنش های آلرژیک در حجم زیاد تولید می شوند.
تست آلرژی
تست آلرژی پوستی می تواند به تشخیص و شناسایی آلرژن کمک کند. برای این آزمایشات، ابتدا پوست خراش داده شده و یک قطره از آلرژن مشکوک روی پوست ریخته می شود. سپس واکنش پوست به آن ماده خاص مشاهده می شود. اگر تورم و قرمزی روی پوست ایجاد شود، یعنی بیمار به آن ماده خاص آلرژی دارد.
اگر نتایج آزمایشات پوستی نامشخص باشد، آزمون ایمونوگلوبولین (IgE) مخصوص مواد آلرژی زا انجام می شود. برای این آزمایش، یک نمونه از خون گرفته شده و آزمایش می شود.
روش های درمان آلرژی فصلی
برای درمان آلرژی فصلی از درمان های زیر استفاده می شود:
- اسپری های بینی کورتیکواستروئید
- آنتی هیستامین ها
- ضد احتقان ها
- قطره چشم
- ایمنوتراپی آلرژن
درمان علائم موثر روی بینی
اسپری بینی کورتیکواستروییدی معمولا زمانی که برای اولین بار استفاده می شود بسیار موثر است. اکثر این اسپری ها عوارض جانبی اندکی دارند، گرچه ممکن است باعث خونریزی بینی شوند.
آنتی هیستامین، که به صورت خوراکی یا اسپری بینی استفاده می شود، می تواند به جا یا علاوه بر اسپری کورتیکواستروییدی بینی استفاده شود. آنتی هیستامین ها اغلب با یک ضد احتقان مانند پوسیدو افدرین خوراکی استفاده می شود. افراد مبتلا به فشار خون بالا نباید ضد احتقان مصرف کنند. مگر اینکه پزشک توصیه کرده و بر روی وضعیت بدنی آن ها نظارت داشته باشد. همچنین افرادی که مهار کننده های مونوآمین اکسیداز مصرف می کنند (یک نوع داروی ضد افسردگی است) نمی توانند محصولی را که حاوی آنتی هیستامین و ضد احتقان است را مصرف کنند.
داروهای ضد احتقان را نباید بیش از چند روز استفاده کرد. زیرا استفاده از آنها به طور مداوم به مدت بیش از یک هفته ممکن است باعث افزایش یا تداوم تراکم بینی شود.
آنتی هیستامین ها نیز ممکن است عوارض جانبی، به ویژه اثرات آنتی کولینرژیک داشته باشند. این عوارض عبارتند از:
- خواب آلودگی
- خشکی دهان
- تاری دید
- یبوست
- مشکل در ادرار کردن
- سردرگمی
- سرگیجه
عوارض جانبی اسپری بینی کمتر از داروهای خوراکی است.
سایر داروها
داروهای دیگر نیز گاهی برای درمان آلرژی فصلی مفید هستند. به عنوان مثال کرومولین به صورت اسپری در دسترس است و ممکن است به کاهش میزان آبریزش بینی کمک کند. برای موثر بودن این داروها، باید آن ها را به طور مرتب استفاده کرد. آزالستین (آنتی هیستامین) و ایپاتروپیوم، هر دو به صورت تجویزی به عنوان اسپری بینی استفاده می شوند و ممکن است در درمان مؤثر باشند. اما این داروها نیز می توانند اثرات آنتی کولینرژیکی مشابه آنتی هیستامین های خوراکی و به خصوص خواب آلودگی داشته باشند.
مونتلوکاست، یک تعدیل کننده لوکوترین است که به صورت تجویزی در دسترس می باشد. این دارو باعث کاهش التهاب و آبریزش بینی می شود. شستشوی منظم سینوس ها با یک محلول آب نمکی گرم (محلول شور) نیز علائم آلرژی فصلی را از بین می برد. این تکنیک به عنوان شستشوی سینوس ها شناخته می شود.
هنگامی که این درمان ها بی اثر باشند، کورتیکواسترویید ممکن است به صورت خوراکی یا تزریقی برای یک مدت کوتاهی (معمولا کمتر از ۱۰ روز) تجویز شوند. اگر کورتیکواستروئیدها به مدت طولانی به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف شوند، می توانند عوارض جانبی جدی داشته باشند.
درمان علائم موثر بر روی چشم
شستشوی چشم ها با استفاده از روش های ساده مانند اشک مصنوعی می تواند باعث کاهش سوزش و خارش چشم شود. ضمن این که باید از تماس با هر ماده ای که ممکن است باعث واکنش های آلرژیک شود اجتناب کنید. در این دوران نباید از لنزهای تماسی استفاده کرد.
قطره های چشمی حاوی آنتی هیستامین ها و داروهایی که باعث منقبض شدن رگ های خونی می شوند، اغلب موثر هستند. این قطره های چشمی خارج از نسخه هستند. با این حال، ممکن است اثربخشی کمتر و عوارض جانبی بیشتری نسبت به قطره های چشم تجویزی داشته باشند.
قطره های چشمی حاوی کرومولین، که به صورت تجویزی در دسترس هستند، برای جلوگیری از ورم ملتحمه آلرژیک استفاده می شوند. آنها می توانند زمانی مورد استفاده قرار بگیرند که مجبور هستید در معرض آلرژن قرار بگیرید.
اگر علائم بسیار شدید باشد، قطره های چشمی حاوی کورتیکواستروئیدها، که به صورت تجویزی در دسترس هستند، ممکن است مورد استفاده قرار بگیرند. در طول درمان با قطره چشم کورتیکواسترویید، چشم ها باید به طور منظم برای بررسی افزایش فشار و عفونت، توسط چشم پزشک مورد بررسی قرار بگیرند.
ایمنوتراپی آلرژیک (حساس سازی)
اگر درمان های دیگر بی اثر باشد، ایمنوتراپی آلرژیک برای برخی افراد موثر است. ایمونوتراپی در شرایط زیر مورد نیاز است:
- وقتی علائم شدید هستند
- هنگامی که نمی توان از آلرژن اجتناب کرد
- هنگامی که داروهای درمان رینیت آلرژیک و یا ورم ملتحمه نمی توانند علائم را کنترل کنند
ایمونوتراپی آلرژیک برای تب یونجه باید پس از فصل گرده برای آماده شدن برای فصل بعد انجام شود. انجام ایمونوتراپی در فصل گرده می تواند عوارض جانبی بیشتری ایجاد کند. زیرا آلرژن ها سیستم ایمنی را تحریک می کنند.