آمبولی مایع آمنیوتیک در دوران بارداری یک بیماری نادر اما جدی است و زمانی اتفاق می افتد که مایع آمنیوتیک، مایعی که اطراف نوزاد را در رحم مادر در دوران بارداری احاطه کرده است، یا مواد جنینی مانند سلول های جنینی وارد جریان خون مادر می شوند. آمبولی مایع آمنیوتیک احتمالا در طول زایمان یا بلافاصله پس از آن اتفاق می افتد.
تشخیص این بیماری دشوار است. اما اگر پزشک مظنون به رخ دادن این اختلال باشد، برای جلوگیری از عوارض بالقوه کشنده آن، توصیه می کند که درمان ها فروی سریعا آغاز شوند.
با ما در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید تا از نشانه ها، علل، عوارض و روش های درمان آمبولی مایع آمنیوتیک در دوران بارداری اطلاع کسب کنید.
علائم آمبولی مایع آمنیوتیک در بارداری
آمبولی که توسط مایع آمنیوتیک ایجاد می شود بسیار ناگهانی رخ داده و به سرعت رشد می کند. علائم و نشانه های این نوع آمبولی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تنگی نفس ناگهانی
- تجمع مایع اضافی در ریه ها (تورم ریوی)
- افت ناگهانی فشار خون
- نارسایی ناگهانی قلب برای پمپ کردن مناسب خون در بدن (اضمحلال قلب و عروق)
- مشکلات کشنده که با لخته شدن خون ایجاد می شوند (اختلال انعقادی داخل عروقی منتشر)
- تغییر در وضعیت ذهنی مادر مانند اضطراب
- لرز
- سریع شدن ضربان قلب یا اختلالات در ریتم ضربان قلب
- پریشانی جنین، مانند آهسته شدن ضربان قلب
- تشنج
- کما
- اختلالات ناگهانی در ضربان قلب چنین
- خونریزی از رحم، یا محل تزریق وریدی (IV)
علت ایجاد آمبولی مایع آمنیوتیک در دوران بارداری
آمبولی مایع آمنیوتیک زمانی اتفاق می افتد که مایع آمنیوتیک یا ماده جنینی وارد جریان خون مادر می شود. هنوز علت این که چرا این اتفاق می افتد به خوبی درک نشده است. اما یکی از علت احتمالی آن ایجاد موانع جفتی، از قبیل تروما است.
هنگامی که این مانع اتفاق می افتد، سیستم ایمنی با انتشار فراورده هایی که موجب واکنش التهابی می شود، فعال شده و لخته غیر طبیعی در ریه ها و عروق خونی مادر ایجاد می کند. این لخته می تواند منجر به اختلال و انسداد جدی در خون شده و در نهایت به اختلال انعقادی داخل عروقی منتشر منتهی شود.
با این حال، این نوع آمبولی نادر است. ورود مقدار اندک مایع آمنیوتیک در جریان خون مادر در حین زایمان طبیعی معمول است. در این حالت معمولا مشکلی پیش نخواهد آمد. اما هنوز مشخص نیست که چرا در بعضی موارد این اتفاق باعث آمبولی مایع آمنیوتیک می شود.
به همین دلیل جهت کشف علت، به تحقیقات بیشتری در مورد چگونگی و علل آمبولیسم مایع آمنیوتیک در بارداری نیاز است.
عوامل خطر در ابتلا به آمبولی مایع آمنیوتیک در دوران بارداری
به دلیل این که این عارضه معمولا نادر است، شناسایی عوامل خطر ابتلا به آن نیز دشوار خواهد بود. برآورد شده است که بین ۱ تا ۱۲ مورد آمبولی مایع آمنیوتیک برای هر ۱۰۰،۰۰۰ زایمان وجود دارد. تحقیقات نشان می دهد که عوامل متعددی ممکن است با افزایش خطر این نوع آمبولی در ارتباط باشند. این عوامل عبارتند از:
سن مادر: اگر سن مادر در زمان تولد نوزاد بیش از ۳۵ سال باشد، ممکن است مادر و جنین در معرض خطر این نوع آمبولی قرار بگیرند.
مشکلات جفت: اگر در جفت اختلالاتی وجود داشته باشد (جفت ساختاری است که در دوران بارداری در رحم شما ایجاد شده و جنین نیاز های تغذیه ای خود را از آن دریافت می کند) ممکن است خطر آمبلیوم مایع آمنیوتیک افزایش پیدا کند. این ناهنجاری ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- جفت سر راهی (قرار گرفتن جفت دقیقا روی دهانه رحم یا در نزدیکی این خروجی)
- جدا شدن زودرس جفت (جدا شدن جفت از دیواره رحم قبل از این که موعد زایمان فرا برسد)
این شرایط می توانند موانع فیزیکی بین شما و کودک ایجاد کرده و مخل رابطه مادر و جنین شوند.
پره اکلامپسی: اگر پره اکلامپسی (فشار خون بالا و پروتئین بیش از حد در ادرار) پس از هفته ۲۰ بارداری ایجاد شود، ممکن است مادر در معرض خطر ابتلا به آمبولی مایع آمنیوتیک قرار بگیرد.
القاء پزشکی زایمان: تحقیقات محدود نشان می دهد که روش های القایی خاص برای زایمان با افزایش خطر آمبولی مایع آمنیوتیک ارتباط دارد. تحقیق انجام شده در این ارتباط، متناقض است.
روش زایمان: سزارین، زایمان به کمک فورسپس یا استخراج خلاء ممکن است خطر ابتلا به آمبولی مایع آمنیوتیک را افزایش دهد. این روش ها می توانند موانع فیزیکی بین شما و کودک ایجاد کنند. با این حال مشخص نیست که آیا دقیقا این روش های زایمان عامل ایجاد آمبولی هستند، یا با گذشت زمان عوارض جانبی آن ها موجب بروز آمبولی می شوند.
Polyhydramnios: وجود مایع آمنیوتیک بیش از حد در اطراف نوزاد ممکن است شما را در معرض خطر آمبلیوم مایع آمنیوتیک قرار دهد.
عوارض ناشی از این اختلال چیست؟
آمبولی آمنیوتیک می تواند عوارض جدی برای شما و نوزادتان ایجاد کند. اگر این اختلال را دارید، ممکن است در معرض خطر عوارض زیر باشید:
آسیب مغزی: در این حالت اکسیژن خون پایین می آید و می تواند باعث آسیب شدید و دائمی مغزی، عصبی یا مرگ مغزی شود.
بستری شدن در بیمارستان: زنانی که از آمبولی مایع آمنیوتیک زنده می مانند، اغلب به درمان در بخش مراقبت های ویژه نیاز دارند و بسته به میزان عوارض در بدنشان ممکن است هفته ها یا ماه ها در بیمارستان بستری شوند.
مرگ مادر: برخی از زنانی که به این عارضه مبتلا می شوند، جان خود را از دست می دهند. البته آمار این نوع مرگ بسیار کم است. آمار و اعداد در این زمینه متفاوت است اما حدود ۲۰ درصد افراد مبتلا به این عارضه در کشور های توسعه یافته به علت آمبولیسم مایع آمنیوتیک جان خود را از دست می دهند. با این وجود، شناسایی سریع و درمان ممکن است زندگی مادر را نجات دهد.
مرگ نوزاد: با وجود این نوع آمبولی کودک شما در معرض خطر آسیب مغزی یا مرگ است. شناسایی سریع و زایمان کودک، باعث زنده ماندن او می شود.
روش های تشخیص
تشخیص آمبولی مایع آمنیوتیک بر اساس ارزیابی پزشک امکان پذیر است. تشخیص معمولا بعد از اینکه احتمال بیماری های دیگر رد شد، ایجاد می شود. در برخی موارد، تشخیص تنها پس از مرگ مادر انجام می شود. برای ارزیابی و شناسایی این اختلال پزشک از روش های تشخیصی زیر استفاده می کند:
- آزمایش خون، از جمله آزمایشات لازم برای ارزیابی لخته شدن خون، آنزیم های قلب، الکترولیت ها و نوع خون، و همچنین آزمایش (CBC)
- الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG) برای ارزیابی ریتم قلب
- پالس اکسی متری برای بررسی مقدار اکسیژن در خون
- اشعه ایکس از قفسه سینه برای مشاهده تجمع مایع در اطراف قلب
- اکوکاردیوگرافی برای ارزیابی عملکرد قلب
روش های درمان آمبولی مایع آمنیوتیک در دوران بارداری
برای جبران کاهش اکسیژن خون و فشار خون پایین که در این اختلال ایجاد می شود، باید درمان هر چه سریع تر انجام شود.
درمان های اضطراری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
قرار دادن کاتتر: تیم مراقبت های بهداشتی در این شرایط یک لوله نازک و توخالی را به یکی از شریان های مادر (کاتتر شریانی) برای نظارت بر فشار خون وارد می کند. همچنین یک لوله دیگر نیز در قفسه سینه (کاتتر وریدی مرکزی) وارد می شود و از آن برای دادن مایعات، داروها و یا انتقال خون، و نیز رسیدن خون استفاده می شود.
اکسیژن درمانی: ممکن است با وجود این اختلال مادر نیاز به نصب یک لوله تنفسی در راه هوایی داشته باشید تا به وسیله آن بتواند بهتر نفس بکشد.
مصرف دارو: پزشک ممکن است داروهایی را برای بهبود و حمایت از عملکرد قلب تجویز کند. داروهایی که ممکن است برای کاهش فشار ناشی از تجمع مایع در قلب و ریه ها مورد استفاده قرار گیرند، نیز ممکن است تجویز شوند.
انتقال خون: اگر خونریزی غیرقابل کنترل دارید، به انتقال خون، فراورده های خونی و جایگزینی مایعات بدن نیاز دارید.
اگر قبل از زایمان نوزاد به آمبولی مایع آمنیوتیک مبتلا شده باشید، پزشک برای به دنیا آوردن نوزاد قبل از این که عوارض جدی برای او ایجاد شود، اقدام به زایمان سزارین می کند.