متفورمین یک داروی تجویزی است که برای درمان دیابت نوع ۲ استفاده می شود و متعلق به یک دسته از داروها به نام بی گوانیدها می باشد. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ دارای سطوح قند خون (گلوکز) بالاتر از حد طبیعی هستند. متفورمین دیابت را درمان نمی کند. در عوض، سطح قند خون را به سطح مجاز آن کاهش می دهد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت آن چه که باید در مورد اثرات جانبی مصرف متفورمین بدانید صحبت خواهیم کرد.
اثرات جانبی مصرف متفورمین
بیماری تخمدان پلی کیستیک و اثرات جانبی مصرف متفورمین
متفورمین گاهی برای پیشگیری از دیابت در زنان مبتلا به بیماری تخمدان پلی کیستیک (PCOS) استفاده می شود. عوارض جانبی مصرف متفورمین برای این استفاده مشابه عوارض جانبی برای موارد استفاده دیگر است. متفورمین باید طولانی مدت مصرف شود. بنابراین باید در مورد عوارض جانبی آن بیشتر دقت کنید. متفورمین می تواند عوارض جانبی خفیف و جدی ایجاد کند که در مردان و زنان یکسان است. در این مقاله نکاتی که باید در مورد این عوارض جانبی بدانید و زمانی که باید به خاطر آن ها با پزشک خود تماس بگیرید بررسی می شود.
رایج ترین اثرات جانبی مصرف متفورمین
مصرف متفورمین باعث بروز برخی عوارض جانبی می شود. این امر زمانی اتفاق می افتد که شما برای اولین بار شروع به مصرف متفورمین می کنید. اما معمولا با گذشت زمان این عوارض از بین می روند. اگر هر یک از این علائم شدید باشد یا برای شما مشکل ایجاد کند، باید آن را با پزشک خود مطرح کنید.
رایج ترین عوارض جانبی مصرف متفورمین عبارتند از:
- سوزش سر دل
- دل درد
- حالت تهوع یا استفراغ
- نفخ
- گاز
- اسهال
- یبوست
- کاهش وزن
- سردرد
- احساس طعم فلز ناخوشایند در دهان
تسکین ناراحتی معده
تهوع، استفراغ و اسهال از شایع ترین عوارض جانبی است که مردم هنگام مصرف اولیه متفورمین با آن مواجه می شوند. این مشکلات معمولا با گذشت زمان از بین می روند. شما می توانید این اثرات را با مصرف متفورمین همراه با غذا کاهش دهید. همچنین برای کمک به کاهش خطر ابتلا به اسهال شدید، پزشک احتمالا درمان شما را ابتدا با دوز پایین متفورمین شروع می کند و سپس دوز آن را به آرامی افزایش می دهد.
جدیترین اثرات جانبی مصرف متفورمین
اسیدوز لاکتیک
یکی از جدی ترین اثرات جانبی مصرف متفورمین می تواند اسیدوز لاکتیک باشد. در واقع، این هشدار معمولا بر روی جعبه متفورمین درج شده است. اسیدوز لاکتیک یک مشکل نادر اما جدی است که می تواند به علت افزایش متفورمین در بدن شما رخ دهد. این وضعیت یک وضعیت اورژانس پزشکی است که در آن بیمار باید فورا در بیمارستان درمان شود. به عوامل خطر ابتلا به بروز اسیدوز لاکتیک دقت کنید. در صورت بروز هر یک از علائم اسیدوز لاکتیک که در زیر ارائه شده است، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. اگر دچاراختلال در تنفس شدید ، با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیکترین مرکز فوریت های پزشکی مراجعه کنید.
- خستگی شدید
- ضعف
- کاهش اشتها
- حالت تهوع
- استفراغ
- مشکل تنفس
- سرگیجه
- سبکی سر
- ضربان قلب سریع یا آهسته
- احساس سرما
- درد عضلانی
- سوزش (قرمزی ناگهانی و گرما در پوست)
- درد معده همراه با هر کدام از دیگر علائم
کم خونی
متفورمین می تواند سطح ویتامین ب ۱۲ را در بدن شما کاهش دهد. در موارد نادر، این امر می تواند باعث کم خونی (سطح پایین گلبول قرمز) شود. اگر مقدار زیادی ویتامین ب ۱۲ یا کلسیم را از طریق رژیم غذایی خود دریافت نکنید، ممکن است خطر ابتلا به کمبود ویتامین ب ۱۲ بالا برود. اگر مصرف متفورمین را متوقف کنید یا مکمل های ویتامین ب ۱۲ را دریافت کنید، سطح ویتامین ب ۱۲ شما به سرعت بهبود پیدا می کند. با این وجود، مصرف متفورمین را بدون مشورت با با پزشک خود متوقف نکنید.
علائم شایع آنمی عبارتند از:
- خستگی
- سرگیجه
- سبکی سر
اگر تصور می کنید که ممکن است دچار کم خونی باشید، برای تعیین سطح سلول های قرمز خون خود، به پزشک مراجعه کنید.
هیپوگلیسمی
مصرف متفورمین به تنهایی، باعث ایجاد هیپوگلیسمی (قند خون پایین) نمی شود. با این حال، در موارد نادر، اگر مصرف متفورمین همراه با موارد زیر باشد، ممکن است هیپوگلیسمی ایجاد کند:
- رژیم غذایی ضعیف
- تمرین های ورزشی دشوار
- مصرف بیش از حد الکل
- مصرف سایر داروهای دیابت
برای جلوگیری از هیپوگلیسمی اقدامات زیر را انجام دهید:
- مصرف داروها را به صورت منظم انجام دهید.
- یک رژیم غذایی متعادل را دنبال کنید.
- تمرینات ورزشی را مطابق توصیه پزشک خود انجام دهید.
- در مورد تمام داروهای دیگری که مصرف می کنید به پزشک خود اطلاع دهید.
در صورتی که هر یک از علایم هیپوگلیسمی که شامل موارد زیر می باشد را دارید، با پزشک خود تماس بگیرید:
- ضعف
- خستگی
- حالت تهوع
- استفراغ
- دل درد
- سرگیجه
- سبکی سر
- ضربان قلب تند یا کند غیر طبیعی
احتیاط
چندین عامل وجود دارند که خطر ابتلا به اسیدوز لاکتیک را در حالی که متفورمین را مصرف می کنید افزایش می دهد. اگر هر یک از این عوامل بر روی شما تأثیر می گذارد، قبل از مصرف این دارو با پزشک خود مشورت کنید.
مشکلات کلیوی
کلیه های شما متفورمین را از بدن حذف می کنند. اگر کلیه های شما خوب کار نکنند، سطح متفورمین در بدن بالاتر می رود. این امر خطر ابتلا به اسیدوز لاکتیک را افزایش می دهد. اگر مشکلات کلیوی خفیف تا متوسط دارید، پزشک ممکن است دوز مصرفی متفورمین را در شروع مصرف پایین در نظر بگیرد. اگر دچار مشکلات کلیوی شدید هستید یا دارای سن ۸۰ سال یا بالاتر هستید، ممکن است مصرف متفورمین برای شما مناسب نباشد. پزشک شما احتمالا قبل از شروع مصرف متفورمین و سپس به طور سالیانه، عملکرد کلیه را آزمایش خواهد کرد.
مشکلات قلبی
اگر شما نارسایی قلبی حاد دارید یا اخیرا یک حمله قلبی داشته اید، نباید متفورمین مصرف کنید. قلب شما ممکن است خون نتواند خون کافی را به کلیه های برساند. این امر سبب جلوگیری از دفع منفورمین توسط کلیه ها می گردد. به همین دلیل به طور معمول باعث افزایش خطر ابتلا به اسیدوز لاکتیک می گردد.
مشکلات کبدی
اگر دچار مشکلات شدید کبدی هستید، متفورمین مصرف نکنید. کبد اسید لاکتیک را از بدن شما پاک می کند. بنابراین، مشکلات شدید کبدی می تواند باعث ایجاد اسید لاکتیک شود. ساخت اسید لاکتیک خطر ابتلا به اسیدوز لاکتیک را افزایش می دهد. متفورمین همچنین خطر ابتلا به اسیدوز لاکتیک را افزایش می دهد، بنابراین مصرف آن در صورتی است که دچار مشکلات کبدی هستید خطرناک است.
مصرف الکل
مصرف الکل هنگام مصرف متفورمین باعث افزایش خطر ابتلا به هیپوگلیسمی می شود. همچنین خطر ابتلا به اسیدوز لاکتیک را نیز افزایش می دهد. این به این دلیل است که الکل سطوح اسید لاکتیک را در بدن شما افزایش می دهد. در طول مصرف متفورمین، نباید مقدار زیادی الکل مصرف کنید. مصرف طولانی مدت الکل و نوشیدن الکل زیاد اثر مشابه ای دارند. اگر اعتیاد به الکل دارید و نمی توانید آن را ترک کنید، در مورد این که مصرف چه میزان الکل هم زمان با مصرف متفورمین بی خطر است؟ با پزشک خود مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر، درباره خطرات نوشیدن الکل همراه با استفاده از متفورمین و چگونگی تاثیر الکل بر دیابت نیز مطالعه کنید.
اعمال جراحی یا رادیولوژی
اگر قصد دارید عمل جراحی یا رادیولوژی انجام دهید که در آن از کنتراست ید استفاده می شود، باید از مصرف متفورمین ۴۸ ساعت قبل از عمل خودداری کنید. این روش ها می تواند حذف متفورمین از بدن شما را کندتر کند و خطر ابتلا به اسیدوز لاکتیک را افزایش دهد. شما باید بعد از انجام این اعمال مصرف متفورمین را تنها پس از این که نتیجه انجام آزمایشات عملکرد کلیه شما طبیعی است ادامه دهید.
با دکتر خود مشورت کنید
با مطالعه این مطلب در مورد اثرات جانبی مصرف متفورمین اطلاعات زیادی را کسب کرده اید. اما برای پاسخ به سوالات زیر بهتر است با پزشکتان مشورت کنید:
- باید مراقب چه عوارض جانبی باشم؟
- آیا من در معرض خطر ابتلا به اسیدوز لاکتیک هستم؟
- آیا می توانم دارو دیگری که ممکن است عوارض جانبی کمتری ایجاد کند را مصرف کنم؟
پزشک می تواند به سوالات شما پاسخ دهد و به شما کمک کند تا از هر گونه عوارض جانبی که ممکن است داشته باشید جلوگیری کنید.