استاتین ها یک دسته از داروهایی هستند که برای کاهش سطح کلسترول خون استفاده می شوند. آنها این کار را با مسدود کردن فعالیت آنزیمی در کبد انجام می دهند که برای تولید کلسترول کاربرد دارند. کلسترول برای عملکرد طبیعی سلول ها در بدن ضروری است. اما افزایش سطح آن می تواند منجر به آترواسکلروز شود. آترواسکلروز وضعیتی است که در آن پلاک های حاوی کلسترول در شریان ها ایجاد می شود و جریان خون محدود و متوقف می شود.
استاتین ها با کاهش سطح کلسترول خون، احتمال ابتلا به درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی و سکته مغزی را کاهش می دهند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت می خواهیم با نحوه کارکرد استاتین ها، این که چه کسانی از آن ها استفاده می کنند و خطرات و مزایای مرتبط با آن ها چیست؟ آشنا شویم.
مطالب این مقاله عبارتند از:
- آشنایی با استاتین
- اثرات جانبی مصرف آن ها
- نحوه کارکرد این داروها
- چه کسی نباید استاتین استفاده کند؟
آشنایی با استاتین ها
استاتین ها نوعی دارو هستند که فعالیت آنزیم کبدی را که باعث تولید کلسترول می شود، متوقف می کند. آنها معمولا برای کاهش سطح کلسترول خون تجویز می شوند. انواع این داروها عبارتند از:
- آتورواستاتین
- سرسیواستاتین
- فلوواستاتین
- لواستاتین
- مشتاتین
- پیتاواستاتین
- پروستاتین
- روسوواستاتین
- سیمواستاتین
آتورواستاتین و روستوواستاتین قوی تر از سایرین هستند. در حالی که فلوواستاتین کمترین قدرت را دارد. این داروها تحت چندین نام تجاری مختلف از جمله موارد زیر در بازار وجود دارند:
- لیپیتور (آتورواستاتین)
- پراوچول (پروستاتین)
- کلستور (روسوواستاتین)
- زوکور (سیمواستاتین)
- لسکول (فلواستاتین)
- ویتورین (ترکیبی از سیمواستاتین و ایزتییب)
عوارض جانبی استاتین ها
اکثر افرادی که استاتین مصرف می کنند عوارض جانبی ندارند و یا عوارض آن ها جزئی است. عوارض جانبی جزئی آن ها عبارتند از:
- سردرد
- احساس سوز سوزن شدن
- درد شکم
- نفخ
- اسهال
- احساس بیماری
- بثورات
بعضی از داروهای استاتین ممکن است حافظه را مختل کنند. محققان دانشگاه بریستول انگلستان دریافتند که دو مورد استاتین معمولی به نام های پرواستاتین (پراوچول) و آتورواستاتین (لیپیتور) با کاهش عملکرد تشخیصی و حافظه در مطالعه حیوانات همراه بوده اند.
استاتین ها همچنین ممکن است خطر ابتلا به آب مروارید را نیز افزایش دهند. یک تیم تحقیقاتی در مرکز پزشکی نظامی سن آنتونیو، TX در JAMA Ophthalmology گزارش داد که استفاده از استاتین ۲۷ درصد خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش می دهد.
دو عارضه جانبی جدی که هر دو به ندرت اتفاق می افتد، نارسایی کبدی و آسیب عضلانی اسکلتی است.
آسیب عضله به طور معمول به عنوان درد عضلانی شناخته شده که اغلب هنگام تغییر نوع استاتین کاهش می یابد. در موارد نادر، نوع شدید میوپاتی به نام رابدومیولیز نیز ممکن است رخ دهد.
رابدومیلیز چیست؟
رابدومیولیز بیماری است که با درد عضلانی شروع می شود و می تواند تا حد قابل توجهی عضله را تجزیه کرده و نارسایی کلیه ایجاد کند. این وضعیت زمانی که استاتین ها در ترکیب با سایر داروهایی که خطر ابتلا به رابدومیولیز را بالا می برند استفاده می شوند شدیدتر می شود.
چه کسی نباید استاتین مصرف کند؟
افراد مبتلا به بیماری کبدی باید قبل از شروع استاتین با پزشک خود صحبت کنند. اگر بیماری کبدی پایدار و مزمن باشد، ممکن است از استاتین با دوز پایین استفاده شود. اگر بیماری کبدی پیشرونده باشد، مصرف استاتین توصیه نمی شود.
اگر بیماری کبدی در هنگام مصرف استاتین ها پیشرفت کند، مشورت پزشک ضروری است تا میزان دوز کاهش یافته یا تغییر در دارو انجام شود.
زنان باردار و شیرده یا کسانی که قصد بارداری دارند نباید از استاتین ها استفاده کنند. به طور کلی توصیه می شود که افرادی که از استاتین ها استفاده می کنند نباید آنها را با داروهای زیر ترکیب کنند:
- مهار کننده های پروتئاز (درمان ایدز)
- اریترومایسین
- ایتراکونازول
- کلاریترومایسین
- دیلتیازم
- وراپامیل
- داروهای فیبر دار
افرادی از این داروها استفاده می کنند نباید همزمان از گریپ فروت و آب این میوه استفاده کنند زیرا اثر بالقوه خطرناکی از تداخل آن ها ایجاد می شود.
استاتین ها چگونه کار می کنند؟
استاتین ها آنزیم HMG-CoA ردوکتاز را مهار می کنند. این آنزیم تولید کلسترول را در کبد کنترل می کند. دارو این آنزیم را مسدود کرده، بنابراین روند تولید کلسترول کاهش می یابد.
افراد معمولا برای این که سطح کلسترول خونشان ۳۰ الی۶۰ درصد کاهش یابد از این دارو استفاده می کنند. درمان با استاتین ها معمولا حتی پس از رسیدن سطح کلسترول به میزان عادی برای مقابله با آترواسکلروز ادامه می یابد.
چه کسانی باید استاتین استفاده کنند؟
استاتین ها ممکن است در موارد زیر تجویز شوند:
- بیماری های مرتبط با آتروما مانند بیماری های قلبی، سکته مغزی و آترواسکلروز
- دیابت که خطر ابتلا به بیماری آتروم را افزایش می دهد.
- سطح کلسترول LDL بالاتر از ۱۹۰ میلی گرم در دسی لیتر
- خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی در ۱۰ ساله آینده بیشتر از ۷٫۵ درصد باشد.
سطح کلسترول بالا، شایع ترین دلیلی است که باعث می شود برای افراد این داروها تجویز شوند. این داروها با جلوگیری از آترواسکلروز، خطر ابتلا به بیماری های قلبی را نیز کاهش می دهد.
پلاک ناشی از آترواسکلروز حتی زمانی که کلسترول خون پایین است باز هم می تواند تشکیل شود. بنابراین، استاتین ها برای درمان افرادی که مبتلا به آترواسکلروز هستند یا خطر ابتلا به آن را دارند، حتی اگر سطح کلسترول بالایی ندارند، تجویز می شود.