استوماتیت به معنی التهاب دهان است. این بیماری غشاء مخاطی که پوشش های پوستی نازک روی سطح داخلی دهان هستند را تحت تاثیر قرار می دهد. این غشاها مخاط محافظ تولید می کنند تا از سیستم گوارش از دهان تا مقعد محافظت شود. استوماتیت یک نوع موکوزیت است. این بیماری با درد یا التهاب غشای مخاطی تعریف می شود.
موکوزیت یک عارضه جانبی نسبتا شایع در شیمی درمانی و گاهی اوقات پرتودرمانی است. این عارضه می تواند در داخل لب ها، گونه ها، لثه ها، زبان و گلو تاثیر بگذارد.
زخم های ناشی از استوماتیت که شامل زخم های دهانی است، به نام استوماتیت آفتی مکرر (RAS) شناخته شده و شایع ترین بیماری در ناحیه دهان است. حدود ۵ تا ۲۵ درصد از جمعیت ایالات متحده به نوعی تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرند.
مطالب این مقاله مجله پیام سلامت در مورد موضوعات زیر است:
- انواع مختلف استوماتیت
- علل
- علائم
- تشخیص
- درمان
- جلوگیری
انواع مختلف استوماتیت
دو نوع اصلی از استوماتیت وجود دارد:
زخم های دهانی
این عارضه به عنوان زخم آفتی نیز شناخته شده و بخشی از شایع ترین علت استوماتیت است. زخم های ایجاد شده به این علت زرد و سفید رنگ هستند و حلقه های بیرونی آن ها قرمز می باشد. این زخم ها به صورت جداگانه یا خوشه ای نیز شکل می گیرند و معمولا در داخل لب ها یا گونه ها یا روی زبان ایجاد می شوند.
زخم های دهانی منجر به درد حاد و موقت می شوند. در موارد خفیف این زخم ها طی ۴ تا ۱۴ روز بهبود می یابند. اما در موارد شدیدتر که از هر ۱۰ زخم ۱ مورد آن چنین شرایطی را دارد، دوره بهبودی تا ۶ هفته نیز طول می کشد. هر فردی می تواند به این زخم ها مبتلا شود اما زنان و نوجوانان کمتر از ۲۰ ساله بیشتر آن را تجربه می کنند. این زخم ها می توانند ارثی باشند اما مسری نیستند.
زخم های سرد (تبخال)
تبخال، زخم های کوچک دردناک و پر از مایع هستند که معمولا در لب ها یا اطراف آن در نزدیکی لبه دهان رخ می دهند. ویروس هرپس (HSV) علت این بیماری می باشد. قبل از ایجاد ضایعات این نوع زخم فرد احساس درد، سوزن سوزن شدن و حساسیت به لمس دارد. زخم های خفیف معمولا پوسته زرد رنگ خشک دارند.
طول دوره درمان تبخال معمولا حدود ۵ الی ۷ روز طول می کشد و می توانند عود کنند. این زخم ها بسیار مسری هستند.
استوماتیت را می توان بسته به اینکه بر روی کدام منطقه از دهان تاثیر می گذارند، به دسته های مختلف تقسیم کرد،
- cheilitis: التهاب لب و اطراف دهان
- گلسیت: التهاب و درد زبان
- التهاب لثه
- فارنژیت: التهاب پشت دهان
علل ابتلا به این بیماری
استوماتیت می تواند با عوامل مختلفی ایجاد شود. گاهی این علل با یکدیگر همپوشانی دارند. اغلب موارد ابتلا، به علت آسیب، عفونت، آلرژی یا بیماری پوستی رخ می دهند.
شایع ترین علل عبارتند از:
- آسیب ناشی از نصب غیر اصولی دندان مصنوعی یا ارتودنسی، گاز گرفتن داخل گونه، زبان، و یا لب و جراحی
- استفاده از شیمی درمانی برای سرطان
- عفونت ویروسی مانند هرپس
- عفونت مخمر، مانند برفک
- هر اختلالی که همراه با خشکی دهان باشد
- سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو
مثالهای دیگر عبارتند از:
- عفونت های باکتریایی
- عفونت های منتقله از راه جنسی
- ضعف یا کمبود در سیستم ایمنی بدن
- تحریک ناشی از مواد شیمیایی قوی
- استرس
- بیماری های خاص، از جمله بیماری بهجت، بیماری کرون و لوپوس
- داروها، از جمله داروهای سولفا، ضد صرع و برخی از آنتی بیوتیک ها
- کمبود های تغذیه ای
- عکس العمل های آلرژیتیک
- سوختگی های ناشی از مصرف نوشیدنی ها و غذاهای گرم
علائم استوماتیت
این بیماری اغلب باعث درد، خارش و سوزش می شود. هر فردی ممکن است نشانه های مختلفی داشته باشد. این علائم عبارتند از:
- ایجاد زخم های دهانی با یک لایه سفید یا زرد و پایه قرمز که معمولا در داخل لب ها، گونه ها یا زبان ایجاد می شود
- تکه های قرمز
- تاول
- ورم
- احساس سوزش در دهان
این ضایعات در عرض ۴ الی ۱۴ روز بهبود می یابند و اغلب نیز تکرار می شوند.
تشخیص
تشخیص به طور کامل بستگی به عاملی دارد که باعث ایجاد استوماتیس شده اند. معاینه فیزیکی اولین روش تشخیصی است.
سایر آزمایش ها عبارتند از:
- نمونه برداری از باکتری و ویروسی
- نمونه برداری از ضایعات بافتی برای عفونت های قارچی
- بیوپسی یا برداشتن سلول یا بافت برای مطالعه بیشتر
- آزمایش خون
- تست پچ برای شناسایی آلرژی
بررسی سابقه پزشکی شخصی و اطلاع از داروهایی که در حال حاضر یا قبلا مصرف می کردید نیز می تواند علت ایجاد استوماتیت را توضیح دهد. پزشک ممکن است درباره سابقه جنسی و مصرف دخانیات نیز از بیمار سوالاتی را بپرسد.
درمان استوماتیت
درمان استوماتیت به علت بستگی دارد. درمان علل ریشه ای ایجاد کننده استوماتیت، به شرح زیر است:
- آلرژی: در صورت ایجاد یک واکنش آلرژیک، پزشک سعی خواهد کرد که حساسیت شما را شناسایی کند و آن را از بین ببرد.
- عفونت: استوماتیت ناشی از عفونت ممکن است بسته به نوع عفونت، نیاز به درمان ویژه و دارو داشته باشد.
- بیماری: اگر یک بیماری خاص باعث ایجاد استوماتیس شود، پزشک آن را شناسایی و درمان می کند.
- کمبود تغذیه: پزشک می تواند مشکلات غذایی را با دارو یا رژیم غذایی درمان کند.
درمان موضعی
درمان موضعی برای کاهش درد و سرعت بخشیدن به بهبودی مستقیما روی پوست مالیده می شوند. انواع درمان موضعی عبارتند از:
- کورتیکواستروئیدهای موضعی: هدف این درمان از بین بردن علائم است تا فرد بتواند بدون درد و نارحتی غذا و نوشیدنی بخورد.
- آنتی بیوتیک های موضعی: این داروها معمولا در قالب ژل و شستشو دهنده ها هستند و خواص ضد التهابی و آنتی بیوتیکی دارند.
- بی حسی موضعی: این داروها، داروهای خفیف می باشند و عمدتا بدون نسخه قابل تهیه هستند و برای کاهش موقت درد، مستقیما روی زخم مالیده می شوند.
- Kanka: یک محصول بدون نسخه است که موجب کاهش موقت درد می شود.
جلوگیری از استوماتیت
اقدامات احتیاطی اساسی وجود دارد که افراد می توانند برای جلوگیری از بازگشت استوماتیت از آن ها استفاده کنند. این روش ها عبارتند از:
- استفاده از دهانشویه ضد عفونی کننده و غیر الکلی
- درمان خشکی مزمن دهان
- استفاده از مسواک نرم
- تغذیه مناسب و مرطوب نگه داشتن بدن
- مراجعه منظم به دندانپزشک