اسکولیوز به معنی انحنای غیر طبیعی در ستون فقرات است. شکل طبیعی ستون فقرات شامل یک منحنی در بالای شانه و یک منحنی در پشت کمر است. یعنی فردی که ستون فقرات طبیعی دارد باید یک گودی بیرون زده روی شانه ها و یه گودی به داخل در زیر کمر و دقیقا بالای باسن داشته باشد. اگر ستون فقرات از کناره ها به شکل “S” یا از بالا به شکل “C” درآید یعنی دچار منحرف شده و ممکن است اسکولیوز رخ داده باشد.
به گفته انجمن جراحان اعصاب آمریکا (AANS)، حدود ۸۰ درصد از موارد اسکولیوز علت قابل شناسایی ندارد. این بیماری اغلب در طی هفت سال اول زندگی کودک تشخیص داده می شود. علل شایعی که معمولا منجر به این انحنا می شوند عبارتند از:
- نقائص هنگام تولد
- ناهنجاری های عصبی
- بیماری های ژنتیکی
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد نشانه ها، علل، عوامل خطر، عوارض و روش های تشخیص و درمان اسکولیوز یا همان انحنای ستون فقرات صحبت خواهیم کرد.
انواع رایج اسکولیوز
بزرگترین گروه مبتلا به انحنای ستون فقرات کسانی هستند که به اسکولیوز ایدیوپاتیک مبتلا هستند. این اصطلاح اشاره به مواردی دارد که هیچ علتی مشخصی پشت آن وجود ندارد. شیوع اسکولیوز ایدیوپاتیک در گروه های سنی به شرح زیر تقسیم می شود:
- نوزادان: ۰ تا ۳ ساله
- نوجوانان: ۴ تا ۱۰ ساله
- جوانان: ۱۱ تا ۱۸ ساله
- بزرگسال: ۱۸+ ساله
به گفته متخصصان AANS، از این تعداد، اسکولیوز ایدئوپاتیک نوجوانان شایع تر است.
پزشکان علت تقریبا ۲۰ درصد از موارد انحنای ستون فقرات را شناسایی کرده اند. این موارد شامل انواع مختلف اسکولیوز، از جمله موارد زیر است:
- مادرزادی، که در آن در زمان زایمان انحنای ستون فقرات ظاهر می شود.
- عصبی، زمانی که اختلالات عصبی، عضلات ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می دهد.
انحنای ستون فقرات می تواند به دو نوع ساختاری یا غیر ساختاری دسته بندی شود. در اسکولیوز ساختاری، منحنی ستون فقرات ناشی از بیماری، آسیب، یا نقص مادزادی است و دائمی می باشد. اما در انحنای ستون فقرات غیر ساختاری منحنی ایجاد شده موقت است.
علائم ایجاد انحنا در ستون فقرات
علائم این بیماری بسته به درجه اسکولیوز متفاوت است. علائم رایج مرتبط با انحنای ستون فقرات عبارتند از:
- یک تیغه شانه ای بالاتر از تیغه شانه دیگر است
- یکی از تیغه های شانه ای به دیگری چسبیده است
- ناهموار شدن باسن
- چرخش ستون فقرات
- مشکلات تنفسی به دلیل کاهش سطح قفسه سینه و وجود جای کم برای باز شدن ریه ها
- کمر درد
علت ایجاد اسکولیوز چیست؟
اغلب نمی توان علت اتحنای ستون فقرات را تعیین کرد. اما علل رایجی که ممکن است پزشکان برای ایجاد این بیماری شناسایی کنند عبارتند از:
- فلج مغزی، یک گروه از اختلالات سیستم عصبی است که بر حرکت، یادگیری، شنیدن، دیدن و تفکر تاثیر می گذارد
- دیستروفی عضلانی، یک گروه از اختلالات ژنتیکی است که منجر به ضعف عضلانی می شود
- نقص های مادرزادی که بر استخوان های ستون فقرات نوزاد تاثیر می گذارند، مانند اسپینا بیفیدا
- آسیب نخاعی یا عفونت
افراد دارای سابقه خانوادگی اسکولیوز، احتمال بیشتری دارد که به این بیماری مبتلا شوند. دختران بیشتر از پسران به فرم شدید انحنای ستون فقرات مبتلا می شوند.
عوامل خطر
عوامل خطری که می توانند وقوع انواع اسکولیوز را محتمل تر کنند عبارتند از:
- سن: علائم و نشانه ها این بیماری به طور معمول در طول دوره های رشد ناگهانی که قبل از بلوغ اتفاق می افتد رخ می دهد.
- جنسیت: هر چند که پسران و دختران در مقایسه با همان به یک میزان به اسکولیوز خفیف مبتلا می شوند اما دختران بیشتر از پسران به فرم شدید این بیماری مبتلا شده و بیشتر نیاز به درمان دارند.
- سابقه خانوادگی: اسکولیوز می تواند ارثی باشد. اما اکثر کودکان مبتلا به اسکولیوز، سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را ندارند.
عوارض جانبی
در حالی که اکثر افراد مبتلا به اسکولیوز دارای شکل خفیف این اختلال هستند، اما گاهی اوقات این بیماری باعث ایجاد عوارض جانبی زیر می شود:
- آسیب قلبی و ریوی: در اسکولیوز شدید، فضای قفسه سینه تنگ می شود و ممکن است روی قلب و ریه فشار وارد شده و این موضوع باعث شود که قلب مجبور باشد برای پمپاژ خون به سراسر بدن بیشتر کار کند.
- مشکلات موثر بر روی کمر: بزرگسالان و کودکان مبتلا به اسکولیوز نسبت به افراد عادی بیشتر احتمال دارد که درد مزمن کمری داشته باشند.
- تغییرات ظاهری: همانطور که اسکولیوز بدتر می شود، تغییرات قابل توجهی بر روی بدن بیمار ایجاد می شود. در این افراد شانه های غیر هم سطح و دنده های برجسته می شود و تغییراتی نیز در ناحیه کمر و نیم تنه بالایی رخ می دهد. افراد مبتلا به اسکولیوز اغلب می توانند تغییرات ظاهری را به وضوح شاهد باشند.
اسکولیوز چگونه تشخیص داده می شود؟
معاینه فیزیکی ستون فقرات اولین گامی است که پزشک برای تشخیص انحنای ستون فقرات از آن استفاده می کند. پزشک همچنین ممکن است برخی از آزمایشات تصویربرداری را برای بررسی دقیق تر ستون فقرات تجویز کند. مهمترین روش های تشخیص این بیماری عبارتند از:
معاینه بدنی
برای انجام معاینه فیزیکی پزشک از بیمار می خواهد که در حالت ایستاده خم شود. سپس ستون فقرات را با دست لمس می کند. در این حالت پزشک انحنای ستون فقرات را بررسی می کند و به این پرسش که آیا شانه ها و ناحیه کمر متقارن هستند یا خیر؟ پاسخ می دهد. علاوه بر این، ستون فقرات در حالت ایستاده نیز بررسی می شود. این تست به پزشک اجازه می دهد که انحنای عمودی C شکل را تشخیص دهد.
تصویربرداری
آزمایشات تصویربرداری که ممکن است پزشک با تجویز آن ها به دنبال اسکولیوز باشد، عبارتند از:
- اشعه ایکس: در این تست با استفاده از مقدار کمی اشعه، عکس هایی از ستون فقرات گرفته می شود.
- اسکن MRI: با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی عکس های دقیقی از استخوان ها و بافت اطراف آن ها گرفته می شود.
- سی تی اسکن: در این تست اشعه های ایکس از زاویه های مختلف برای ایجاد تصویر سه بعدی از بدن عکس می گیرند.
- اسکن استخوان: در این روش یک محلول رادیواکتیو به خون تزریق شده تا مناطقی که افزایش گردش خون در آن جا متمرکز شده است مشخص شود. تجمع گردش خون در ناحیه کمری می توان نشان دهنده اختلالات ستون فقرات باشد.
روش های درمان اسکولیوز
اکثر کودکان مبتلا به اسکولیوز، دارای منحنی های خفیف هستند و احتمالا نیازی به درمان با جراحی نخواهند داشت. کودکان مبتلا به اسکولیوز خفیف ممکن است هر چهار تا شش ماه یک بار نیاز به معاینه داشته باشند تا تغییرات ایجاد شده بر روی انحنای ستون فقرات آن ها مشاهده شود.
این در حالی است که دستورالعمل هایی نیز برای انحنای خفیف، متوسط و شدید ستون فقرات وجود دارد، اما تصمیم به شروع درمان همیشه به صورت فردی گرفته می شود. عواملی که باید در زمان اعمال درمان مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:
- جنسیت: دختران بیشتر از پسران در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
- شدت منحنی: منحنی های شدید به احتمال زیاد به مرور زمان بیشتر پیشرفت می کنند.
- الگوی منحنی: منحنی های دوگانه که به عنوان منحنی S شکل شناخته می شود، اغلب بدتر از منحنی های C شکل هستند.
- موقعیت منحنی: منحنی های واقع در بخش مرکزی (قفسه سینه) ستون فقرات اغلب از منحنی هایی که در بخش های بالایی یا پایینی ستون فقرات ایجاد می شوند بدتر هستند.
- بلوغ: اگر رشد استخوان های کودکی متوقف شده باشد، خطر پیشرفت منحنی کم است. این بدان معنی است که انحنا بیشتر در کودکانی که استخوان هایشان هنوز در حال رشد است مشاهده می شود.
گزینه های اصلی درمان عبارتند از کرست و جراحی.
کرست
با توجه به گزارش محققان National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases، فرد مبتلا به اسکولیوز در شرایط زیر ممکن است نیاز به استفاده از کرست داشته باشد:
- افرادی که هنوز در حال رشد هستند و انحنای شان بیش از ۲۵ تا ۳۰ درجه است.
- افرادی که هنوز در حال رشد هستند و انحنای شان بین ۲۰ و ۲۹ درجه است، اما انحنا در حال بدتر شدن می باشد.
- افرادی که انحنای شان بین ۲۰ تا ۲۹ درجه است و حداقل دو سال دیگر جای رشد دارند (در مورد دخترانی که قاعدگی را شروع نکرده اند).
کرست ستون فقرات، انحنا را درست نمی کند، اما می تواند از بدتر شدن منحنی جلوگیری کند. این روش درمان برای کسانی که بیماریشان زود تشخیص داده شده است، موثر است.
کسانی که نیاز به کرست دارند، باید برای کسب حداکثر کارایی از آن ۲۴ ساعته استفاده کنند. به عنوان یک استثنا، ممکن است به کودک مبتلا توصیه شود که در هنگام شرکت در ورزش و فعالیت های ورزشی کرست خود را باز کنند.
پزشکان معمولا توصیه می کنند که کودکان تا زمانی که به سن بلوغ نرسیده اند و رشد دارند از لباس ها و کرست های مخصوص ارتوپدی استفاده کنند.
دو نوع اصلی کرست برای درمان انحنای ستون فقرات وجود دارد:
- زیر بغل: ساخته شده از پلاستیک است و عملا نامرئی می باشد. این کرست برای درمان انحنا در بخش انتهایی کمر و ستون فقرات استفاده می شود و در اطراف قسمت پایین بدن قرار می گیرد.
- میلواکی: این کرست از گردن شروع می شود و تمام لگن را به جز پاها و بازوها می پوشاند.
عمل جراحی
جراحی معمولا برای افراد دارای منحنی بیش از ۴۵ یا ۵۰ درجه استفاده می شود. در این عمل جراحی، دکتر با استفاده از پیوند استخوان، میله و پیچ، مهره های ستون فقرات را به هم می چسباند. پیوند استخوان از یک ماده شبیه استخوان تشکیل شده است. میله ها نیز ستون فقرات را صاف کرده و پیچ آن ها را در محل خود نگه می دارد.
برخی از خطرات جراحی فیوژن ستون فقرات عبارتند از:
- خونریزی بیش از حد
- شکست خوردن درمان
- عفونت
- درد
- آسیب عصبی
چشم انداز بلند مدت افراد مبتلا به اسکولیوز
چشم انداز بلند مدت افراد مبتلا به اسکولیوز بستگی به میزان انحنا دارد. در موارد خفیف تا متوسط، این بیماری موجب تداخل در فعالیت ها و عملکرد های روزانه نمی شود. افراد مبتلا به اسکولیوز شدید ممکن است محدودیت های فیزیکی داشته باشند.
زندگی با انحنای ستون فقرات ممکن است دشوار باشد. به همین دلیل توصیه می شود در گروه های حمایتی عضو شوید. گروه های پشتیبانی به شما این امکان را می دهند که با بیماران دیگر ملاقات کنید و در مورد مشکلات روحی خود با آن ها مشورت کنید.