اسید معده زیاد می تواند در صورت وجود عفونت معده (مانند هلیکوباکتر پیلوری)، تولید بیش از حد هورمون گاسترین یا استرس زیاد ایجاد شود. وجود اسید مازاد در معده (اصطلاح پزشکی این عارضه هیپرکلرهیدریا است) می تواند باعث ناراحتی زیادی در معده شود. به عنوان مثال، علائم تولید بیش از حد اسید معده شامل سوزش سینه، درد شکم، تولید گاز بیش از حد و یا یبوست است.

کاهش سطح اسید معده معمولا نیاز به ترکیبی از درمان ها و اقدامات پیشگیرانه دارد. اگر اسید معده بیش از حد بالا باشد پزشکان ممکن است برای کاهش میزان اسید معده دارو تجویز کنند. با این حال، برخی از داروهای خانگی نیز وجود دارد که به طور طبیعی باعث کاهش اسید معده می شوند. در اغلب موارد، افراد مبتلا به علائم تولید زیاد اسید معده باید از مصرف غذاهایی که باعث اسیدی شدن معده می شوند خودداری کنند.

در بعضی موارد، مقابله با ناراحتی معده ناشی از اضافه شدن بیش از حد اسید معده (هیپوکرو هیدریا) یا کاهش سطح اسید معده (هیپوکلرویدریا) می تواند یک چالش باشد. این به این دلیل است که هم زیاد بودن اسید معده و هم کم بودن آن می تواند باعث علائمی مانند نفخ، سوزش سر دل و یا سوء هاضمه شود.

در این مقاله مجله پیام سلامت، به عملکرد اسید معده و علائم هیپرکلرهیدریا نگاهی خواهیم کرد. در پایان این مقاله، یاد خواهید گرفت که چگونه می توانید برای کمک به کاهش اسید معده به طور طبیعی از داروهای خانگی استفاده کنید.

کارکرد اسید معده

نام پزشکی اسید معده اسید هیدروکلریک (HCL) است و تولید بیش از حد آن هیپوکرو هیدریا نامیده می شود. حجم طبیعی مایع موجود در معده ۲۰ تا ۱۰۰ میلی لیتر است و pH آن اسیدی است (۱٫۵ تا ۳٫۵).

محققان مجله Surgical Clinics of North America می گویند که عملکرد اسید معده، تجزیه غذا به هضم است. خواص بسیار اسیدی این مایع، همراه با آنزیم های گوارشی، به تجزیه مواد غذایی کمک می کند تا بدن بتواند مواد مغذی را از غذا استخراج کند.

طبق گزارش Basic & Clinical Pharmacology & Toxicology، اسید معده به محافظت در برابر بسیاری از بیماری های عفونی دستگاه گوارش نیز به ما کمک می کند.

اسید معده زیاد (هیپرکلرهیدریا) چیست؟

 هیپرکلرهیدریا به زیاد شدن اسید معده در غیاب غذا گفته می شود. در حالی که فرآیندهای خاصی تولید اسید معده را تحریک می کنند، تولید بیش از حد اسید در معده گاهی اوقات علت خاصی دارد. گاسترین یک هورمون کلیدی است که ترشح اسید معده را تنظیم می کند و تولید بیش از حد آن می تواند هیپرکلرویدریا را ایجاد کند.

محققان Encyclopaedia Britannica می گویند که معده حدود ۱٫۵ لیتر اسید در روز تولید می کند. طبیعی است که خوردن غذا مقدار اسید تولیدی معده را افزایش می دهد. همچنین محرک هایی مانند طعم و مزه، بویایی و بینایی باعث تولید اسید زیاد در معده می شود.

با این حال، اسید معده زیاد (هیپرکلرهیدریا) می تواند نتیجه حساسیت غذایی، اختلالات هیجانی، و یا تولید بیش از حد هورمون گاسترین باشد.

علائم همراه با اسید معده زیاد

وجود اسید معده زیاد در سیستم گوارش اغلب باعث اختلال در دستگاه گوارش می شود. عوارض جانبی این حالت معمولا باعث آسیب دیدن پوشش معده می شود. در برخی موارد، عفونت های معده نیز می توانند سطح اسید را افزایش دهند.

مجله Current Treatment Options in Gastroenterology در مورد برخی از علائم همراه ازدیاد اسید معده (هیپوکرو هیدریا) گزارشی را منتشر کرده است. در این گزارش آماده است که علائم هیپوکرو هیدریا عبارتند از:

  • احساس سوزش در معده پس از خوردن غذا
  • سوزش سر دل (ریفلاکس اسید)
  • آروغ زدن و نفخ شکم بلافاصله پس از خوردن غذا
  • نفخ شکمی
  • تهوع و استفراغ
  • سیاه شدن مدفوع (اگر دچار زخم معده هستید)
  • رفلکس معده
  • یبوست

آیا کمبود اسید معده باعث رفلاکس اسید می شود؟

در بسیاری از موارد، کمبود اسید معده در دستگاه گوارش علت اصلی رفلکس اسید است، نه تولید بیش از حد آن.

کمبود اسید معده که هیپوکلرویدریا نامیده می شو، اغلب علت سوزش سر دل است. مجله Proceedings of the Society of Nutrition تحقیق را منتشر کرده است که نشان می دهد عدم وجود کافی اسید معده می تواند درد معده، گاستریت و سایر علائم ریفلاکس اسید را ایجاد کند. در واقع، کمبود اسید معده می تواند منجر به رشد بیش از حد باکتری در دستگاه گوارش، پوکی استخوان و کم خونی شود.

آیا می توان اسید معده زیاد را گرسنگی تلقی کرد؟

طبق گزارش Encyclopedia of Nutrition and Good Health، تولید بیش از حد اسید در معده (هیپرکلرویدریا) با درد گرسنگی در ارتباط است.

مجله Frontiers in Pharmacology گزارش می دهد که گرسنگی باعث تولید هورمون های مختلف (مانند گاسترین) و آنزیم ها در معده می شود. این حس می تواند انقباضات معده و افزایش اشتها را ایجاد کند. برخی از مطالعات بالینی نشان داده اند که این عوامل می توانند ترشح اسید معده را افزایش دهند.

علل ایجاد اسید معده زیاد

عفونت هلیکوباکتر پیلوری و بیماری زخم معده

یکی از علل اصلی تولید بیش از حد اسید در معده (هیپرکلرویدریا) ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری در معده است. باکتری H. pylori باکتری است که باعث زخم های گوارشی و التهاب در معده می شود.

مجله Clinical Microbiology Reviews یک مطالعه را منتشر کرد که نشان دهنده ارتباط بین اسید اضافی در معده و H. pylori. بود. در نتیجه عفونت H. pylori در درازمدت می تواند منجر به هیپرکلرویدریا شود. در بعضی موارد، این عفونت باعث کاهش سطح اسید معده می شود.

مطالعات دیگر نیز تایید می کنند که افراد مبتلا به عفونت H. pylori اغلب دارای اسید زیادی در معده هستند. اگر علائم عفونت H. pylori را دارید، می توانید از پروبیوتیک یا عسل مانوکا به عنوان یک درمان طبیعی برای زخم معده استفاده کنید.

ترشح بیش از حد هورمون گاسترین

تولید بیش از حد اسید در معده شما ممکن است ناشی از عدم تعادل هورمونی در بدن باشد که در آن تولید گاسترین به شدت افزایش می یابد. گاسترین هورمون کلیدی است که آزاد سازی اسید را در معده کنترل می کند. تولید بیش از حد گاسترین می تواند هیپرکلرویدریا را ایجاد کند.

در مجله Gastroenterology Report گزارش شده است که یکی از علل ترشح زیاد گاسترین، استفاده از یک دارو رایج مانند مهارکننده های پروتون پمپ است. این داروها برای کاهش اسید بیش از حد اسید در معده استفاده می شود. در برخی موارد، برخی سندرم های گوارشی (مثلا سندرم Zollinger-Ellison) می توانند باعث افزایش هورمون گاسترین و اسید معده شوند.

استرس

استرس می تواند تأثیر قابل توجهی بر مقدار اسید که در معده شما وجود دارد، داشته باشد. عصبهای معده که باعث تولید اسید معده می شوند، به طور مستقیم تحت تاثیر احساسات  عاطفی یا فیزیکی قرار می گیرند. اگر فرد تحت فشار زیادی قرار بگیرد، بدنش معمولا اسید معده بیشتری نسبت به حالت طبیعی تولید می کند.

مجله Stress Physiology & Biochemistry نشان داد که استرس با برخی از بیماری های دستگاه گوارش ارتباط دارد. در آزمایشات بالینی، تنش فیزیکی و عاطفی باعث افزایش سطح اسید  در معده شد.

همچنین، مجله Regulatory Peptides گزارش داد که استرس فیزیکی می تواند ترشح اسید معده را بالا ببرد. دلایل دیگری که برای این عارضه ذکر شد کم خوابی و کمبود کالری بود.

نوشیدن بیش از حد نوشیدنی های حاوی کافئین

قهوه، چای، کولا و سایر نوشیدنی های کافئین دار می توانند باعث تولید بیش از حد اسید در معده و تشدید علائم ریفلاکس اسید شوند.

طبق تحقیقات منتشر شده در سال ۲۰۱۷، طعم تلخ نوشیدنی های کافئینی باعث تحریک معده می شود تا اسید بیشتری تولید کند. دانشمندان همچنین کشف کردند که قرص های حاوی کافئین می توانند اثر مشابه ای بر ترشح اسید معده داشته باشند. بعضی از مطالعات نشان می دهند که افراد مبتلا به زخم معده باید از مصرف نوشیدنی های کافئین دار اجتناب کنند.

با این حال، تحقیقات اخیر نشان داده است که افرادی که مبتلا به زخم معده هستند می توانند قهوه را در حد اعتدال (کمتر از ۳ فنجان در روز) بخورند. حتی اگر کافئین باعث تولید زیاد اسید در معده می شود، شواهد زیادی وجود ندارد که اثبات کند این ماده بر ریفلاکس اسید تاثیر می گذارد.

اسید معده زیاد (هیپرکلرهیدریا) ؛ علل، علائم و چگونگی کاهش آن
اسید معده زیاد (هیپرکلرهیدریا) ؛ علل، علائم و چگونگی کاهش آن

سایر علل اسید معده زیاد

مصرف غذاهای چرب

اگر بعد از خوردن غذا احساس سوزش در قفسه سینه دارید، ممکن است غذاهای چرب باعث ایجاد اسید معده زیاد در شما شود.

براساس گزارش روزنامهAdvanced Biomedical Research، مصرف غذاهای چرب باعث ایجاد اختلال در دستگاه گوارش می شود. مطالعات نشان داده اند که غذاهای چرب ترشح اسید معده را افزایش می دهند و هورمون های گوارشی را تحریک می کنند. در برخی موارد خوردن غذاهای حاوی چربی زیاد می تواند علائم زخم معده را بدتر کند.

مصرف غذای چرب می تواند باعث مشکلات دیگر گوارشی مانند چرب شدن مدفوع یا تهوع پس از خوردن غذا شود.

مصرف شیر

تحقیقات منتشر شده در مجله Yale Journal of Biology and Medicine نشان می دهد که شیر و برخی محصولات لبنی می توانند ترشح اسید معده را افزایش دهند.

این موضوع در مورد شیر کم چرب، شیر بدون چربی و شیر کم کلسیم نیز صادق بود. با این حال، افزایش سطح اسید معده ناشی از مصرف محصولات لبنی عمدتا در افراد دارای بیماری های گوارشی دیده می شود. اگر چه شیر یک منبع خوب کلسیم است، اما بسیاری از افراد نمی توانند از شیر و فراورده های لبنی به خاطر عدم تحمل لاکتوز استفاده کنند.

مصرف آبجو یا شراب

مجله Gut گزارش می دهد که برخی از نوشیدنی های الکلی مانند آبجو یا شراب می توانند سطح اسید معده را افزایش دهند.

محققان دریافته اند که محصولات الکلی مانند آبجو و شراب، بدترین عامل تولید اسید زیاد در معده هستند. آبجو و شراب محرک هستند و ترشح گاسترین و اسید معده را افزایش می دهند. با این حال، نوشیدن مزمن الکل می تواند منجر به هیپوکلریدریا شود.

کمبود خواب

تحقیقات نشان داده اند که کمبود خواب می تواند باعث ایجاد هیپوکرولیدریا و علائم ریفلاکس شود. با توجه به گزارش مجله World Journal of Gastroenterology، خواب ناکافی می تواند ترشح معده را افزایش دهد. دانشمندان گزارش داده اند که اختلال در الگوهای خواب و کیفیت پایین خواب نیز می توانند موجب سوزش سر دل در طول شب شوند.

غذا و رفلکس اسید

طبیعی است که غذاها سبب تولید اسید در معده شوند. با این حال، برخی از غذاها می تواند جریان اسید در معده و علائم سوزش سر دل (ریفلاکس اسید) و بیماری ریفلاکس گوارشی (GERD) را افزایش دهد.

برای افرادی که علائم سوزش سر دل و یا GERD ندارند، این مواد غذایی احتمالا میزان اسید معده را زیاد نخواهند کرد. این به این علت است که ریفلاکس اسید به طور کلی ناشی از ضعف عضلاتی است که از برگشت اسید معده به مری جلوگیری می کنند.

غذاهای اسیدی و مرکبات

برای کمک به درمان علائم اسید معده زیاد و رفلکس اسید، بهتر است از مصرف برخی غذاهائی که میزان تولید این اسید را تحریک می کنند، اجتناب کنید.

دکتر لوئیز چانگ در WebMD می گوید که برخی از مواد غذایی که می توانند اسید معده را افزایش دهند و علائم سوزش سوزی را بدتر کنند عبارتند از:

  • مرکبات مانند پرتقال و گریپ فروت
  • گوجه فرنگی زیرا نسبتا اسیدی است و در برخی افراد می تواند باعث سوزش سر دل شود
  • پیاز و سیر علائم ریفلاکس را تشدید می کنند
  • فلفل قرمز که ترشح اسید معده را افزایش می دهد
  • غذاهای ادویه دار
  • نعناع

اسید معده زیاد در دوران بارداری

آیا بارداری باعث اسید معده زیاد می شود؟ به نظر می رسد بسیاری از زنان باردار به جواب این سوال فکر می کنند، زیرا سوزش سر دل و بارداری اغلب با هم ارتباط دارند. با این حال، طبق گزارش مجله Gastroenterology، ترشح اسید معده در دوران بارداری ناشی از تغییرات هورمونی است.

علت این که علائم رفلاکس اسید می توانند در حین بارداری شدیدتر شوند، به کمبود اسید معده باز می گردد.

پزشک مجله Canadian Family Physician گزارش می دهند که تغییرات هورمونی می تواند باعث کند شدن هضم غذا شود و علائم GERD را افزایش دهد. همچنین افزایش وزن نوزاد نیز می تواند اسید معده را وارد مری کند.

چگونگی کاهش اسید معده

دارو

اگر میزان اسید در معده (هیپوکرو هیدرید) به علت زخم یا سایر مشکلات هضم به وجود آمده باشد، پزشکان معمولا دارو تجویز می کنند.

مجله Biomarker Research گزارش می دهد که برخی از داروهای درمان اسید معده زیاد شامل آنتی بیوتیک ها و داروهای کاهش دهنده اسید معده هستند. برای مثال، مهار کننده های پروتون پمپ به کاهش تولید اسید هیدروکلریک کمک می کنند. همچنین داروهای آنتی بیوتیک می توانند عفونت H. pylori را از بین ببرند.

جوش شیرین

اگر علائم سوزش سر دل ناشی از استرس یا خوردن غذاهای خاصی می باشد، جوش شیرین ممکن است به خنثی کردن اسید زیاد در معده کمک کنند.

محققان National Institutes of Health می گویند که جوش شیرین (بی کربنات سدیم) برای درمان ناراحتی معده، سوء هاضمه، و یا علائم سوزش سر دل مفید است. جوش شیرین یک ماده طبیعی است که می تواند به کاهش علائم زخم معده یا زخم دوازدهه نیز کمک کند.

نصف قاشق چای خوری پودر جوش شیرین را در ۸ اونس آب مخلوط کنید.

می توانید تا ۷ لیوان از این ترکیب را در یک دوره ۲۴ ساعته مصرف کنید.

رعایت رژیم مدیترانه ای برای کاهش اسید معده

رژیم مدیترانه ای می تواند به کاهش اسید معده کمک کند و حتی نیاز به مهار کننده های پمپ پروتون را کاهش دهد.

مطالعه ای که در مجله JAMA Otolaryngology Head and Surgery منتشر شد، دریافت که رژیم غذایی مدیترانه ای می تواند به کاهش سطح اسید معده کمک کند. مشخص شد که در بسیاری از موارد، تغییر در رژیم غذایی همان تاثیر مهارکننده های پروتون پمپ را داشته است. با نوشیدن آب قلیایی نیز می توانید همان تاثیر را در بدن ایجاد کنید.

سرکه سیب

مصرف منظم سرکه سیب نیز برای کاهش سوزش سر دل و ریفلاکس اسید مفید است. مطالعه ای که توسط محققان دانشگاه ایالتی آریزونا منتشر شد، دریافت که سرکه سیب اثر خوراکی طبیعی دارد. این تحقیق نشان داد سرکه سیب به تنظیم pH معده کمک می کند. بسیاری از شرکت کنندگان در این مطالعه دریافتند که با مصرف این ماده فراوانی علائم سوزش سر دل آنها کاهش یافته است.

۱ الی ۲ قاشق غذا خوری سرکه سیب را در یک لیوان آب مخلوط کنید و آن را بنوشید.

آب آلوئه ورا

نوشیدن آب آلوئه ورا نیز می تواند باعث کاهش ناراحتی هایی شود که با افزایش سطح اسید معده ارتباط دارند.

مجله Traditional Chinese Medicine گزارش داد که افرادی که از کپسول های آلوئه ورا استفاده می کنند، علائم GERD در آن ها کاهش چشمگیری دارد. محققان نتیجه گرفتند که آلوئه ورا می تواند یک درمان طبیعی برای علائم ریفلاکس باشد.

چگونگی جلوگیری از اسید معده زیاد

دکتر P. John Simic در eMedicineHealth برخی از نکات زیر را برای جلوگیری از ریفلاکس اسید به طور طبیعی توصیه می کند:

  • سعی کنید از خوردن وعده های غذایی حجیم اجتناب کنید.
  • وعده های غذایی را حذف نکنید
  • بعد از غذا خوردن به مدت ۳ ساعت دراز نکشید
  • از خوردن غذاهایی که باعث ایجاد علائم می شوند اجتناب کنید
  • کاهش برای جلوگیری از سوزش سر دل و افزایش سلامت کلی مفید است

چه زمانی باید برای اسید معده زیاد به پزشک مراجعه کنیم؟

دکتر جنیفر رابینسون در صورت وجود شرایط زیر توصیه می کنند که به پزشک مراجعه کنید:

  • علائم سوزش سر دل به طور مکرر و شدید رخ می دهدو
  • حس مستمر گیر کردن چیزی در گلو دارید.
  • سرفه همراه با خروج خلط قهوه ای دارید.
  • مدفوعتان سیاه است.
  • درد شکم دارید که به تدریج بدتر می شود.