التهاب لثه یک شکل شایع و خفیف بیماری لثه (بیماری پریودنتال) است که باعث سوزش، قرمزی و تورم (التهاب) لثه و بخشی از اطراف پایه دندان ها می شود. شناسایی و درمان این اختلال اهمیت زیادی دارد. زیرا التهاب لثه می تواند به بیماری بسیار جدی تری به نام پریودنتیت و از دست دادن دندان منجر شود.
شایع ترین علت ورم لثه عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است. رعایت بهداشت دهان و دندان، از جمله حداقل دو بار مسواک زدن در روز، استفاده از نخ دندان یک بار در روز و معاینات منظم دندانپزشکی می تواند تا حدود زیادی از التهاب لثه جلوگیری کرده و تاثیر آن را حتی معکوس کند.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت قصد دارید به طو مفصل در مورد نشانه ها، علل، عوامل خطر، عوارض و درمان التهاب لثه (ورم لثه) صحبت کنیم.
علائم التهاب لثه
لثه های سالم به رنگ صورتی رنگ پریده هستند و محکم اطراف پایه دندان را گرفته اند. اما در صورتی که لثه سلامت کافی نداشته و ورم کند، علائم زیر ایجاد می شود:
- تورم و یا پف کردن لثه ها
- قرمز و یا تیره شدن رنگ لثه
- لثه به راحتی هنگام مسواک زدن یا استفاده ازنخ دندان دچار خونریزی می شود.
- بوی بد دهان
- دور شدن لثه از دندان
- حساس شدن لثه
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر متوجه هر علامت و نشانه ای از التهاب بر روی لثه شدید سریعا به داندانپزشک مراجعه کنید. هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید شانس بهبودی و جلوگیری از پیشرفت آن به پریودنتیت بیشتر می شود.
علل ورم لثه چیست؟
شایع ترین علت التهاب لثه، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان به گونه است که پلاک بر روی دندان شکل گرفته و موجب التهاب بافت لثه و اطراف آن می شود. در ادامه به چگونگی تاثیر پلاک بر روی التهاب لثه اشاره می کنیم:
- پلاک بر روی دندان شکل می گیرد: پلاک غشاء چسبنده و نامرئی است که عمدتا از باکتری ساخته شده که بر روی دندان بعد از مصرف نشاسته و قند و با تعامل آن ها با باکتری تشکیل می شود. این پلاک ها باید به صورت روزانه از روی دندان پاک شوند. به دلیل آن که دوباره به سرعت ایجاد می شوند.
- پلاک به تارتار تبدیل می شود: اگر پلاک بر روی دندان باقی بماند می تواند روی خط لثه با تجمع و سفت شدن باکتری ها به تارتار تبدیل شود. تارتار پلاک سفتی است که پاک کردن آن سخت است. در این فرم، پلاک دارای محافظی از باکتری است و بر روی خط لثه ایجاد می شود. برای پاک کردن تارتار باید به دندانپزشک مراجعه کنید.
- التهاب لثه ایجاد می شود: اگر پلاک و تارتار بر روی دندان باقی بماند، موجب تحریک لثه و بخشی از اطراف پایه دندان شده و التهاب به وجود می آورد. در این حالت لثه ها متورم شده و به سادگی دچار خونریزی می شوند. پوسیدگی دندان نیز ممکن است منجر به ایجاد پلاک شود. اگر التهاب لثه درمان نشود می تواند به پریودنتیت و در نهایت افتادن دندان منجر شود.
عوامل خطر
التهاب لثه شایع است و هر کسی می تواند به آن مبتلا شود. اما عواملی که می توانند خطر ابتلا به التهاب لثه را افزایش دهند عبارتند از:
- عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
- سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو
- سن بالا
- خشکی دهان
- تغذیه نامناسب، از جمله کمبود ویتامین C
- ترمیم دندان که درست در جای خود قرار نگرفته و یا وجود دندان کج که تمیر کردن آن دشوار است
- بیماری هایی که موجب کاهش ایمنی بدن می شوند مانند سرطان خون، HIV / AIDS یا روش های درمان سرطان
- استفاده از برخی داروها، مثل فنی توئین که برای صرع تجویز می شود، برخی از مسدود کننده های کانال کلسیم مورد استفاده برای آنژین صدری، فشار خون بالا و دیگر بیماری ها
- تغییرات هورمونی، مانند تغییرات بارداری، قاعدگی و یا تغییرات ایجاد شده در زمان استفاده از قرص های ضد بارداری
- ژنتیک
- بیماری دیگر مانند عفونت های قارچی و ویروسی خاصی
عوارض ورم لثه
التهاب لثه درمان نشده می تواند به بیماری های لثه که به زمینه بافت و استخوان (پریودنتیت) گسترش می یابد منجر شود. این بیماری، یک بیماری بسیار جدی است که می تواند با پیشرفت خود موجب افتادن دندان شود.
تصور بر این است که التهاب مزمن لثه با برخی از بیماری های سیستمیک از جمله موراد زیر در ارتباط است:
- بیماری تنفسی
- دیابت
- بیماری عروق کرونر
- سکته مغزی
- آرتریت روماتوئید
بعضی از تحقیقات نشان می دهد که باکتری مسئول پریودنتیت می تواند از بافت لثه به جریان خون وارد شده و احتمالا بر قلب، ریه ها و سایر قسمت های بدن تاثیر بگذارد. اما مطالعات بیشتری برای تایید این ارتباط نیاز است.
درازگودال دهان، که به نکروزان التهاب لثه اولسرو (NUG) نیز شناخته می شود، یک فرم شدید از التهاب لثه است که باعث درد، آلودگی، خونریزی و زخم لثه می شود. وقوع درازگودال امروزه در کشورهای پیشرفته نادر است اما در کشورهای در حال توسعه که تغذیه نامناسب و شرایط زندگی بد است هنوز هم رخ می دهد.
روش های تشخیص ورم لثه
دندانپزشکان معمولا التهاب لثه را بر اساس موارد زیر تشخیص می دهد:
- چکیده ای از تاریخچه پزشکی و مشکلات دهان و دندان
- بررسی دندان ها، لثه و زبان برای یافتن نشانه های پلاک و التهاب
- اندازه گیری عمق پاکت شیار بین لثه ها و دندان ها با قرار دادن یک سوند در کنار دندان در زیر خط لثه. این کار معمولا در بخش های مختلف در سراسر دهان انجام می شود. در یک دهان سالم، عمق پاکت معمولا بین ۱ تا ۳ میلی متر است. پاکت عمیق تر از ۴ میلی متر ممکن است بیماری های لثه را نشان دهد.
- اشعه X دندانپزشکی برای مشاهده کاهش استخوان در مناطقی که دندانپزشک نمی تواند پاکت عمیق تر را ببیند.
- اگر مشخص نباشد که چه چیزی باعث التهاب لثه شده است ممکن است از آزمایشات دیگر نیز استفاده شود. برای این کار یک ارزیابی کلی از سلامت بیمار می شود. اگر بیماری لثه پیشرفته باشد، دندانپزشک ممکن است شما را به یک متخصص بیماری های لثه (پریودنتیست) ارجاع دهد.
درمان التهاب لثه
درمان سریع معمولا علائم التهاب لثه را معکوس کرده و از پیشرفت آن به بیماری های جدی تر و افتاده دندان جلوگیری می کند. بهترین شانس برای موفقیت در درمان، مراجعه به هنگام به دندانپزشک، رعایت بهداشت دهان و توقف مصرف دخانیات می باشد.
مراقبت از لثه:
تمیز کردن دندان: تمیز کردن حرفه ای اولیه توسط دندانپزشک موجب از بین بردن تمام آثار پلاک، تارتار و باکتریایی می شود. در این روش پزشک با تراشیدن و رنده کردن ریشه، تارتار و باکتری ها را از سطح دندان و زیر لثه ها پاک می کند. حذف باکتری های تولید شده توسط التهاب، سطح ریشه را صاف کرده و از تجمع بیشتر تارتار و باکتری ها جلوگیری می کند و اجازه می دهد تا درمان مناسب انجام شود. این روش ممکن است با استفاده از ابزار، لیزر و یا یک دستگاه اولتراسونیک انجام شود.
در صورت نیاز ترمیم دندان: اگر تاج و پایه دندان به گونه ای باشد که موجب ایجاد التهاب در لثه شده باشد و پاک کردن پلاک ها را دشوار کند، باید دندان ترمیم شود.
مراقبت مستمر: التهاب لثه معمولا پس از تمیز کردن حرفه ای و کامل دندان ها از پلاک، درمان شده و تا زمانی که بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید، ادامه پیدا خواهد کرد. بنابراین پس از درمان التهاب باید مراقبت بیشتری از دندان ها داشته و معاینات دوره ای انجام دهید. اگر به درستی از لثه ها مراقبت کنید، بعد از چند روز بافت آن به حالت صورتی و طبیعی باز می گردد.
تغییر در شیوه زندگی:
کارهایی که می توانید به کمک آن ها از التهاب لثه جلوگیری کرده و اثر آن را معکوس کنید عبارتند از:
- مسواک زدن دندان ها دو بار در روز یا بعد از هر وعده غذایی یا میان وعده
- استفاده از مسواک نرم و عوض کردن آن حداقل هر سه تا چهار ماه یک بار
- استفاده از مسواک برقی، که ممکن است در از بین بردن پلاک و تارتار بیشتر موثر باشد
- استفاده روزانه از نخ دندان
- استفاده از دهانشویه برای کمک به کاهش پلاک بین دندان ها
- استفاده از مکمل مسواک و نخ دندان مانند خلال دندان که برای تمیز کردن بین دندان ها طراحی شده اند
- مراجعه به دندانپزشک برای حذف پلاک ها
- اجتناب از کشیدن سیگار یا جویدن تنباکو
جلوگیری از التهاب لثه
- رعایت بهداشت دهان: این بدان معناست که باید حداقل دوبار در روز و هر بار به مدت دو دقیقه، صبح و قبل از رفتن به رختخواب مسواک زده و حداقل یک بار در روز نخ دندان استفاده کنید.
- معاینات منظم: مراجعه منظم به دندانپزشک برای شستشو و تمیز کردن دندان ها. فاصله معاینات باید ۶ تا ۱۲ ماه باشد. اگر عوامل خطری دارید که شانس ابتلای شما را به پریودنتیت افزایش می دهد، مانند خشکی دهان، مصرف برخی داروها و یا سیگار کشیدن، ممکن است بیشتر نیاز به مراجعه به دندانپزشک داشته باشید. استفاده از تصویر برداری اشعه X دندانپزشکی به صورت سالانه می تواند به شناسایی بیماری هایی که به صورت بصری دیده نمی شود و نظارت بر تغییرات دهان و دندان کمک کند.
- حفظ سلامت بدن: در صورتی که به بیماری های خاص مانند دیابت مبتلا هستید، اتخاذ شیوه هایی مانند خوردن غذاهای سالم و مدیریت قند خون برای حفظ سلامت لثه ها مهم هستند.