انسداد حالب انسداد در یک یا هر دو لوله ای است که ادرار را از کلیه ها به مثانه می رسانند. انسداد حالب قابل درمان است. اما اگر این انسداد به حال خود رها شود می تواند منجر به علائمی نظیر:
- درد
- تب
- و عفونت شود.
در موارد شدید نیز کاهش عملکرد کیله ها، عفونت و مرگ در انتظار بیمار است. انسداد حالب نسبتا شایع است و از آنجا که قابل درمان می باشد، رخ دادن عوارض شدید در آن نادر است. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد مهمترین نشانه ها، علل، عوارض، روش های تشخیص و درمان انسداد حالب صحبت خواهیم کرد.
علائم انسداد حالب
انسداد حالب ممکن است هیچ علامت یا نشانه ای نداشته باشد. علائم و نشانه هایی که در این انسداد رخ می دهد بسته به ناقص یا کامل بودن انسداد، چگونگی شکل گیری آن و آیا این که حالب هر دو کلیه مسدود شده است یا خیر، متفاوت می باشد. اما به طور کلی علائم وجود انسداد در حالب عبارتند از:
- درد شکم
- تغییرات در میزان تولید ادرار
- اشکال در ادرار کردن
- وجود خون در ادرار
- ابتلا به عفونت های مکرر دستگاه ادراری
- فشار خون بالا
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم و نشانه هایی دارید که طولانی مدت است و شما را نگران می کند پیشنهاد می شود حتما به پزشک مراجغه کنید. ضمن این که داشتن علائم زیر نشان می دهد که نیاز اضطراری به فوریت های پزشکی دارید:
- درد آنقدر شدید است که نمی توانید بنشینید و یا نمی توانید موقعیتی را پیدا کنید که دردتان در آن حالت بهتر شود.
- درد همراه با تهوع و استفراغ
- درد همراه با تب و لرز
- وجود خون در ادرار
- اختلال در دفع ادرار
علت انسداد حالب
انواع مختلف انسداد حالب، علل متفاوتی دارند. برخی از آن ها مادرزادی هستند. علل این نوع از انسداد ها عبارتند از:
تکثیر حالب: در این حالت از زمان تولد، دو لوله برای انتقال ادرار از کلیه به مثانه ها وجود دارد. در واقع در این ناهنجاری مادرزادی برای هر کلیه دو حالب شکل گرفته است. حالب دومی می تواند کامل بوده و عملکرد طبیعی داشته باشد یا فقط می تواند بخشی از آن شکل گرفته باشد. در این حالت اگر حالب به درستی کار نکند می تواند منجر به بازگشت ادرار به کلیه ها شود.
ناهنجاری بلوک شدن ادرار: در این ناهنجاری در محل اتصال حالب به مثانه یا کلیه اختلال ایجاد می شود و جریان ادرار در این نواحی مسدود می شود. اتصال غیر طبیعی بین حالب و کلیه (محل اتصال حالب به کلیه) ممکن است باعث شود کلیه متورم شده و در نهایت از کار بیافتد. این ناهنجاری می تواند مادرزادی باشد و یا با رشد طبیعی کودک در نتیجه آسیب یا زخم، یا در موارد نادر، رشد تومور شکل بگیرد. اتصال غیرطبیعی بین حالب و مثانه (محل اتصال حالب) ممکن است باعث برگشت ادرار به کلیه ها شود.
اورتروسل: اگر حالب خیلی تنگ شده باشد اجازه نمی دهد که ادرار به جریان معمول خود ادامه دهد. بنابراین یک برآمدگی کوچک در حالب (اورتروسل) ایجاد می شود که معمولا در بخشی از حالب که به مثانه نزدیک تر است رخ می دهد. این برآمدگی می تواند باعث شود جریان ادرار مسدود شده و به کلیه ها باز گردد. در این حالت آسیب کلیوی محتمل است.
فیبروز رتروپرپتوان: این اختلال نادر زمانی رخ می دهد که بافت فیبروز در منطقه پشت شکم رشد می کند. این الیاف ممکن است به علت سرطان رشد کنند و یا ممکن است از مصرف برخی از داروها که برای درمان میگرن استفاده می شود، ناشی شود. این الیاف حالب را محاصره کرده و موجب بازگشت ادرار از حالب به ادرار می شوند.
دیگر علل ممکن
علل مختلف داخلی (درونی) و یا خارجی (بیرونی) حالب می تواند به انسداد حالب منجر شوند. این علل عبارتند از:
- وجود سنگ در حالب
- یبوست شدید، که در درجه اول در کودکان رخ می دهد. گاهی نیز در بزرگسالان ایجاد می شود.
- تومورهای سرطانی و غیر سرطانی
- رشد بافت در اندام های داخلی و نزدیک به حالب، مانند اندومتریوز در زنان
- تورم طولانی مدت دیواره حالب که معمولا به دلیل بیماری هایی نظیر سل یا انگلی به نام شیستوزومیازیس رخ می دهد.
عوارض انسداد حالب
انسداد حالب می تواند به عفونت های دستگاه ادراری و آسیب کلیوی منجر شود. متاسفانه اگر این انسداد در کلیه آسیب ایجاد کند، معمولا این آسیب غیر قابل برگشت است. البته انسداد طولانی مدت معمولا به کلیه صدمه می زند. اگر انسداد به موقع شناسایی و درمان شود خبری نیز از آسیب نخواهد بود.
تشخیص انسداد حالب
اغلب پزشکان اختلالات انسداد حالب مادرزادی را در طول دوران بارداری توسط سونوگرافی های معمول تشخیص می دهند.
در شرایطی که انسداد مادرزادی نباشد برای تشخیص آن از آزمایشات و اسکن های زیر استفاده می شود:
- آزمایش خون و ادرار: پزشک معمولا نمونه خون و ادرار را برای علائم عفونت و وجود کراتینین، که نشان دهنده این است که کلیه به درستی کار نمی کند، بررسی می کند.
- سونوگرافی: سونوگرافی از ناحیه پشت ارگان های شکمی (سونوگرافی خلف صفاق) اجازه می دهد تا پزشک بتواند کلیه ها و حالب را از نزدیک مشاهده کند.
- سیستویورتروگرام حین ادرار: برای تست جریان غیر طبیعی ادرار، در این آزمایش پزشک یک لوله کوچک (کاتتر) را از طریق مجرای خروجی مثانه وارد بدن می کند و ماده رنگی را به داخل مثانه تزریق می کند. سپس قبل و بعد از ادرار کردن به کمک اشعه ایکس از کلیه ها، حالب ها، مثانه و پیشابراه تصویر برداری می شود.
- اسکن هسته ای کلیوی: شبیه به IVP، پزشک رنگی را که حاوی مقدار کمی مواد رادیو اکتیو است به بازوی شما تزریق می کند. سپس با یک دوربین خاص، رادیواکتیویته را تشخیص داده و به تولید تصاویری به منظور بررسی سیستم ادراری می پردازد.
- سیستوسکوپی: در این آزمایش یک لوله کوچک با یک دوربین مجهز به نور از طریق یک برش کوچک به مجرای ادراری وارد می شود. سیستم های نوری اجازه می دهند تا پزشک بتواند داخل مجرای ادرار و مثانه را مشاهده کند.
- توموگرافی کامپیوتری (CT): سی تی اسکن ترکیبی از یک سری از تصاویر اشعه ایکس است که از زوایای مختلف گرفته شده و با کامپیوتر برای ایجاد تصاویر مقطعی از کلیه ها، حالب و مثانه پردازشی بر روی آن ها انجام می شود.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): انجام MRI از شکم با استفاده از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی، تصاویر دقیقی از اندام ها و بافت که سیستم ادراری را تشکیل می دهند، تهیه می کند.
درمان انسداد حالب
هدف از درمان انسداد حالب، حذف انسداد و در صورت امکان دور زدن انسداد برای جلوگیری از آسیب کلیوی یا ترمیم کلیه است. در صورتی که عفونت وجود داشته باشد در کنار روش های زیر ممکن است از آنتی بیوتیک نیز استفاده شود.
روش های تخلیه
اگر انسداد حالب باعث درد شدید شود ممکن است به یک روش فوری برای تخلیه ادرار از بدن به طور موقت و از بین بردن مشکلات ناشی از انسداد نیاز باشد. اورولوژیست معمولا از روش های زیر به این منظور استفاده می کند:
- استنت حالب: یک لوله تو خالی در داخل حالب برای باز نگه داشن آن کار گذاشته می شود.
- نفروستومی از راه پوست: در طی این درمان یک لوله از طریق کمر برای تخلیه کلیه به طور مستقیم وارد کلیه می شود.
- کاتتر: در این روش یک لوله (کاتتر) از طریق مجرای خروجی مثانه برای خارج کردن ادرار تعبیه می شود. اگر عملکرد مثانه ضعیف باشد این روش برای تخلیه کلیه ها مناسب است.
روش های جراحی
روش های جراحی زیادی وجود دارند که برای اصلاح انسداد حالب استفاده می شوند. نوع روش بستگی به وضعیت بیمار دارد.
عمل جراحی انسداد حالب ممکن است از طریق یکی از این روش جراحی انجام شود:
- جراحی اندوسکوپیک: یک روش با حداقل تهاجم است که در آن یک اسکوپ مجهز به نور به مثانه و سایر بخش های دستگاه ادراری فرستاده می شود. پس از بررسی مسیر عبور ادرار، پزشک انسداد را با همان اسکوپ باز کرده و برای جلوگیری از انسداد مجدد از یک لوله توخالی (استنت) استفاده می کند. این روش هم برای تشخیص و هم برای درمان انسداد حالب کاربرد دارد.
- جراحی باز: برای انجام این روش جراح با استفاده از برشی در ناحیه شکم انسداد را برطرف می کند.
- جراحی لاپاروسکوپی: این روش از طریق یک لوله کوچک مجهز به نور و دوربین انجام می شود. برای انجام لاپاروسکوپی جراح یک یا چند برش کوچک بر روی پوست ایجاد کرده و لوله روشن و دیگر ابزار مورد نیاز برای جراحی را وارد بدن می کند.
- ربات کمک جراحی لاپاروسکوپی: در طی این روش جراح با استفاده از یک سیستم رباتیک روش لاپاروسکوپی را انجام می دهد.
تفاوت اصلی میان این روش ها جراحی، زمان بهبودی پس از عمل و تعداد و اندازه برش های مورد استفاده برای جراحی است. اورولوژیست می تواند بهترین روش جراحی را برای درمان بیماری شما تعیین کند.