کلیه ها اندام های حیاتی هستند که به طور مداوم خون را فیلتر کرده و ادرار تولید می کنند. هنگامی که مثانه از ادرار پر می شود، میل به ادرار کردن باعث می شود که به سرویس بهداشتی مراجعه کرده و دفع ادرار کنیم. با این حال، انسداد های مختلفی می توانند عملکرد کلیه در تولید ادرار را مختل کنند. این انسداد می تواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد زیرا تجمع ضایعات در خون می تواند بر روی بدن تاثیر بگذارد. انسداد کلیه حتی می تواند منجر به عوارض کشنده ای شود.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت بیشتر در مورد علائم، علل، روش های درمان و عوارض ناشی از انسداد کلیه با شما صحبت خواهیم کرد.
انسداد کلیه چیست؟
اصطلاح “انسداد کلیه” معمولا به شرایطی گفته می شود که باعث جلوگیری از تخلیه ادرار از کلیه می شود. انسداد ممکن است درون کلیه رخ دهد. مانند زمانی که سنگ کلیه مانع تخلیه ادرار می شود. با این حال، گاهی انسداد در قسمت های پایینی دستگاه ادراری، مانند داخل مثانه یا حالب وجود دارد. در صورت وجود انسداد، ادرار در داخل کلیه انباشته شده و این اندام را دچار آسیب می کند. به این شرایط هیدرونفروز گفته می شود.
از آنجایی که انسداد کلیه یک اصطلاح پزشکی نیست، گاهی اوقات برای اشاره به انسداد شرایین و رگ هایی که خون مورد نیاز کلیه ها را تامین می کنند نیز استفاده شود. محدود شدن سرخرگ های کلیه به عنوان تنگی عروق کرونر شناخته می شود. گاهی اوقات وجود یک لخته خون در این رگ ها می تواند باعث آسیب دیدگی کلیه ها شود. به این بیماری، ترومبوز وریدی کرونری گفته می شود که در آن لخته خون در ورید کلیه جمع می شود. این لخته می تواند جریان خون در کلیه ها را مختل کند. این دو حالت انسداد ممکن است بر روی عملکرد کلیه تأثیر بگذارند.
علل مسدود شدن کلیه ها چیست؟
از آنجایی که انسداد کلیه عمدتا به معنی انسداد در جریان ادرار است، وجود مشکلات کلیوی و مشکلات دستگاه ادراری به عنوان علل احتمالی این انسداد در نظر گرفته می شوند. تنگی شریان کلیوی، ترومبوز ورید کلیوی و همچنین مشکلات دیگری که در گردش خون کلیه ها رخ می دهند از جمله علل احتمالی انسداد کیله هستند.
علل مربوط به داخل کلیه
سه علت احتمالی برای انسداد کلیه ها از داخل وجود دارد که مانع از خروج ادرار می شوند. انسداد در لگنچه کلیه یا جایی که کلیه به حالب وصل می شود (اتصال مجرای ادرار) یکی از علل داخلی ایجاد کننده انسداد است. این انسداد ممکن است تمام مجرا ادراری را مسدود کند. اما اغلب به طور کامل مانع خروج ادرار نمی شود. عللی که می توانند انسداد لگنچه کلیه ایجاد کنند عبارتند از:
- سنگ کلیه: به حالتی گفته می شود که در آن پس از تصفیه خود، ضایعات سنگی در کلیه تولید شده و این سنگ مجرای خروجی ادرار را می بندد.
- لخته شدن خون: معمولا به لخته ای بزرگ از خون گفته می شود که ممکن است اتصال مجرا (UPJ) را مسدود کند.
- تومور خوش خیم (غیر سرطانی) یا بدخیم (سرطانی)
علل مربوط به داخل دستگاه ادراری
اگر انسدادی در داخل دستگاه ادراری وجود داشته باشد، ادرار برگشت خورده و حتی ممکن است خروج ادرار از کلیه ها دشوار شود. این انسداد به دلایل زیر ایجاد می شود:
- سنگ های ادراری: سنگ هایی که یا در کلیه ها تشکیل شده و به قدری کوچک هستند که به مثانه منتقل می شوند، یا سنگ هایی که در مثانه تشکیل می شوند (سنگ های مثانه).
- تنگی حالب: که به معنی تنگی لوله ای است که ادرار را از کلیه به مثانه ها می رساند. این انسداد احتمال آسیب دیدگی مثانه را افزایش می دهد و می تواند منجر به تشکیل بافت اسکار در این عضو شود.
- مثانه نایروژنیک: که در آن آسیب دیدگی یا اختلال عصبی در مثانه شکل گرفته و خروج ادرار را مختل کند.
گاهی توده های شکل گرفته در خارج از دستگاه ادراری به طور خاص به حالب فشار وارد کرده و باعث ایجاد انسداد شوند. در مردان، بیماری های پروستات می تواند مجرای ادراری را فشرده کرده و خروج ادرار را با مشکل مواجه کند. این بیماری های شامل هیپرتروفی خوش خیم پروستات (BPH)، پروستاتیت و سرطان پروستات است. تومورهای شکمی بزرگ نیز می توانند از خارج به حالب فشار وارد کرده و اندساد به وجود آورند. ضمن این که در حین بارداری و زمانی که رحم بزرگ می شود نیز روی این بخش سیستم ادراری فشار زیادی وارد خواهد شد.
علائم و نشانه های انسداد کلیه
علائم و نشانه های انسداد کلیه ممکن است بسته به علت زمینه ای متفاوت باشد. با این حال، ناتوانی در دفع ادرار به شکل طبیعی، شایع ترین علامت این انسداد می باشد. سایر علائم همراه عبارتند از:
- کاهش خروجی ادرار یا ناتوانی کامل در ادرار کردن
- درد در قسمت پایینی کمر (مشکلات کلیوی)، در امتداد پهلو (انسداد حالب) یا لگن (بیماری های مثانه)
- درد در هنگام ادرار کردن
- وجود خون در ادرار، زمانی که دفع ادرار امکان پذیر است.
- تهوع و استفراغ، به ویژه هنگامی که خروجی ادرار به مدت چند روز کم می شود.
- تورم پا که نشانه ای از آسیب کلیوی است.
مهم است که توجه داشته باشید که بیشتر این علائم بر اثر ابتلا به بیماری های عادی ادراری، مانند عفونت ادراری (UTI) و سنگ های ادراری نیز ایجاد می شوند. حتی اگر خروجی ادرار طبیعی باشد. بنابراین ممکن است تشخیص تفاوت بین انسداد کلیه و دیگر بیماری های کلیوی مانند UTI ها و سنگ های ادراری و هیپونفروز کمی دشوار باشد.
روش های درمان انسداد کلیه
در ابتدا باید علت دقیق کم شدن خروجی ادرار از کلیه ها در این بیماری شناسایی شود. این کار ممکن است نیاز به آزمایشات مختلف تشخیصی داشته باشد. مهم این است که تشخیص دهیم که آیا هیدرونفروز وجود دارد یا خیر. بنابراین انتخاب روش درمان انسداد کلیه می تواند بسته به علت اصلی ایجاد کننده آن متفاوت باشد. برخی از گزینه های درمانی برای این انسداد عبارتند از:
- داروهایی مانند آلوپورینول برای حل کردن سنگ ها و یا دیورتیک ها برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه
- درمان های غیر تهاجمی مانند سنگ شکن موج ضربه ای (ENWL) برای شکستن سنگ ها با امواج صوتی
- جراحی مانند نفرولیتوتومی از طریق پوست که به منظور خارج کردن سنگ کلیه از دستگاه ادراری انجام می شود.
درمان های ذکر شده در بالا به طور خاص فقط برای سنگ کلیه ای که باعث انسداد کلیه ها می شود، کاربرد دارند. تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی نیز ممکن است در بعضی از این موارد مفید باشد. اگر ادرار درون کلیه (هیدرونفروز) تجمع پیدا کند، ممکن است سایر روش های درمانی مفید باشد. این روش ها شامل نفروستومی برای تخلیه ادرار از بدن یا کار گذاشتن استنت در مثانه به منظور باز نگه داشتن مجرای آن می باشند.
عوارض انسداد کلیه ها
اگر هیدرونفروز درمان نشود می تواند باعث آسیب دیدگی کلیه ها شود. در ابتدا تجمع ادرار عملکرد کلیه را کاهش می دهد و حتی می تواند منجر به نارسایی کلیه شود. اگر هر دو کلیه به طور همزمان تحت تاثیر این بیماری قرار گیرند، ممکن است عواقب جدی و حتی کشنده در انتظار بیمار باشد.
هیدرونفروز همچنین خطر ابتلا به عفونت های کلیه را افزایش می دهد. خود این عفونت ممکن است به عوارض جدی دیگری منتهی شود. با این حال، تشخیص زودرس و درمان اسنداد کلیه می تواند به شدت خطر ابتلا به عوارض را کاهش دهد، اما در برخی از علل احتمالی ایجاد کننده هیدرونفروز، احتمال بازگشت و عود انسداد وجود دارد.
منابع:
Blocked Kidney – Causes, Symptoms, Treatments, Complications