انواع آزمایش خون و کاربرد آن ها

آزمایش خون به پزشکان برای تشخیص بیماری ها و شرایط خاصی کمک می کند. انواع آزمایش خون می تواند اطلاعاتی از عملکرد اندام و شیوه کارکرد آن ها به پزشک بدهد. به طور خاص، آزمایش خون می تواند به پزشکان کمک کند تا:

  • کارکرد اندام هایی مانند کلیه ها، کبد، تیروئید و قلب را بررسی کند.
  • بیماری هایی مانند سرطان، HIV / AIDS، دیابت، کم خونی و بیماری عروق کرونر قلب را تشخیص دهد.
  • عوامل خطر برای ابتلا به بیماری های قلبی را تخمین بزند.
  • بررسی کند که آیا داروهایی که استفاده می کنید به شیوه صحیح عمل می کنند یا خیر؟
  • فرآیند انعقاد خون را بررسی کنند.

تجویز آزمایش خون یکی از معمولی ترین نسخه هایی است که پزشکان می پیچند. پس اگر به پزشک مراجعه کردید و برایتان آزمایش خون نوشت نگران نباشید. برخی از انواع آزمایش خون نیاز دارند که بین ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید. اما برخی دیگر مراحل آماده سازی خاصی ندارند.

انواع آزمایش خون

برخی از انواع آزمایش خون که بیشتر تجویز می شوند عبارتند از:

  • شمارش کامل سلول های خونی (CBC)
  • آزمایش ترکیبات شیمیایی خون
  • آزمایش آنزیم های قلبی
  • آزمایش خون برای ارزیابی خطر بیماری قلبی

شمارش کامل خون (CBC)

سی بی سی یکی از شایع ترین آزمایش های خون است. آزمایش CBC می تواند به تشخیص بیماری های خونی و اختلالات، از جمله کم خونی، عفونت، مشکلات انعقادی، سرطان خون و اختلالات سیستم ایمنی بدن کمک کند. در این تست بخش های مختلفی از خون بررسی می شود. این بخش ها عبارتند از:

سلول های قرمز خون

سلول های قرمز خون اکسیژن را از ریه به سایر قسمت های بدن می رسانند. سطوح غیر طبیعی سلول های قرمز خون ممکن است نشانه ای از کم خونی، کم شدن آب بدن، خونریزی یا اختلال دیگری باشد.

گلبول های سفید خون

سلول های سفید خون بخشی از سیستم ایمنی بدن را تشکیل می دهند، که با عفونت ها و بیماری ها مبارزه می کند. سطح غیر طبیعی گلبول های سفید خون ممکن است نشانه عفونت، سرطان خون و یا یک اختلال خود ایمنی باشد.

پلاکت ها

پلاکت ها سلول های خونی هستند که به لخته شدن خون کمک می کنند. این سول ها در زمانی که آسیبی به دیوراه رگ ها وارد می شود با چسبیدن به هم، آسیب را پلمپ کرده و از خونریزی جلوگیری می کنند. سطح پلاکت غیر طبیعی ممکن است نشانه ای از یک اختلال خونریزی که لخته شدن در آن به حد کافی انجام نمی شود و یا یک اختلال ترومبوتیک (لخته شدن بیش از حد) باشد.

هموگلوبین

هموگلوبین پروتئینی غنی از آهن در گلوبول قرمز خون است که اکسیژن را حمل می کند. سطح هموگلوبین غیر طبیعی ممکن است نشانه ای از کم خونی، کم خونی داسی شکل، تالاسمی و یا دیگر اختلالات خونی باشد. اگر شما دیابت داشته باشید، گلوکز اضافی در خون می تواند به هموگلوبین متصل شده و سطح هموگلوبین A1C را بالا ببرد.

هماتوکریت

هماتوکریت معیاری است که نشان می دهد چه مقدار فضای بین سلول های قرمز خون وجود دارد. سطح هماتوکریت بالا ممکن است نشان دهد شما دچار کم آبی شده اید و سطح هماتوکریت پایین ممکن است به معنای کم خونی باشد. سطح هماتوکریت غیر طبیعی نیز ممکن است نشانه ای از یک اختلال در مغز استخوان باشد.

متوسط حجم گلبول

متوسط حجم هر گلبول قرمز توسط MCV اندازه گیری می شود. سطح MCV غیر طبیعی ممکن است نشانه ای از کم خونی یا تالاسمی باشد.

آزمایش ترکیبات شیمیایی خون (BMP)

BMP آزمونی است که مواد شیمیایی مختلف در خون را اندازه گیری می کند. این آزمون معمولا بر روی بخش مایع خون (پلاسما) انجام می شود. آزمایش ترکیبات شیمیایی خون می تواند به پزشک اطلاعاتی درباره ماهیچه ها از جمله قلب، استخوان و اندام، از جمله کلیه ها و کبد بدهد.

BMP شامل آزمایش قند خون، کلسیم، آزمون الکترولیت، و  آزمایش خون برای اندازه گیری عملکرد کلیه ها است. برخی از این تست ها نیاز به ناشتا بودن دارد و برخ دیگر اقدامات اولیه خاصی که پزشک به شما خواهد گفت را می طلبد.

قند خون

گلوکز یک نوع قند است که بدن برای تولید انرژی از آن استفاده می کند. سطح بالای گلوکز در خون شما ممکن است نشانه ای از دیابت باشد. برخی از آزمایش ها قند خون نیاز به اندازه گیری بعد از بیدار شدن از خواب دارند و برخی دیگر بعد از مصرف وعده های غذایی گرفته می شوند.

کلسیم

کلسیم یک ماده معدنی مهم در بدن است. سطح کلسیم غیر طبیعی در خون ممکن است نشانه ای از مشکلات کلیوی، بیماری های استخوان، بیماری تیروئید، سرطان، سوء تغذیه یا اختلال دیگری باشد.

الکترولیت ها

الکترولیت ها مواد معدنی هستند که به حفظ سطح مایع در بدن و تعادل در PH (خاصیت اسیدی و بازی) کمک می کنند. این الکترولیت ها عبارتند از:

  • سدیم
  • پتاسیم
  • بی کربنات
  • کلرید

سطح الکترولیت غیر طبیعی ممکن است نشانه ای از کم آبی بدن، بیماری های کلیوی، بیماری کبد، نارسایی قلبی، فشار خون بالا، یا اختلالات دیگر باشد.

کلیه ها

آزمایش خون برای اندازه گیری عملکرد کلیه ها شامل اندازه گیری سطوح نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین می باشد. هر دو این مواد ضایعاتی هستند که کلیه آن ها را فیلتر می کند. سطح BUN و کراتینین غیر طبیعی ممکن است نشانه ای از یک بیماری کلیوی و یا اختلال باشد.

آزمایش آنزیم های قلبی

آنزیم ها مواد شیمیایی هستند که به کنترل واکنش های شیمیایی در بدن شما کمک می کنند. آزمایشات آنزیم های قلبی بسیاری وجود دارد. آزمایش های تروپونین و کراتین کیناز (CK) که جز این بخش از آزمایشات خون هستند برای بررسی قلب و جلوگیری از حمله قلبی مورد استفاده قرار می گیرد.

تروپونین

تروپونین یک پروتئین ماهیچه ای است که به منقبض کردن آن ها کمک می کند. هنگامی که سلول های عضلانی قلب آسیب می بینند، تروپونین به بیرون نشت کرده و سطح آن در خون افزایش پیدا می کند.

به عنوان مثال، سطح تروپونین خون هنگامی که فردی حمله قلبی داشته باشد، افزایش می یابد. به همین دلیل، پزشکان اغلب زمانی که بیمار درد قفسه سینه و یا سایر علائم و نشانه های حمله قلبی را دارد تست تروپونین تجویز می کنند.

کراتین کیناز

زمانی که عضله قلب آسیب ببیند، محصول خونی به نام CK-MB منتشر می شود. سطح بالایی از CK-MB در خون می تواند به این معنی باشد که یک حمله قلبی رخ داده است.

آزمایش خون برای ارزیابی خطر بیماری قلبی

لیپوپروتئین آزمایش خونی است که می تواند نشان دهد که آیا شما در معرض خطر بیماری عروق کرونر قلب (CHD) هستید یا خیر. این تست مواد را در خون اندازه گیری می کنند که کلسترول را حمل می کنند.

لیپوپروتئین اطلاعاتی در مورد موارد زیر به شما می دهد:

  • مجموع کلسترول
  • LDL (” کلسترول بد”): این منبع اصلی تجمع کلسترول و انسداد در عروق است.
  • HDL (” کلسترول خوب”): این نوع از کلسترول کمک می کند تا انسداد در عروق کاهش یابد.
  • تری گلیسیرید: تری گلیسیرید نوعی چربی در خون شماست.

لیپوپروتئین با اندازه گیری سطح کلسترول LDL و HDL و تری گلیسیرید در خون قادر است ریسک بیماری های قلبی را تخمین بزند. سطح کلسترول و تری گلیسیرید غیر طبیعی ممکن است نشانه هایی از افزایش خطر برای CHD باشد. برای انجام این آزمایش غالبا توصیه می کنند بین ۹ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید.

تست لخته شدن خون

آزمون لخته شدن خون گاهی تست های انعقادی نیز نامیده می شود. این تست پروتئین های خون شما که فرآیند لخته شدن خون را تحت تاثیر قرار می دهند را بررسی می کند. نتایج آزمون های غیر طبیعی ممکن است نشان دهد که شما در معرض خطر خونریزی یا لخته شدن خون در عروق خود هستید.

در صورتی که پزشک به وجود اختلال یا بیماری مربوط به لخته شدن خون در بیمار شک کند این آزمایش را تجویز می کند. آزمون لخته شدن خون همچنین برای نظارت بر روی افرادی که در حال مصرف داروهای جهت کاهش خطر لخته شدن خون هستند، استفاده می شود. وارفارین و هپارین دو نمونه از این داروها هستند.

انواع آزمایش خون و کاربرد آن ها
انواع آزمایش خون و کاربرد آن ها

نتایج انواع آزمایش خون

نتایج غیر طبیعی از آزمایش ها ذکر شده می تواند بر اثر عوامل مختلف مانند رژیم غذایی، چرخه قاعدگی، سطح فعالیت بدنی، مصرف الکل و دارو نیز ایجاد شود.

در ادامه نتایج معمولی از آزمایش ها خون نرمال برای بزرگسالان را آورده ایم. این نتایج ممکن است در نژاد ها و سنین مختلف متفاوت باشد. اما جدول زیر آزمایش نرمال خون را برای دو گروه سنی زنان و مردان بزرگسال، نشان می دهد.

نتایج آزمایش شمارش کامل خون

نام آزمایش محدوده نتایج عادی
سلول های قرمز خون مردان: ۵ تا ۶ میلیون سلول بر روی میکرولیتر (cells/mcL)

زنان: ۴ تا ۵ میلیون سلول بر روی میکرولیتر

گلبول سفید خون ۴۵۰۰ تا ۱۰۰۰۰ سلول بر روی میکرولیتر
پلاکت ها ۱۴۰،۰۰۰ تا ۴۵۰،۰۰۰ سلول بر روی میکرولیتر
هموگلوبین مردان: ۱۴ تا ۱۷ گرم بر روی دسی لیتر (gm/Dl)

زنان: ۱۲ تا ۱۵ گرم بر روی دسی لیتر

هماتوکریت مردان: ۴۱٪ تا ۵۰٪

زنان: ۳۶% تا ۴۴%

متوسط حجم گلبول ۸۰ تا ۹۵ femtoliter

femtoliter معیاری از حجم است.

نتایج آزمایش قند خون

قند پلاسما (میلی گرم بر روی دسی لیتر) تشخیص
۷۰ تا ۹۹ نرمال
۱۰۰ تا ۱۲۵ پیش دیابت
۱۲۵ به بالا دیابت

نتایج آزمایش لیپوپروتئین

سطح کلسترول کلی (میلی گرم بر روی دسی لیتر) نتیجه
کمتر از ۲۰۰ مطلوب
۲۰۰ تا ۲۳۹ مرز بالا
۲۴۰ به بالا بالا

سطح کلسترول LDL (میلی گرم بر روی دسی لیتر) نتیجه
کمتر از ۱۰۰ بهینه
۱۰۰ تا ۱۲۹ نزدیک به بهینه
۱۳۰ تا ۱۵۹ مرز بالا
۱۶۰تا ۱۸۹ بالا
۱۹۰ به بالا بسیار بالا
سطح کلسترول HDL (میلی گرم بر روی دسی لیتر) نتیجه
کمتر از ۴۰ عامل خطرزای اصلی برای بیماری های قلبی
۴۰ تا ۵۹ اگر بالا تر رود بهتر است
۶۰ به بالا محافظ در برابر بیماری های قلبی