انسولین یک هورمون تولید و ترشح شده توسط سلول های بتا در پانکراس یا همان لوزالمعده است. انسولین برای کمک به بدن در تنظیم قند خون ترشح می شود. ترشح انسولین به وسیله افزایش گلوکز خون ناشی از مصرف مواد غذایی تحریک می شود. یکی از روش های درمان بیماران مبتلا به دیابت، تجویز این هورمون به شکل مصنوعی است. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت شما را با انواع انسولین و زمان استفاده از آن ها آشنا می کنیم.
چه زمانی باید از انسولین استفاده کرد؟
انسولین در درمان هر دو نوع دیابت یعنی دیابت نوع ۱ و نوع ۲ مورد استفاده قرار می گیرد. در دیابت نوع ۱، پانکراس دیگر نمی تواند انسولین تولید کند. زیرا در بدن این افراد سلول های بتا پانکراس از بین رفته اند. بنابراین، همه بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ باید انسولین را برای تنظیم قند خون خود دریافت کنند. در دیابت نوع ۲ هنوز مقداری انسولین در بدن تولید می شود. اما بدن به ای ماده پاسخ نمی دهد. در این حالت، بیمار می تواند از داروهایی که باعث افزایش حساسیت به انسولین می شوند استفاده کند. در مراحل بعدی دیابت و در صورتی که داروهای دیگر موثر نباشند، ممکن است بیمار انسولین را شروع کند تا به بدن کمک کند که قند خون را تنظیم کند.
انواع انسولین
انواع مختلفی از انسولین وجود دارد. هر نوع انسولین، مزایا و معایبی دارد و یک نوع انسولین مشخص که بتوان تنها از آن استفاده کرد و هیچ ضرری نداشته باشد وجود ندارد. هر کدام از انواع انسولین بر اساس شروع اثرگذاری، اوج اثرگذاری و مدت زمان اثرگذاری با نوع دیگر انسولین متفاوت است و انواع انسولین نیز بر اساس همین فاکتور طبقه بندی می شود.
- شروع اثرگذاری به معنی مدت زمانی است که طول می کشد تا انسولین کار خود را برای کاهش قند خون شروع کند.
- اوج اثرگذاری زمانی است که انسولین حداکثر اثر خود را بر روی گلوکز خون ایجاد می کند.
- مدت زمان اثرگذاری مقدار زمان کلی است که انسولین در کاهش قند خون موثر است.
عوارض جانبی مرتبط با انواع انسولین عبارتند از:
- هیپوگلیسمی (قند خون پایین)
- افزایش وزن
- واکنش های آلرژیک
- هیپوکالمی (پتاسیم پایین)
- واکنش های محل تزریق مانند بثورات و خارش
چهار نوع مختلف انسولین مورد استفاده در درمان دیابت نیز عبارتند از:
- سریع اثر
- کوتاه اثر
- متوسط اثر
- طولانی اثر
صرف نظر از نوع انسولینی که استفاده می شود، بیماران باید در چند هفته اول شروع تزریق انسولین و در طول درمان تحت نظر قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که دوز مصرفی برای بیمار مناسب است. هر بیمار به طور متفاوتی به انواع انسولین پاسخ خواهد داد و به منظور دستیابی به میزان مورد نظر HbA1c و به حداقل رساندن دوره های هیپوگلیسمی نیاز به تنظیم آن بر اساس قند خون دارند.
انسولین سریع اثر
این نوع انسولین قبل از غذا به منظور کنترل قند خون ناشی از مصرف غذا تزریق می شود. از آن جایی که این انسولین به سرعت عمل می کند، بیماران درست پس از تزریق می توانند غذا بخورند. بیمار نیازی به برنامه ریزی قبلی برای زمان غذا خوردن ندارد. انسولین سریع اثر هم چنین در کاهش میزان قند خون بعد از خوردن غذا از انسولین کوتاه اثر موثرتر است. یکی از معایب این نوع انسولین این است که بیمار باید حداقل دو تا سه بار در روز برای تعدیل هر وعده غذایی، انسولین تزریق کند. علاوه بر این، معمولا همراه با یک انسولین متوسط اثر یا طولانی اثر استفاده می شود.
- هومولوگ (انسولین لیسپرو) (Lispro): شروع اثر: ۱۵ الی ۳۰ دقیقه، اوج اثر: ۱ الی ۲ ساعت، مدت زمان اثر: ۳ الی ۴ ساعت
- نوولوگ (انسولین آسپارت): شروع اثر: ۱۵ الی ۳۰ دقیقه، اوج اثر: ۱ الی ۲ ساعت، مدت زمان اثر: ۳ الی ۵ ساعت
- اپیدرا (انسولین گلولیزین): شروع اثر: ۱۵ الی ۳۰ دقیقه، اوج اثر: ۱ الی ۲ ساعت، مدت زمان اثر: ۳ الی ۴ ساعت
انسولین رگولار یا کوتاه اثر
این نوع انسولین نیز مانند انسولین سریع اثر، قبل از غذا برای کنترل قند خون ناشی از مصرف غذا تزریق می شود. از آن جایی که مدت زمان بیشتری طول می کشد تا انسولین کوتاه اثر شروع به اثرگذاری کند، بیماران باید حدود ۳۰ دقیقه قبل از مصرف غذا انسولین خود را تزریق کنند. این درمان به برنامه ریزی و هماهنگی تزریق انسولین در طول زمان غذا نیاز دارد. از سوی دیگر اثر انسولین رگولار طولانی تر از انسولین سریع اثر است و گلوکز خون را برای مدت زمان طولانی تری کاهش می دهد. شروع اثر کندتر انسولین کوتاه اثر هنگام تزریق داخل وریدی (IV) درست اتفاق نمی افتد و برای کاهش سریع گلوکز خون در بیمارستان ها استفاده می شود.
- همولین R (انسولین رگولار): شروع اثر: ۳۰ الی ۶۰ دقیقه، اوج اثر: ۲ الی ۳ ساعت، مدت زمان اثر: ۴ الی ۶ ساعت
- نوولین R (انسولین رگولار): شروع اثر: ۳۰ الی ۶۰ دقیقه، اوج: ۲ الی ۳ ساعت، مدت زمان اثر: ۴ الی ۶ ساعت
انسولین متوسط اثر (NPH)
این نوع انسولین معمولا همراه با انسولین سریع اثر یا کوتاه اثر برای متعادل نگه داشتن گلوکز خون در هنگامی که انسولین سریع اثر یا کوتاه اثر به خوبی کار نمی کنند استفاده می شود. انسولین های متوسط اثر معمولا دو بار در روز تزریق می شوند. یکی از معایب استفاده از این نوع انسولین این است که بیمار باید آمپول را برای مخلوط کردن محتویات قبل از تزریق تکان دهد.
- همولین N: شروع اثر: ۲ الی ۴ ساعت، اوج اثر ۴ الی ۸ ساعت، مدت زمان اثر: ۸ الی ۱۲ ساعت
- نوولین N: شروع اثر: ۲ الی ۴ ساعت، اوج اثر: ۴ الی ۸ ساعت، مدت زمان اثر: ۸ الی ۱۲ ساعت
انسولین طولانی اثر
این نوع انسولین معمولا همراه با انسولین سریع اثر یا کوتاه اثر برای متعادل نگه داشتن گلوکز خون در هنگامی که انسولین سریع اثر یا کوتاه اثر به خوبی کار نمی کنند استفاده می شود. انسولین طولانی اثر اوج اثر ندارد و این به این معنی است که اثرات آن در طول روز ثابت می ماند. بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ معمولا در ابتدا از این نوع انسولین استفاده می کنند. انسولین طولانی اثر به تنهایی برای رسیدن به قند خون مورد نظر کافی نیست.
این به این معنی است که در کنار این نوع انسولین استفاده از یک انسولین سریع اثر یا کوتاه اثر معمولا مورد نیاز است. لانتوس یک بار در هنگام خواب تزریق می شود در حالی که لومیر یک یا دو بار (دوزهای تقسیم شده) به صورت روزانه تزریق می شود. تفاوت ساختاری اندکی در ساختار مولکولی این دو انسولین وجود دارد. در مقایسه با لانتوس، در انسولین لومیر یک اسید چرب در موقعیت اسید آمینه B-29 متصل شده و اسید آمینه B-30 برداشته شده است.
- لانتوس (انسولین گلارژین) Solostar Pen: شروع اثر: ۴ الی ۵ ساعت، اوج اثر: بدون اوج، مدت زمان اثر: ۲۲ الی۲۴ ساعت. Toujeo (توجئو) نوعی انسولین گلارژین با غلظت بالاتر است.
- لومیر (انسولین دترمیر) Flex Pen: شروع اثر: ۲ ساعت، اوج اثر: بدون اوج، مدت زمان اثر: ۱۴ الی ۲۴ ساعت
انسولین ترکیبی
این نوع انسولین ترکیبی از یک انسولین سریع اثر یا کوتاه اثر و یک انسولین متوسط اثر می باشد. انسولین طولانی اثر هرگز نباید با هیچ نوع دیگری از انسولین ها مخلوط شود. انسولین ترکیبی امکان تزریق کمتر را فراهم می کند. زیرا بیماران انسولین سریع اثر یا کوتاه اثر را برای پوشش وعده های غذایی دریافت می کنند در حالی که انسولین متوسط اثر همان طور که در بالا ذکر شد بین وعده های غذایی بر روی قند خون اثر می گذارد. استفاده از این دارو می تواند برای بیمارانی که تمایل دارند که تعداد تزریق هایشان را به حداقل برسانند راحت تر باشد. در زیر برخی از انسولین های ترکیبی موجود معرفی شده اند.
- هومالوگ مخلوط ۲۵/۷۵ (۷۵٪ NPH، ۲۵٪ لیسپرو)
- نوولوگ مخلوط ۳۰/۷۰ ( ۷۰٪ NPH، ۳۰٪ آسپارت)
- هومولوگ مخلوط ۵۰/۵۰ ( ۵۰٪ NPH، ۵۰٪ لیسپرو)
- هومولین ۳۰/۷۰ (۷۰٪ NPH، ۳۰٪ رگولار)
- نوولین مخلوط ۳۰/۷۰ (۷۰٪ NPH، ۳۰٪ رگولار)
انسولین استنشاقی
Afrezza آفرزا یک انسولین ساخته شده توسط انسان است که به تازگی مورد تایید قرار گرفته است و به عنوان یک پودر استنشاق در دسترس است. پس از استنشاق، پودر انسولین به سرعت از ریه ها به جریان خون جذب می شود. آفرزا مانند سایر انواع انسولین با کاهش میزان گلوکز تولید شده توسط کبد و هم چنین افزایش جذب گلوکز توسط سلول ها، قند خون را تنظیم می کند.