دو نوع اصلی وجود دارد که نوع ۱ و نوع ۲ نامیده می شوند. دیابت نوع  ۱(  IDDM) یا دیابت ملیتوس وابسته به انسولین یا دیابت ملیتوس آغاز جوانی نیز نامیده می شود. در دیابت نوع ۱ لوزالمعده مورد هجوم سیستم خود ایمنی بدن قرار می گیرد و توانایی تولید انسولین را از دست می دهد. آنتی بادی های غیر عادی در بدن بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ یافت می شود. آنتی بادی ها پروتئین هایی هستند که در خون وجود دارند و بخشی از سیستم ایمنی بدن محسوب می شوند. بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ برای حفظ جان خود باید به استفاده از داروی انسولین تکیه کنند.

در بیماری های خود ایمنی، مانند دیابت نوع ۱ سیستم ایمنی به اشتباه آنتی بادی ها و سلول های التهابی تولید می کند که علیه بافت های بدن خود بیمار عمل می کند و موجب آسیب رساندن به آن ها می شود.

در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ سلول های بتا در لوزالمعده که وظیفه ی تولید انسولین را بر عهده دارند، از سوی سیستم ایمنی بدن اشتباهاٌ مورد حمله قرار می گیرند. عقیده بر این است که میل به تولید آنتی بادی های غیر عادی در دیابت نوع ۱ تا حدودی منشأ وراثتی دارد، هر چند جزئیات امر هنوز به طور کامل مشخص نشده است.
قرار گرفتن در مرض برخی از بیماری های ویروسی ( اوریون و کوکساکی ویروس ) یا سایر سم هایی که در محیط زیست وجود دارند، ممکن است موجب واکنش غیر عادی آنتی بادی ها و در نتیجه آسیب رساندن به سلول های پنکراس که انسولین در آنجا تولید می شود، شوند؛ برخی از آنتی بادی هایی که در دیابت نوع ۱ مشاهده می شوند، عبارتند از آنتی بادی های سلول آنتی ایسلت ( islet )، آنتی بادی های ضد انسولین و آنتی بادی های دی کربو کسیلاز آنتی گلوتامین. این آنتی بادی ها را می توان در اغلب بیماران اندازه گیری نمود و می توان مشخص کرد چه افرادی در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ می باشند.
در حال حاظر، انجمن بیماران دیابت آمریکا غربالگری کل جمعیت افراد را برای تعیین ابتلا به دیابت نوع ۱ توصیه نمی نماید، هر چند غربال گری افراد پر خطر، مانند افرادی که وابستگان درجه یک آن ها به این بیماری مبتلا هستند ( خواهر، برادر، والدین ) قابل تشویق است. دیابت نوع ۱ معمولاٌ در افراد جوان، لاغر و معمولاٌ قبل از سی سالگی، رخ می دهد، با این حال، گاهی اوقات افراد مسن تر نیز به این نوع بیماری مبتلا می شوند. به این بیماری دیابت خود ایمنی نهفته در بزرکسالان ( LADA ) گفته می شود. LADA نوعی از دیابت نوع ۱ است که روند پیشرفت آهسته تری دارد.

علایم دیابت وابسته به انسولین شامل موارد زیر می گردد:

  1. ادرار زیاد
  2. تشنگی و یا گرسنگی غیرعادی
  3. کاهش سریع وزن بدن
  4. خستگی مفرط،خواب آلو دگی،تحریک پذیری ( حساسیت )
  5. استفراغ،حالت تهوع
  6. انقباض ( گرفتگی ) عضلات

دیابت نوع ۲

اما از میان تمام بیماران مبتلا به دیابت، تقریبا تنها ۱۰% به دیابت نوع ۱ مبتلا هستند و باقی افراد یعنی ۹۰% بقیه به دیاتبت نوع ۲ مبتلا هستند. به دیابت نوع دوم همچنین دیابت ملیتوس غیر وابسته به انسولین ( NIDDM ) یا دیابت میلیتوس آغاز بزرگسالی ( AODM ) نیز گفته می شود. در دیابت نوع ۲ بیماران می توانند انسولین تولید کنند؛ اما مقدار آن برای تامین نیاز بدن بسیار ناچیز است، به ویژه در شرایط مقاومت بدن به انسولین. در بسیاری از موارد در حقیقت بدین معنی است که لوزالمعده مقدار انسولین بیشتری در مقایسه با نیاز طبیعی بدن تولید می کند. یکی از ویژگی های اصلی دیابت نوع ۲ عدم حساسیت یلول های بدن (به ویژه سلول های چربی و عضلانی ) به انسولین است.
علاوه بر مشکل افزایش تحمل انسولین، ترشح انسولین توسط لوزالمعده ممکن است حالت تدافعی و کمتر از حد مطلوب نیز داشته باشد. در حقیقت، کاهش مداومی در تولید انسولین در سلول های بتا در دیابت نوع ۲ وجود دارد که شناخته شده است و به تشدید سلول های قند خون مربوط می شود. ( این یکی از عوامل اصلی در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ می باشد که در نهایت نیازمند درمان با استفاده از انسولین می باشند). در پایان، کبد این بیماران از طریق فرایندی به نام گلوکونئوژنز برخلاف افزایش میزان قند خون، همچنان به تولید قند ادامه می دهد.