بحران آدیسون ؛ علل، نشانه ها، درمان و روش های پیشگیری

بحران آدیسون به عنوان بحران آدرنال یا نارسایی حاد آدرنال نیز شناخته می شود. این بیماری نادر و به طور بالقوه کشنده است. در این بیماری غده های فوق کلیوی به طور موثر و کاملی کار نمی کنند و کورتیزول کافی در بدن وجود ندارد.

کورتیزول یک نوع هورمون است که به کارکرد های مختلف بدن کمک می کند. این کارکردها شامل حفظ قند خون، مدیریت سیستم ایمنی بدن، تنظیم فشار خون، کنترل برخی از الکترولیت ها در بدن و کنترل سطح استرس می باشد.

در صبح سطح کورتیزول در بالاترین حد خود و در شب در مراحل اولیه خواب در کمترین میزان خود قرار دارد.

پایین بودن کورتیزول می تواند موجب ضعف، خستگی شدید و افت در فشار خون شود. با این حال، اغلب اوقات بدن انسان قادر به تعادل میزان کورتیزولی که تولید می کند، می باشد.

مطالب این مقاله مجله پیام سلامت عبارت است از:

  • بحران آدیسون چیست؟
  • علل و عوامل خطر
  • درمان اضطراری برای این بحران
  • پیشگیری از بحران
  • چشم انداز

بحران آدیسون چیست؟

بحران آدیسون زمانی اتفاق می افتد که غدد فوقانی، که در بالای هر کلیه واقع شده اند، کورتیزول کافی تولید نمی کنند. زمانی که بدن به علت عوامل خاص یا عوامل محرک تحت تاثیر باشد، غدد فوق کلیوی ممکن است به طور موثر در تولید کورتیزول موثر نباشد.

بحران آدیسون یک رویداد خطرناک است و اگر فرد قادر به حفظ سطح کورتیزول خود نباشد، ممکن است حتی کشنده باشد. با توجه به گزارش منتشر شده در مجله Clinical Endocrinology & Metabolism، علیرغم این که این بیماری بسیار درمان پذیر، متاسفانه میزان مرگ و میر ناشی از آن حدود ۶ درصد است.

علائم این بحران عبارتند از:

  • خستگی شدید و ضعف
  • سردرگمی، جنون، و لکنت زبان
  • سرگیجه و احساس ضعف
  • تهوع، استفراغ، کاهش اشتها و درد معده
  • تب، لرز، و عرق کردن
  • کمر درد یا پا درد ناگهانی
  • افت فشار شدید
  • افزایش سرعت ضربان قلب
  • واکنش های پوستی، از جمله بثورات
  • کاهش هوشیاری

تشنج هم یکی دیگر از علائم احتمالی این بحران است. در تشنج ماهیچه های بدن، به دلیل حرکت و تکان های سریع، مکرر و غیر قابل کنترل منقبض می شود.

علل و عوامل خطر

افراد مبتلا به بیماری که به نام «آدیسون» نامیده می شوند، بیشترین خطر ابتلا به بحران آدیسونیس را دارند، به خصوص اگر وضعیت آنها خوب نباشد و یا بیماریشان تشخیص داده نشده باشد. بیماری آدیسون یک اختلال غدد درون ریز است که در آن غدد فوق کلیوی به اندازه کافی از هورمون هایی که بدن به آن ها نیاز دارد از جمله کورتیزول و آلدوسترون تولید نمی کند.

به گفته پزشکان موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیه (NIDDK)، بیماری آدیسون از هر یک میلیون نفر که در کشورهای توسعه یافته زندگی می کنند بر روی ۱۱۰ تا ۱۴۴ نفر تاثیر می گذارد. موسسه NIDDK همچنین گزارش داد که علت ۸۰ درصد از موارد آدیسون، بیماری های خود ایمنی می باشد. بیماری های خود ایمنی شرایطی هستند که سیستم ایمنی بدن به دلیل اشتباه به بافت های سالم، سلول ها و اندام ها حمله می کنند.

دیگر علل

دیگر عوامل بالقوه بحران آدیسون عبارتند از:

  • حوادث جسمی تروماتیک، مانند حادثه یا آسیب های ناشی از جابجایی فیزیکی
  • کمبود آب شدید
  • عفونت ها، از جمله ویروس های موجود در معده و آنفلوآنزا
  • جراحی، به ویژه جراحی های انجام شده بر روی غدد فوق کلیوی
  • کارکرد نادرست غده هیپوفیز
  • بیهوشی عمومی
  • واکنش شدید آلرژیک
  • پایین آمدن سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت
  • مصرف طولانی مدت استروئید و یا توقف ناگهانی داروهای استروئیدی
  • عوارض حاملگی
  • ضربه های عاطفی

در مطالعه ای که در سال ۲۰۱۵ انجام شد از ۴۲۳ نفر مبتلا به نارسایی آدرنال خواسته شده بودند که عوامل ایجاد کننده بحران آدیسون را گزارش دهند. در مجموع ۲۰ درصد از بیماران معتقد بودند که این عوامل عبارتند از:

  • عفونت دستگاه گوارش
  • تب
  • استرس عاطفی

حدود ۷ درصد از شرکت کنندگان در این مطالعه، سایر رویدادهای شدید را عامل بیماری خود گزارش کردند. کسانی که دچار بحران آدرنال بودند، بیشترین خطر را برای ابتلا به بحران های دیگری داشتند. محققان این مطالعه هیچ گونه عوامل خطر اضافی را شناسایی نکرده اند.

درمان اضطراری برای بحران آدیسون

بحران آدیسون معمولا در افراد مبتلا، با علائم زیر شروع می شود:

  • تهوع
  • استفراغ
  • درد معده
  • اسهال
  • کاهش اشتها

همانطور که بحران بدتر می شود، فرد لرز، تعریق و تب را نیز تجربه می کند.

اگر این وضعیت بدون درمان باقی بماند، در نهایت با کم شدن آب بدن همراه شده که منجر به علایم شوک یا تشنج می شود. بعضی افراد ممکن است قند خون یا فشار خونشان پایین بیاید. برای این دست از افراد توجه و مراقبت های فوری پزشکی اهمیت زیادی دارد.

پزشک می تواند تشخیص اولیه را با انجام آزمایش خون جهت بررسی سطح کورتیزول انجام دهد. با این حال، تشخیص این بحران معمولا آسان نیست. اغلب افراد ممکن است برای مدت طولانی یا تا زمانی که شرایط اورژانسی شود، بیماریشان تشخیص داده نشود.

تزریق کورتیکواستروئیدها به داخل رگ ها می تواند سطح خطرناک آدرنال را تا حدی پایین نگه دارد. دیگر جنبه های مهم درمان بحران آدیسون عبارتند از:

  • آبرسانی به بدن
  • متعادل کردن سطح الکترولیت های بدن
  • بازگرداندن قند خون و فشار خون به حالت طبیعی

طول مدت زمانی که بیماران مبتلا به این بحران باید در بیمارستان سپری کنند، بستگی به شدت، علل اصلی و سلامت عمومی فرد دارد.

یک نمونه عملی از بحران آدیسون

مجله Clinical Endocrinology & Metabolism یگ گزارش واقعی را از علائم بیماری که به این بیماری مبتلا شده بود گزارش داد. در این گزارش آمده است که یک مرد ۲۰ ساله با ضعف شدید و فشار خون پایین که طی ۳ ماه علائمش پیشرفت کرده بود وارد اتاق اورژانس شد.

او ۲ ماه قبل با علائمی مانند تب، کمبود انرژی، خستگی و سرگیجه به دکتر مراجعه کرده بود. دکتر بیماری او را یک عفونت ویروسی تشخیص داد و بعد از سپری کردن چند روز در بیمارستان، علائم با درمان محلول نمک،  از بین رفت.

پس از رفتن به اتاق اورژانس به دلیل ایجاد بحران آدیسون، او هیچ مشکل قبلی را در مورد سلامت خود گزارش نکرده بود. اما طی ۳ ماه از زمان شروع علائم، بیش از ۱۵ پوند وزن از دست داده بود. همچنین او معتقد بود که پوستش در طی ۳ سال گذشته تیره تر شده است.

آزمایشات انجام شده بر روی این بیمار مشکلات بهداشتی زیر را نشان داد:

  • کم خونی
  • بالا رفتن سرعت ضربان قلب
  • فشار خون پایین
  • کاهش سطح سدیم
  • افزایش سطح پتاسیم
  • کاهش سطح کورتیزول

این مرد پس از درمان با تزریق سالین و هیدروکورتیزون، سطح کورتیزول بدنش بهبود یافت. سپس پزشکان اعلام کردند که علت بالقوه بحران آدیسون در او، هیپرتیروئیدیسم است. هیپرتیروئیدیسم وضعیتی است که در آن غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید تولید می کند.

این بیمار طی دو سال تحت درمان با هیدروکورتیزون و فلوودروکورتیسون قرار گرفت. با این درمان او یک زندگی نسبتا طبیعی داشت. ضمن این که با مصرف دارو برای اختلال هیپرتیروئیدیسم توانست شرایط را مدیریت کند.

پیشگیری از بحران آدیسون

برای جلوگیری از این بحران اقدامات زیر را باید انجام دهید:

  • علائم نارسایی آدرنال را بشناسید.
  • شرایط تحریک کننده را مدیریت کنید.
  • استروئید های خوراکی را به صورت روزانه استفاده کنید.
  • همیشه گلوکوکورتیکوئیدها در دسترس داشته باشید.
  • بدانید که اگر بیمار شدید یا تحت استرس قرار گرفتید چه مقدار داروی اضافی باید مصرف کنید.

فرد باید به محض اینکه علائم را تجربه کرد دارو مصرف کرده و منتظر نماند تا اینکه ضعیف، بی حالی و یا گیجی به سراغش بیاید. بعد از تزریق اضطراری باید سریعا خود را به پزشک برسانید. تزریق های اضطراری فقط برای تثبیت علائم هستند و جایگزین مراقبت های پزشکی نمی باشند.

چشم انداز

افرادی که به طور صحیح بیماریشان تشخیص داده شده و به سرعت درمان شود، بهبود کامل می یابند. با درمان مداوم و منظم، افراد مبتلا به نارسایی آدرنال می توانند زندگی عمدتا سالم و فعالی داشته باشند. اما بحران آدیسون درمان نشده می تواند به شوک، کما، تشنج و احتمالا مرگ منجر شود. افراد می توانند عوارض و خطرات دیگر را با اقدامات زیر محدود کنند:

  • مصرف تمام داروهای تجویز شده
  • داشتن یک کیت تزریقی هیدروکورتیزون
  • استفاده از دستبند و کارت شناسایی وضعیت داروهای مصرفی برای شرایط اضطراری