تامپوناد قلبی یک بیماری جدی پزشکی است که در آن خون یا مایعات فضای بین لایه های کیسه ای که قلب و عضله قلب را تشکیل می دهند را پر کرده و فشار شدیدی روی قلب ایجاد می کند. این فشار حاصل از جلوگیری از باز شدن بطن قلب به طور کامل است. این فرایند از عملکرد درست و صحیح قلب جلوگیری می کند. هنگامی که این اتفاق می افتد، قلب نمی تواند خون کافی را به بقیه بدن ارسال کند. در این شرایط ممکن است نارسایی ارگان ها، شوک و حتی مرگ رخ دهد. با توجه به گزارش مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی در آمریکا (NCBI)، این وضعیت در تقریبا دو نفر از هر ۱۰،۰۰۰ نفر اتفاق می افتد.
تامپوناد قلبی یک موقعیت اورژانسی است. بنابراین به محض شروع علائم این عارضه سریعا خود را به مطب پزشک برسانید. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد علل، نشانه ها، روش های تشخیص و روش های درمان تامپوناد قلبی صحبت خواهیم کرد.
علت تامپوناد قلبی چیست؟
تامپوناد قلبی اغلب نتیجه نفوذ پذیری و سوراخ شدن پریکارد است. پریکارد کیسه نازک و دو جداره ای است که قلب را احاطه کرده است. تجمع مایع در اطراف قلب و در پوشش پریکارد، می تواند از رسیدن خون به بدن جلوگیری کرده و موجب ایجاد فشار زیادی روی قلب شود. از آن جا که سیالات روی قلب فشار وارد می کنند، فضای قلب محدود شده و خون کمتری وارد این اندام می شود. در نتیجه، غلظت اکسیژن در خون کم شده و این عارضه می تواند عرضه خون به بقیه بدن را کاهش دهد. در نهایت، فقدان خون در قلب و بقیه بدن می تواند باعث شوک، نارسایی اندام و توقف قلب شود.
علل نفوذ پذیری پریکارد یا تجمع مایعات در این پوشش ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- شلیک گلوله یا زخم چاقو
- آسیب شدید به قفسه سینه در نتیجه تصادف با اتومبیل یا حوادث صنعتی
- پرفوراسیون تصادفی پس از کاتتریزاسیون قلب، آنژیوگرافی یا کار گذاشتن ضربان ساز
- سوراخ شدن این پوشش در هنگام قرار دادن کاتتر برای تزریق مایعات یا داروها به بدن
- رشد تومور در پستان، ریه و یا سرطان های دیگر
- پارگی آنوریسم آئورت
- پریکاردیت (التهاب پریکارد)
- لوپوس، یک بیماری التهابی است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بافت های سالم حمله می کند
- انجام اشعه درمانی بر روی قفسه سینه
- کم کاری تیروئید، که خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد
یکی از عوامل خطر اصلی ایجاد تامپوناد قلبی استفاده از لوله های تنفسی پس از عمل جراحی قلب است. این لوله ها اغلب برای تخلیه مایعات استفاده می شوند. با این حال، ممکن است با لخته خون مسدود شده و باعث تجمع مایعات در قلب شوند.
علائم تامپوناد قلبی چیست؟
این وضعیت ممکن است علائم زیر را آشکار کند:
- اضطراب و بی حوصلگی
- فشار خون پایین و ضعیف
- درد قفسه سینه که به گردن، شانه ها و یا پشت سر سرایت می کند
- مشکل تنفسی یا نفس عمیق
- تنفس سریع و پی در پی
- ناراحتی که با نشستن یا خم شدن رو به جلو بیشتر می شود
- غش، سرگیجه و از دست دادن هوشیاری
تامپوناد قلبی چگونه تشخیص داده می شود؟
تامپوناد قلبی اغلب دارای سه نشانه مشخص است که پزشک در طی معاینه فیزیکی آن ها را تشخیص می دهد. این علائم معمولا به عنوان سه گانه بک شناخته می شوند و شامل موارد زیر هستند:
- فشار خون پایین و ضربان ضعیف، زیرا حجم خونی که قلب پمپاژ می کند کاهش می یابد
- گشاد شدن رگ های گردن. زیرا برای باز گرداندن خون به قلب، فشار زیادی روی این رگ ها وارد می شود
- سریع شدن ضربان قلب همراه با شنیده شدن صدای تالاپ تولوپ از قلب که به علت پر شدن لایه داخلی پریکارد با مایعات ایجاد می شود
اگر پزشک به تامپوناد قلبی مشکوک باشد، آزمایش های بیشتری را برای تایید تشخیص خود انجام خواهد داد. اکوکاردیوگرام (سونوگرافی قلب) می تواند تشخیص دهد که آیا پریکارد در حال گسترش است یا خیر؟ و یا این که بطن برای پر شدن از خون به درستی باز می شود یا خیر؟ تصویر برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه ممکن است بزرگ شدن یا تغییر شکل دادن قلب که نشان دهنده تامپوناد قلبی است را نشان دهد. سایر آزمایش های تشخیصی که برای این عارضه به کار برده می شوند عبارتند از:
- توموگرافی کامپیوتری قفسه سینه (CT اسکن) برای یافتن تجمع مایعات در قفسه سینه یا تغییر شکل قلب انجام می شود.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) اسکنی از سینه است که برای مشاهده ساختار قلب به کار برده می شود.
- آنژیوگرافی کرونر برای دیدن چگونگی جریان داشتن خون در قلب استفاده می شود.
- الکتروکاردیوگرام برای ارزیابی ضربان قلب تجویز می شود.
تامپوناد قلبی چگونه درمان می شود؟
تامپوناد قلبی یک موقعیت اورژانسی است که نیاز به درمان سریع دارد. درمان تامپوناد قلبی عموما شامل دو هدف زیر است:
- از بین بردن فشار ایجاد شده بر روی قلب
- درمان وضعیت اساسی
درمان اولیه شامل تثبیت کردن حال بیمار می شود. ضمن این که پزشک مایعات جمع شده در کیسه پریکاردی را به کمک یک سوزن و طی فرآیندی به نام پریکاردیوسنتز، تخلیه می کند. اگر زخم نفوذی نیز وجود داشته باشد، یک روش تهاجمی تر به نام توراکوتومی ممکن است برای تخلیه خون یا حذف لخته خون نیز انجام شود. برداشتن بخشی از پریکارد ممکن است برای کاهش فشار ایجاد شده روی قلب مفید باشد.
در کنار این درمان ها از اکسیژن درمانی، تزریق مایعات و داروها نیز برای افزایش فشار خون استفاده می شود. هنگامی که تامپوناد تحت کنترل درآمده و وضعیت بیمار تثبیت می شود، پزشک ممکن است آزمایش های دیگری را برای تعیین علت زمینه ای ایجاد کننده این بیماری تجویز کند.
چشم انداز بیماران مبتلا به تامپوناد قلبی چیست؟
چشم انداز دراز مدت بیماران مبتلا به تامپوناد قلب بستگی به این دارد که بیماری چه زمانی تشخیص داده شده است. اگر تامپوناد قلبی به سرعت تشخیص داده شود و درمان به موقع انجام شود، چشم انداز بیمار نسبتا خوب است. با این حال، اگر خون و مایعات دیگر به سرعت از پریکارد خارج شوند، می توانند منجر به نارسایی قلبی، شوک و مرگ شوند.