تغذیه بیماران دیابتی و برنامه رژیم غذایی سالم برای این بیماران

تغذیه بیماران دیابتی یکی از مهمترین بخش های کنترل و درمان آن هاست. دیبات اگرچه قابل درمان نیست؛ ولی تا حدود بسیار زیادی قابل کنترل است. و در کنترل آن تغذیه و رژیم غذایی سالم نقشی اساسی دارد.

در این مطلب پیام سلامت می کوشیم مهمترین نکات مرتبط با تغذیه بیماران دیابتی را که بیش از هرچیز شامل مواردی جهت کنترل میزان قند خون، برنامه ریزی غذایی و کنترل میزان مصرف کربوهیدرات هاست؛ با شما در میان بگذاریم. همچنین اگر مبتلا به دیابت هستید؛ پیشنهاد می کنیم مطلب همه چیز درباره دیابت را نیز با دقت بخوانید.

به زبان ساده تغذیه بیماران دیابتی یعنی داشتن یک برنامه غذایی شامل مواد غذایی سالم، در وعده های متوسط و به هم پیوسته، که شامل مواد مغذی، کم چربی و کم کالری است. عناصر کلیدی تغذیه بیماران دیابتی میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس دار هستند؛ که البته این شکل از رژیم غذایی برای همه افراد مفید بوده و پیشنهاد می شود.

اگر دچار دیابت یا پیش دیابت باشید؛ به احتمال زیاد پزشک شما مراجعه به یک متخصص تغذیه را برای داشتن یک رژیم غذایی سالم، پیشنهاد خواهد کرد. چراکه این برنامه غذایی سالم در کنترل قند خون (گلوکز)، کنترل وزن و مدیریت آن، و کنترل موارد ایجاد کننده بیماری های قلبی از جمله فشار خون و چربی خون، به شما کمک خواهد کرد.

فراموش نکنید که مصرف کالری اضافی و افزایش چربی بدن، شما را برای افزایش قند خون، مستعدتر خواهد کرد. و قند خون بالا اگر کنترل نشود می تواند عوراضی جدی برای سیستم عصبی، قلب و کلیه ایجاد کند.

بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، تنها با کاهش وزن می توانند تا حدود زیادی میزان قند خون خود را کنترل کنند. تغذیه مناسب بیماران دیابتی راهی امن برای کاهش وزن شما خواهد بود. و البته این روش را به سایر افراد علاقمند به کاهش وزن نیز می توان پیشنهاد کرد.

تغذیه بیماران دیابتی و رژیم غذایی سالم آن

تغذیه بیماران دیابتی بر پایه مصرف منظم سه وعده غذای روزانه، بنا نهاده شده است. مصرف منظم وعده های غذایی در طول روز و در ساعات مشخص و با مقدار مشخص، کمک می کند تا بدن بهتر بتواند انسولین تولید کرده و یا از انسولین دریافت کرده استفاده کند. و در نتیجه قند خون بهتر کنترل می شود.

البته تغذیه هر فرد با فرد دیگر با توجه به میزان فعالیت روزانه، میزان وزن و سن و جنسیت، می تواند متفاوت باشد و این موارد را می توانید با مشورت با یک متخصص تغذیه و یا به تجربه مشخص کنید.

مواد غذایی پیشنهادی برای تغذیه بیماران دیابتی

مواد غذایی پیشنهادی برای تغذیه بیماران دیابتی
مواد غذایی پیشنهادی برای تغذیه بیماران دیابتی

شما می توانید کالری مورد نیاز خود را از مواد غذایی زیر دریافت کنید و همچنین به خوبی آن را به میزان دلخواه محاسبه نمایید.

  • کربوهیدرات های سالم: در طول هضم غذا شکر و قند (کربوهیدرات های ساده) و نشاسته (کربوهیدرات های پیچیده) می توانند تبدیل به قند خون شوند؛ پس از آن ها اجتناب کنید. بنابراین باید روی کربوهیدرات های سالمی از جمله میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات (از جمله نخود فرنگی، لوبیا و عدس) و فرآورده های لبنی کم چرب، تمرکز کنید.
  • مواد غذایی غنی از فیبر: فیبر شامل تمام غذاهای گیاهی است؛ که بدن توانایی بدست آوردن آن از طریق جذب و هضم را ندارد. مصرف متعادل فیبر می تواند به کنترل قند خون کمک کند. فیبر را می توانید در سبزیجات، میوه ها، انواع آجیل، حبوبات، آرد گندم  سبوس گندم، بیابید.
  • ماهی های مناسب سلامت قلب: ماهی می تواند جایگزین مناسبی برای گوشت قرمز که دارای مقادیر بالایی چربی مضر است باشد. البته در این زمینه باید از ماهی هایی که دارای چربی اشباع و کلسترول بد و بالا هستند اجتناب کنید. ماهی هایی مثل ماهی تن، ماهی آزاد، ماهی خال مخالی، ساردین و ماهی آبی، رد یان زیمنه برای شما مناسب هستند. وجود چربی های امگا ۳ و مقادیر غنی تری گلیسیرید رد این ماهی ها سلامت عمومی بدن شما را نیز بهبود می بخشند. البته در زمینه مصرف ماهی از ماهی های سرخ شده و ماهی های دارای سطوح بالای جیوه، مثل کاشی ماهی، اره ماهی و شاه ماهی خال مخالی، اجتناب کنید.
  • چربی های خوب: مواد غذایی حاوی چربی های اشباع نشده مونو، می تواند در کاهش کلسترول خون موثر باشد. این نوع چربی را می توانید در مواد غذایی ای همچون آوکادو، بادام، زیتون، کانولا، روغن زیتون و روغن بادام زمینی، بیابید. البته این مواد را نیز در اندازه متعادل مصرف کنید. چراکه به هر حال چربی هستند وهمه چربی ها کالری بالایی دارند.

مواد غذایی بد برای تغذیه بیماران دیابتی

  • دیابت با تسریع فرآیند مسدود شدن و سخت شدن رگ ها و عروق خونی، خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهد. مواد غذایی ای که در ادامه معرفی می شوند می توانند این فرآیند را هرچه بیشتر تسریع کنند. در نتیجه تا جای ممکن باید از آن ها اجتناب کنید.
  • چربی های اشباع شده: فرآورده های لبتی با چربی بالا و مواد پروتئینی مثل گوشت گاو و انواع گوشت قرمز، سوسیس، کالباس، بیکن و… حاوی مقادیر زیادی چربی اشباع شده هستند. تغذیه بیماران دیباتی باید به گونه ای باشد که کمتر از ۷ درصد کالری روزانه خود را از این نوع مواد غذایی دریافت کنند.
  • چربی های ترانس: این نوع چربی ها در انواع اسنک ها، محصولات آماده و نیمه آماده و روغن مارگارین، یافت می شود. پس از این مواد هم به شدت اجتناب کنید.
  • کلسترول: محصولات لبنی با چربی بالا، پروتئین های حیوانی با چربی بالا، زرده تخم مرغ، جگر و انواع گوشت، دارای مقادیر بالای کلسترول هستند. تغذیه بیماران دیابتی باید به گونه یا باشد که روزانه بیش از ۲۰۰ میلی گرم کلسترول دریافت نکنند.
  • سدیم: سدیم آن چیزی است که بیش زا هرچیز رد نمک وجود دارد. اما رد فرآورده های دیگیری نیز یافت می شود. سدیم بیش از حد منجر به فشار خون می شود. هرچند بدون سدیم ینز بدن عملکرد طبیعی خود را از دست می دهد. هدف تغذیه بیماران دیابتی مصرف روزانه حداثکر ۲۳۰۰ میلی گرم سدیم است.

طراحی یک رژیم غذایی مناسب بیماران دیابتی

روش های مختلفی برای طراحی رژیم منساب تغذیه بیماران دیابتی وجود دارد. که به کمک آن می توانید علاوه بر حفظ سطح قند خون رد حد نرمال، سلامت عمومی خود را نیز تضمین کنید. البته همانطور که گفتیم هیچ رژیم برای همه کار نمی کند و هر شخصی بنابر شرایط خود باید رژیم مناسب خود را داشته باشد. ساده ترین راه ینز مراجعه به یک متخصص تغذیه است. اما مطالعه راه کارهای زیر نیز می تواند راهنمای خوبی برای طراحی یک رژیم غذایی مناسب برای بیماران دیابتی باشد.

رژیم غذایی بشقاب
رژیم غذایی بشقاب
  1. رژیم غذایی بشقاب: انجمن دیابت ایالات متحده امریکا (American Diabetes Association) روشی ساده و هفت مرحله ای را برای بیماران دیابتی ارائه داده است که به روش بشقاب معروف شده. در این روش تمرکز بر خورد سبزیجات است. یک بشقاب را در نظر بگیرید. نیمی از این بشقاب باید با سبزیجات پر شود (هویج، اسفناج، گوجه فرنگی و…)، یک چهارم بشقاب را با پروتئین های کم چربی (مثل ماهی تن و یا انواع گوشت های کم چرب) پر کنید. یک چهارم باقی مانده پشقاب را با مواد غذایی سبوس دار و نشاسته مفید پر کنید. بشقاب غذای شما آماده شد. در کنار آن یک لیوان شیر، یا نوشیدنی سالم نیز میل نمایید. البته چای یا قهوه شیرین نباشد.
  2. شمارش کربوهیدرات: از آنجا که شکستن کربوهیدرات منجر به تولید گلوکز در خون می شود. مصرف آن مهمترین تاثیر را در میزان قند خون بدن دارد. در نتیجه بررسی دقیق میزان کربوهیدرات در رژیم غذایی بیماران دیابتی بسیرا مهم است. بخصوص اگر در مرحله ای هستید که انسولین مصرف می کنید. برای این کار بهتر است بیش زا هرچیز به برچسب های مواد غذایی توجه کنید. این برچسب های می توانند راهنمای خوبی در کنترل میزان مصرف کربوهیدرات باشند.
  3. تهیه لیست مواد غذایی: تهیه یک لیست شامل مواد غذایی دارای کربوهیدرات، پروتئین، چربی، و… و میزان کالری آن ها و اثر که روی قند خون دارند. باعث می شود در هنگام تهیه غذا با دقت بیشتری دست به انتخاب بزنید. این لیست از ویژگی های مواد غذایی به شما کمک می کند تا انتخاب بهتری داشته باشید. مثلا بتوانید تشخیص دهید یک فنجان ذرت بیشتر نشاسته دارد یا یک فنجان ماکارونی و موارد مشابه
  4. شاخص قند خون: این هم یک لیست دیگر است که شاخص قند خون انواع مواد غذایی را به خصوص کربوهیدرات ها و اثر آن بر میزان قند خون بدن، مشخص می کند. این لیست برای افراد زیادی جواب داده است و باز هم در زمینه انتخاب غذای روزانه به شما کمک خواهد کرد. این لیست ها را باید هیمشه در دسترس داشته باشید.

منوی نمونه رژیم غذایی مناسب بیماران دیابتی

در این بخش یک منوی مثال را به بیماران دیابتی پیشنهاد داده ایم. این منو برای بیماری است که بر اساس سایر شرایط شخصی نیازمند روزانه ۱۲۰۰ الی ۱۶۰۰ کالری انرژی است.

صبحانه: یک تکه متوسط نان گندم، ۲ قاشق چای خوری ژله، نصف فنجان غلات خورد شده، ۱ فنجان شیر کم چرب (زیر یک درصد چربی)، یک قطه از یک واحد میوه، قهوه

نهار: یک تکه پنیر، نان لواش، یک سیب متوسط، دو قاشق غذاخوری کره بادام، آب

شام: یک ماهی قزل آلا، یک دوم قاشق چای خوری روغن نباتی، یک سیب زمینی کوچک پخته شده، نصف پیمانه هویچ، سالاد (نصف فنجان سافناج، نصف فنجان گوجه فرنگی، یک چهارم فنجان فلفل خورد شده، ۲ قاشق چایخوری روغن زیتون و یک قاشق چایخوری سرکه)، چای سرد شیرین نشده.

میان وعده: یک دوم فنجان ذرت بو داده (پف فیل)، یا یک واحد پرتقال، یا یک دوم فنجان پنیر کم چرب (۱ درصد چربی)

سخن پایانی درباره رژیم غذایی و تغذیه بیماران دیابتی

استفاده از رژیم غذایی مناسب مهمترین راهکار برای کنترل قند خون و جلوگیری از سایر عوارض این بیماری، در بیماران دیابتی است. همچنین این روش برای افرادی که نیازمند کاشه وزن هستند روشی مناسب و کاربردی و البته امن (بدون ضرر سایر رژیم ها برای بدن) خواهد بود.

این رژیم همچینن مزایای دیگیری نیز دارد. که از آن جمله می توان به کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی (به دلیل رژیم کم چرب)، سرطان (به دلیل مصرف سبزیجات دارای آنتی اکسیدان) و پوکی استخوان (به دلیل مصرف مواد لبنی کم چرب) اشاره کرد.