علل و روش های مدیریت تورم در بارداری

در طول دوران بارداری، بدن برای این که بتواند نیازهای جنین را تامین کند به ۵۰ درصد خون و مایعات بیشتر نیاز دارد. بنابراین حجم خون بدن مادر در این دوران زیاد می شود. به همین دلیل پزشکان معتقدند که تورم بخشی طبیعی از بارداری است که توسط حجم خون و مایعات اضافی در بدن مادر ایجاد می شود. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد یکی از مشکلات دوران بارداری یعنی تورم در بارداری صحبت کرده و ضمن بیان علل، روش های مدیریت این نوع تورم را نیز بیان می کنیم.

کاربرد و علت ایجاد تورم در بارداری

تورم عادی که در علم پزشکی به آن ادم نیز گفته می شود به شکل معمولا در اندام های زیر ایجاد می شود:

  • دست
  • صورت
  • پاها
  • مچ پا

خون اضافی در بدن مادر برای رفع نیازهای تغذیه ای نوزاد کاربرد دارد. اما مایعات و احتباس آب برای نرم کردن بدن، همزمان با رشد جنین به کار گرفته می شود. این مایعات کاربرد دیگری نیز دارند. مرطوب بودن بدن مادر، مفاصل لگن و بافت های بدن را برای زایمان طبیعی آماده می کند. پس همان طور که از این توضیحات مشخص است تورم در بارداری اصولا نشان دهنده مشکلی نیست و بخش طبیعی حاملگی محسوب می شود.

حجم مایعات اضافی در بدن مادر حدود ۲۵ درصد از وزن اضافی که در طول بارداری ایجاد می شود را به خود اختصاص می دهد. یعنی اگر در بارداری ۱۰ کیلو اضافه وزن ایجاد شده باشد، ۲٫۵ کیلو از آن به دلیل تجمع مایعات اضافی در بدن است.

چه زمانی تورم در بارداری رخ می دهد؟

تورم ممکن است در هر زمانی در طول دوران بارداری تجربه شود. اما معمولا در ماه پنجم شروع شده و در سه ماه سوم بارداری سرعت بیشتری پیدا خواهد کرد.

عوامل زیر نیز ممکن است بر روی تورم در بارداری تاثیر گذار باشند:

  • قرار گرفتن در فصول گرم مانند تابستان
  • ایستادن های طولانی مدت
  • فعالیت طولانی در طول روز
  • رعایت رژیم غذایی کم پتاسیم
  • مصرف زیاد کافئین
  • مصرف زیاد سدیم

ورم در دوران بارداری باید تقریبا آهسته شکل بگیرد. به این صورت تورم زنان حامله، طبیعی در نظر گرفته می شود. اما اگر تورم به صورت ناگهانی در دست و صورت ایجاد شود، می تواند نشانه ای از یکی از عوارض بارداری به نام پره اکلامپسی باشد. بنابراین در مورد هر گونه تورم ناگهانی حتما با پزشک تماس بگیرید.

پره اکلامپسی وضعیتی است که در آن فشار خون مادر بالا است و پروتئین نیز از طریق ادرار دفع می شود. به این عارضه، مسمومیت و یا فشار خون بالا ناشی از حاملگی (PIH) نیز گفته می شود. پره اکلامپسی عارضه ای اختصاصی است که تنها در بارداری، و معمولا بعد از هفته بیستم به وجود می آید. اما گاهی نیز ممکن است قبل از هفته ۲۰ بارداری تجربه شود.

چه اقداماتی می توانید برای درمان ورم در دوران بارداری انجام دهید؟

بارداری زمانی است که شما نمی توانید از هر روشی برای درمان مشکلات و بیماری ها استفاده کنید. زیرا استفاده از برخی شیوه های درمانی و برخی از داروها می تواند برای جنین خطرساز باشد. اما در مورد تورم در بارداری داستان کمی متفاوت است. تورم ممکن است با خوردن غذاهایی که پتاسیم بالایی دارند، مانند موز، و با اجتناب از مصرف کافئین کاهش یابد.

برخی از نکات مفید دیگری که برای مدیریت تورم در دوران بارداری می توانید انجام دهید عبارتند از:

  • اجتناب از ایستادن برای مدت زمان طولانی
  • به حداقل رساندن زمان قرار گرفتن در معرض فضای باز وقتی که هوا گرم است.
  • استراحت کافی
  • بالا نگه داشتن پاها در فواصل زمانی مشخص در طول روز
  • پوشیدن کف راحتی و اجتناب از پوشیدن کفش پاشنه بلند
  • استفاده از جوراب ساق بلند یا لباس ها و کفش هایی که از مچ پا به خوبی حمایت می کنند.
  • اجتناب از پوشیدن لباس های تنگ. به خصوص لباس هایی که از ناحیه مچ پا تنگ هستند مانند ساق و ساپورت
  • انجام فعالیت بدنی به خصوص شنا
  • استفاده از کمپرس سرد بر روی مناطق متورم
  • نوشیدن آب زیاد برای کاهش تورم و دفع مواد زائد از بدن
  • به حداقل رساندن مصرف سدیم (نمک) و جلوگیری از اضافه کردن نمک اضافی به وعده های غذایی

چگونه می توانم از تورم در بارداری جلوگیری کنیم؟

ممکن است با اتخاذ چند تصمیم ساده بتوانید روند تورم را در بخش هایی از بدن متوقف کنید یا نهایتا کمی آن را محدود نمایید. این را به خاطر داشته باشید که گاهی تورم شدید موجب درد و حساس شدن پا می شود.

قبل از هر چیزی باید بدانید که داشتن رژیم غذایی متعادل می تواند هم بارداری شما را سالم نگه دارد و هم وزن را تحت کنترل. رژیم غذایی شما باید حاوی مقدار کمی (بین ۵۰ تا ۷۵ گرم) از پروتئین های زیر باشد:

  • گوشت بدون چربی
  • مرغ
  • ماهی
  • تخم مرغ
  • لوبیا و حبوبات

خوردن حداقل پنج وعده میوه و سبزیجات در هر روز توصیه می شود. سعی کنید ترکیبی از رنگ ها را در میوه و سبزیجات انتخاب کنید. ضمن این که باید هدفتان کاهش مقدار نمک، شکر و چربی باشد. از مصرف غذاهای فرآوری شده و نیمه آماده خودداری کنید. زیرا این غذاها معمولا حاوی نمک زیادی هستند. مصرف نمک زیاد موجب می شود که بدن مایعات بیشتری را در خود نگه دارد.

از طرفی نوشیدن مقدار زیادی آب بدن را هیدراته کرده و موجب می شود که بدن آب کمتری را در خود ذخیره کند.

سعی کنید از غذاهایی که به طور طبیعی سرشار از ویتامین C و E هستند استفاده کنید. منابع غنی از ویتامین C عبارتند از:

  • میوه های خانواده مرکبات
  • فلفل سبز و قرمز
  • خربزه
  • سیب زمینی
  • گوجه فرنگی
  • توت فرنگی
  • کلم
  • کلم بروکلی

مواد غذایی غنی از ویتامین E عبارتند از:

  • روغن های گیاهی (به خصوص ذرت، سویا و روغن جوانه گندم)
  • دانه آفتابگردان
  • جوانه گندم
  • ذرت شیرین
  • کاشو و بادام

سیگار کشیدن ممکن است به تورم در بارداری کمک کند. بنابراین این موضوع نیز دلیل خوبی برای ترک سیگار در این دوران است.

چه درمان هایی مکملی برای تورم در بارداری مناسب هستند؟

آروماتراپی

اسانس ها می توانند به کاهش تورم کمک کنند. روغن و اسانس سرو می تواند برای گردش خون و وریدهای واریسی مفید باشد. روغن و اسانس اسطو خودوس و گل بابونه برای مادرانی که از تورم در حاملگی رنج می برند توصیه می شود.

برای استفاده از آروماتراپی از همسر خود بخواهید که با روغن های ذکر شده، یا روغن هسته انگور، نواحی که دارای تورم است را ماساژ دهد. اگر تورم در مچ پا است، برای ماساژ باید حرکات به سمت بالا و سمت زانو باشد. این ماساژ باید با هر دو دست انجام شود. اما اگر پاها زیاد متورم است و پوست حساس شده است، ماساژ را با یک دست و به صورت آهسته انجام دهید. بعد از استفاده از اسانس می توانید پاهای خود را در آب گرم خیس کنید.

داروهای گیاهی

چای قاصدک، درمان گیاهی است که ممکن است برای جلوگیری از احتباس مایعات مفید باشد. اما اگر به یکی از مشکلات کیسه صفرا مبتلا هستید، از این چای استفاده نکنید. از چای گیاهی در دوران بارداری، در حد اعتدال استفاده کنید.

درمان بوسیله مالش استخوان و مفاصل (استئوپاتی)

درمان های استئوپاتی یا همان استخوان درمانی یا کایروپراکتیک، روش هایی هستند که با کار بر روی استخوان و مفاصل استرس و تنش را در مناطق خاصی از بدن کاهش می دهند. با این حال، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این درمان ها می تواند تورم در بارداری را کم کنند.

بازتاب شناسی (رفلکسولوژی)

رفلکسولوژی یا درمان منطقه ای، درمانی است که به وسیله اعمال فشار بر روی پاها، دست ها، و یا گوش با انگشتان دست و بدون استفاده از روغن، انجام می شود. شواهد متناقضی در مورد رفلکسولوژی و تورم وجود دارد. تحقیقات نشان می دهد که این درمان تاثیر کمی بر روی تورم و احساس ناراحتی ایجاد شده توسط آن دارد. با این حال برخی از پژوهش ها نیز نشان داده اند که این درمان به طور کامل بر روی تورم بدون تاثیر است.

در جلسات رفلکسولوژی پاها را ماساژ داده و بر روی مناطقی خاصی از پا تاکید بیشتری می شود. این کار ممکن است تورمی که در قسمت پایینی پا وجود دارد را کاهش دهد. ضمن این که برخی معتقدند که آرامش ایجاد شده به این شیوه می تواند تحمل درد تورم در بارداری را کم کند.