آلرژی یک اصطلاح گسترده ای است که به انواع مختلفی از واکنش ها بدن به مواد بی ضرر اشاره دارد. حساسیت به گرده گل ها و گیاهان آلرژی است که به دلیل وجود گرده و غبار موجود در هوا ایجاد می شود. این نوع حساسیت معمولا در فصول خاص به وجود آمده و به نام تب یونجه نیز شناخته می شود. معمولا زمانی که میزان گرده در هوا زیاد باشد این حالت پیش می آید و برخی آن را به عنوان آلرژی فصلی نیز می شناسند. تب یونجه یک اختلال آلرژیک است که توسط پاسخ ایمنی اغراق آمیز به دانه های گرده و مواد دیگر در هوا به وجود می آید.
حساسیت به گرده چیست؟
حساسیت به گرده بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن، به ویژه در دستگاه تنفسی، به طور غیر طبیعی به حضور گرده در بدن واکنش نشان می دهد. این واکنش ایمنی غیر طبیعی که به عنوان آلرژی شناخته می شود؛ می تواند از مواد بی ضرر (آلرژن ها) ناشی شود.
اگر چه اغلب حساسیت به گرده بیماری تهدید کننده زندگی نیست، اما با این وجود می تواند باعث ناراحتی شدید در افرادی که با این نوع از حساسیت مواجه هستند، شود. این واکنش گاهی اوقات با بیماری های دیگر مانند سرماخوردگی و آنفولانزا اشتباه گرفته می شود. این در حالی است که حساسیت به گرده گل ها و گیاهان هیچ ارتباطی با عفونت و یا عوامل عفونی مانند ویروس ها ندارد.
علت حساسیت به گرده
اگر چه وجود گرده در هوا علتی برای آغاز این واکنش است، اما علت اصلی ابتلا به این حساسیت؛ اختلال در سیستم ایمنی بدن می باشد. این نوع حساسیت معمولا ارثی است. به طور معمول فعالیت ایمنی بدن تنها زمانی افزایش پیدا می کند که بدن قصد داشته باشد به ماده خارجی که برای آن به طور بالقوه خطرناک است حمله کند. این پاسخ ایمنی برای حفاظت از بدن در برابر عوامل خارجی مضر و حفظ سلامتی؛ بسیار مهم است.
با این حال، برخی افراد به واسطه ایمنی که در آن سیستم ایمنی بدن واکنش شدید نشان می دهد، دچار خسارت غیر طبیعی به بدن می شوند. خارج شدن واکنش دفاعی بدن از کنترل و حمله آن به موادی که به طور طبیعی برای بدن ضرری ندارند، حساسیت است. این حساسیت که گاهی آلرژی نیز نامیده می شود، باعث ایجاد التهاب در منطقه ای می شود که سیستم دفاعی از طریق آن اقدام به واکنش کرده است. در آلرژی به گرده، دستگاه تنفسی بیش از هر قسمت دیگری از بدن تحت تاثیر می گیرد. زیرا گرده موجود در هوا از طریق استنشاق وارد بدن می شود.
زمانی که گرده با غشاء مخاطی پوشاننده دستگاه تنفسی تماس پیدا می کند، واکنش آلرژیک شروع به فعالیت خواهد کرد. برای شروع این فرآیند موادی مانند هیستامین منتشر می شوند. این مواد باعث التهاب در دستگاه تنفسی شده و علائمی که ما آن را به نام علائم آلرژی می شناسیم، ایجاد می شود.
درخت، چمن و گرده علف های هرز محرک های اصلی هستند که مسئول ایجاد حساسیت به گرده می باشند. این گیاهان برای ایجاد چرخه تولید مثل خود، گرده های تولیدی را در هوا پخش می کنند. این عمل گیاهان معمولا در فصولی خاص انجام می شود. درخت ها در فصول پاییز و بهار، چمن ها در تابستان و علف های هرز در پاییز بیشتر گرد افشانی می کنند. بنابراین علائم در طول این فصل ها بدتر می شود اما در برخی موارد علائم ممکن است در طول سال خفیف تر ادامه پیدا کند.
گرده گل نیز به همان دلیل که گرده درخت ها و علف ها ایجاد واکنش می کنند، عامل حساسیت هستند. در مورد گل ها، به دلیل آن که ممکن است فرد تماس نزدیک تری با آن داشته باشد، بیشتر حساسیت ایجاد می شود. متاسفانه جلوگیری از این نوع حساسیت تقریبا غیر ممکن است زیرا وجود این گرده ها در هوا قابل شناسایی نیست.
علائم و نشانه های حساسیت به گرده
علائم آلرژی به گرده در نتیجه تماس آلرژن با پوشش تنفسی ایجاد می شود. این واکنش باعث التهاب در پوشش دستگاه تنفسی شده و تولید مخاط را بیش از حد می کند. در نتیجه قرمزی و تورم، احساس سوزش و خارش و حتی درد در محل ایجاد واکنش ممکن است رخ دهد. بیشتر مواقع حساسیت به گرده بینی را تحت تاثیر قرار می دهد.
هنگامی که این آلرژی در فصول خاص رخ دهد آن را به نام رینیت آلرژیک فصلی یا تب یونجه می شناسند. در هر صورت واکشن آلرژیک نسبت به گرد افشانی گل ها و گیاهان با علائم زیر خود را نشان می دهد:
- عطسه
- آبریزش بینی
- گرفتگی بینی
- آبریزش چشم ها
- قرمز و خارش چشم
با این حال، در برخی از افراد که دارای حساسیت فوق العاده هستند، این گرده ها ممکن است بیشتر بر روی قسمت های پایین راه های هوایی تاثیر گذاشته و منجر به سرفه و خس خس شود. اگر چه این واکنش عفونت نیست اما افراد مبتلا به آلرژی اغلب مستعد ابتلا به عفونت های ویروسی مانند سرماخوردگی هستند. علائم سرماخوردگی بیشتر علائم آلرژی گرده را تشدید می کند.
درمان حساسیت به گرده
آلرژی گرده اول نیاز به تشخیص؛ که اغلب با آزمایش حساسیت پوست انجام می شود، دارد. این آزمون همچنین می تواند وجود آلرژی به مواد دیگر، از جمله آلرژن های هوا مانند گرد و غبار (کنه) و یا آلرژن های غذایی مانند شیر را اعلام کند. همه آلرژی های موجود در هوا تا حد زیادی به یک شیوه درمان می شوند. این شیوه های درمانی شامل استفاده از داروهای زیر است:
- آنتی هیستامین ها برای کاهش عملکرد هیستامین و در نتیجه کاهش التهاب تجویز می شود.
- ضد احتقان که باعث کاهش التهاب پوشش داخلی دستگاه تنفسی شده و علائم را کمتر می کنند.
- کورتیکواستروئیدها که تنها در موارد شدید برای کاهش التهاب تجویز می شود.
گاهی اوقات آنتی بیوتیک نیز تجویز می شود. اما این دارو برای خود حساسیت نیست. بلکه برای عفونت های باکتریایی ثانویه که ممکن است با وجود آلرژی ایجاد شود، مورد استفاده قرار می گیرد.
پیشگیری از آلرژی به گرده
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، به خصوص در مورد آلرژی ها. برای پشیگری از ایجاد این حساسیت باید از تماس با گرده ها دوری کنیم. علاوه بر این درمان حساسیت زدایی با تجویز مقدار کمی از مواد آلرژن در زیر پوست، اجازه می دهد تا بدن در معرض این ماده قرار گرفته و با زیاد شدن آن در بدن انطباق ایجاد شود.
گاهی ممکن است تغییر در شیوه زندگی نیز برای پیشگیری مورد نیاز باشد. البته این تغییرات نمی تواند از آلرژی جلوگیری کند اما می تواند شدت علائم را کاهش داده و واکنش ها را به حداقل برسانند.
- یکی از بهترین راه های پیشگیری از یک واکنش آلرژیک استفاده از داروهای حساسیت قبل از بروز علائم است. این کار باید در فصولی که بیشتر احتمال بروز حساسیت دارند انجام شود.
- از فعالیت های بدنی در مناطقی که پوشش گیاهی متراکم دارد اجتناب شود. به عنوان مثال بهتر است از دویدن و یا قدم زدن در جنگل ها خودداری شود.
- بستن پنجره ها و به حداقل رساندن جریان هوا ورودی از خارج به داخل خانه. در صورت امکان، از یک فیلتر آلرژی خاص در تهویه مطبوع برای فیلتر کردن گرده موجود در هوا استفاده شود.
- لباس ها را در خارج از خانه و در مجاورت هوای آزاد خشک نکنید. این کار باعث می شود گرده ها به لباس بچسبند و باعث ایجاد آلرژی شوند. برای این کار می توانید از خشک کن های برقی استفاده کنید.
- قرار گرفتن در معرض هوای آزاد و در کنار حیوانات خانگی را به حداقل برسانید. به یاد داشته باشید که گاهی شوره بدن حیوانات خانگی نیز می تواند حساسیت به گرده ایجاد کند.