خونریزی مغزی به خونریزی گفته می شود که در مغز ایجاد می شود. این وضعیت پزشکی اصطلاح دیگری به نام خونریزی داخل جمجمه نیز دارد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به سوالات مهمی در مورد خونریزی مغزی پاسخ می دهیم. با ما همراه شوید.
مغز ما داخل جعبه ای استخوانی به نام جمجمه محصور شده است. به طوری که فضای کمی در اطراف مغز وجود دارد. به همین دلیل خونریزی و حضور توده یا هر چیز دیگری امثال آن می تواند موجب ایجاد فشار در مغز شود. این فشار قابلیت این را دارد که به بافت مغز آسیب وارد کند. علت خونریزی مغزی، پاره شدن یا منفجر شدن رگ خونی در مغز می باشد. انفجار رگ خونی نیز معمولا به دلیل سکته هموراژیک رخ می دهد.
با وجود خونریزی زیاد توسط رگ های داخلی مغز، مغز به قدری تحت فشار قرار می گیرد که خون غنی از اکسیژن به بافت آن نمی رسد. کمبود اکسیژن می تواند به تورم مغز منجر شود. به این حالت ادم مغزی نیز گفته می شود. خون جمع شده در مغز به یک جرم به نام هماتوم تبدیل می شود. فشار اضافی ایجاد شده توسط این جرم موجب می شود که اکسیژن مغز کاهش یافته و سلول های مغز کم کم از بین بروند.
خونریزی مغزی یک وضعیت پزشکی کشنده است. به همین دلیل افراد مبتلا به آن باید سریعا تحت نظر پزشک قرار بگیرند.
محتویات این مقاله مجله پیام سلامت را به موضوعات زیر اختصاص داده ایم:
- علل و علائم خونریزی در مغز
- روش های تشخیص و درمان این نوع خونریزی
- جلوگیری از خونریزی مغزی
علت و علائم خونریزی مغزی
عوامل متعددی می توانند به خونریزی مغزی منجر شوند. این علل عبارتند از:
- ضربه به سر و یا ایجاد صدمات مختلف در این ناحیه
- آنوریسم مغزی (ضعیف شدن بخشی از سرخرگ ها در مغز)
- فشار خون بالا
- ناهنجاری های رگ های خونی
- اختلالات خون یا خونریزی
- بیماری کبد
- تومور مغزی
- استعمال مواد مخدر
خونریزی مغزی می تواند انواع علائم مختلف را نیز ایجاد کند. این علائم عبارتند از:
- سوزن سوزن شدن ناگهانی
- ضعف
- بی حسی
- فلج صورت، بازو یا پا (این حالت به احتمال زیاد تنها در یک طرف بدن رخ می دهد)
سایر علائم خونریزی در مغز عبارتند از:
- سردرد شدید و ناگهانی
- مشکل در بلعیدن
- مشکلات بینایی
- ناتوانی در حفظ تعادل و برقراری هماهنگی در اندام ها
- احساس سردرگمی یا مشکلات ادراکی
- ناتوانی در صحبت کردن یا لکنت زبان
- بی حسی، بی حالی، و یا بیهوشی
- تشنج
تشخیص و درمان خونریزی مغزی
خونریزی در مغز به انواع مختلفی تقسیم می شود. نوع آن نیز بستگی به محل خونریزی دارد:
- خونریزی داخل مغزی: خونریزی است که در داخل مغز رخ می دهد.
- خونریزی زیر عنکبوتیه: خونریزی بین مغز و غشاء ی است که آن را پوشش می دهد.
- خونریزی ساب دورال: این نوع خونریزی زیر لایه داخلی دورا و بالای مغز رخ می دهد.
- خونریزی اپیدورال: خونریزی بین جمجمه و مغز است.
تشخیص خونریزی مغزی می تواند مشکل باشد. زیرا برخی از بیماران، همیشه علائم فیزیکی آن را از خود بروز نمی دهند. بنابراین پزشکان برای تشخیص خونریزی و محل دقیق وقوع آن از تست های زیر استفاده می کنند:
- CT اسکن (توپوگرافی کامپویتری)
- MRI (تصویربرداری با تشدید مغناطیسی)
- پونکسیون کمری (نخاع)
- عکس اشعه X از مغز پس از تزریق یک ماده حاجب (آنژیوگرافی مغزی)
برای درمان خونریزی مغزی که در آن وضعیت بیمار بدخیم و شدید است، ممکن است به جراحی نیاز باشد. با این جراحی پزشکان می توانند از فشار ایجاد شده توسط هماتوم، کمی بکاهند. برای خونریزی ناشی از ترکیدن آنوریسم مغزی، نیاز به قطع شریانی دارد که باعث خونریزی شده است. این روش نیز توسط عمل جراحی انجام می شود. در این روش قسمتی از جمجمه برداشته می شود. به این روش کرانیوتومی گفته می شود.
گزینه های درمان دیگر عبارتند از:
- تجویز داروهای ضد اضطراب
- تجویز داروهای ضد صرع
- تجویز سایر داروها برای کنترل علائمی مانند سر درد شدید
عوارض پس از خونریزی مغزی
به دلیل این که مغز عضو حساسی در بدن است، بعد از خونریزی، ایجاد فشار و احتمالا از بین رفتن بخشی از سلول های مغزی، ممکن است برای بیمار عوارضی ایجاد شود. خونریزی در مغر معمولا از برقراری ارتباط سلول های عصبی که کنترل عملکرد بخش هایی از بدن را به عهده دارند، با خود اندام ها، جلوگیری می کند. بنابراین مشکلاتی از قبیل کاهش حافظه و فراموشی، مشکلات گفتاری، و یا حرکتی در منطقه آسیب دیده رایج است.
بسته به محل و آسیب هایی که رخ می دهد، ممکن است برخی از عوارض پایدار باشند. این عوارض عبارتند از:
- فلج شدن بخشی از بدن
- بی حسی یا ضعف در بخشی از بدن
- مشکل در بلعیدن
- کاهش بینایی
- ناتوانی در صحبت کردن و یا درک کلمات
- احساس سردرگمی و یا فراموشی
- تغییر شخصیت یا مشکلات روحی
این عوارض ممکن است بعد از بهبود خونریزی، برطرف شوند. اما چیزی که در این بین نقش دارد زمان مناسب و درمان مناسب است. برای برطرف کردن عوارض ناشی از خونریزی مغزی معمولا درمان های توانبخشی لازم است.
این درمان ها عبارتند از:
- ورزش درمانی
- گفتار درمانی
- کار درمانی
- تغییر در شیوه زندگی برای کاهش خطر ابتلا به خونریزی مجدد
سن و خونریزی مغزی
اثرات خونریزی مغزی در گروه های سنی مختلف متفاوت است. درصد زیادی از افرادی که به خونریزی مبتلا می شوند را سالمندان تشکیل می دهند. اما خونریزی هایی که به طور ناگهانی در کودکان ایجاد می شود، به احتمال زیاد به اختلال در عروق خونی مربوط می شود که تشخیص داده نشده است. دیگر علل ممکن برای خونریزی مغزی در کودکان عبارتند از:
- بیماری های خونی
- وجود تومورهای مغزی
- عفونت خونی
- سوء استعمال دارو
بر اساس یک مطالعه، بعد از اختلالات خونی، صدمات، شایع ترین علت ایجاد خونریزی مغزی می باشد.
در نوزادان و کودکان، احتمال خونریزی مغزی کم است. اما بعید نیست. در نوزادان، خونریزی مغزی می تواند به دلیل آسیب های ایجاد شده در هنگام تولد، مانند زمین خوردن نوزاد بعد از خروج از واژن ایجاد شود. گاهی نیز وارد آمدن ضربه های شدید به شکم مادر در زمان بارداری موجب ایجاد این خونریزی می شود.
درمان و علائم خونریزی مغزی، بر خلاف علت آن، در سنین مختلف متفاوت نیست. یعنی علائم و درمان خونریزی مغزی در بزرگسالان، کودکان و نوزادان یکسان است و به محل و شدت خونریزی بستگی دارد.
بر اساس گزارش متخصصان کلینیک کلیولند (Cleveland Clinic)، سکته مغزی از علل اصلی ناتوانی و پنجمین علت مرگ و میر در ایالات متحده است. خونریزی در مغز حدود ۱۰ درصد از تمام سکته های مغزی در ایالات متحده را ایجاد می کند.
همان طور که گفتیم، خونریزی در افراد مسن شایع تر است. اما می تواند در کودکان نیز رخ دهد. به گزارش انجمن According to the National Stroke Association از هر ۴۰۰۰ کودک متولد شده حدود ۱ نفر دچار این نوع خونریزی می شود. این عارضه در کودکان زیر ۲ کمی شایع تر است.
ریکاوری کودکان مبتلا به خونریزی مغزی به طور کلی بهتر از بزرگسالان است. زیرا مغز آن ها هنوز در حال توسعه است و بهبودی برای آن ها سریع تر و بهتر شکل می گیرد.
پیگشیری از خونریزی مغزی
به گزارش انجمن جراحان مغز و اعصاب آمریکا، حدود ۱٫۷ میلیون مورد آسیب مغزی در ایالات متحده در هر سال رخ می دهد. حدود ۵٫۳ میلیون نفر نیز به دلیل مصدومیت ناشی از این صدمات، با معلولیت زندگی می کنند.
بسیاری از خونریزی های مغزی به علت آسیب های مغزی ایجاد می شود. در نتیجه برای پیشگیری از هماتوم، باید از مغزتان محافظت کنید. استفاده از کمربند ایمنی در هنگام سفر با اتومبیل و یا کلاه ایمنی در هنگام دوچرخه سواری یا موتور سیکلت سواری راه های آسان برای محافظت از ناحیه سر هستند.
افرادی که خونریزی مغزی یا سکته مغزی می کنند، نسبت به سایرین بیشتر احتمال دارد که مجددا دچار چنین بیماری هایی شوند. ایجاد تغییر در شیوه زندگی می تواند به این فرد برای کاهش خطر ابتلا مجدد و یا جلوگیری از آن کمک کند. بنابراین توصیه می شود اقدامات زیر را جهت پیشگیری انجام دهید:
- افراد مبتلا به فشار خون بالا باید بیماری خود را درمان کنند. فشار خون بالا یکی از عوامل اصلی سکته مغزی است، و در بسیاری از موارد، می توان از آن اجتناب شود.
- ترک سیگار نیز می تواند خطر ابتلا را کاهش دهد. سیگار کشیدن یک عامل مهم خطر ابتلا به سکته مغزی است. نیکوتین و دی اکسید کربن در این ماده باعث آسیب به سیستم قلبی عروقی می شوند. زنانی که سیگار می کشند و قرص جلوگیری از حاملگی مصرف می کنند، نسبت به سایرین با خطر بیشتری برای ابتلا به سکته مغزی مواجه هستند.
- افراد مبتلا به دیابت باید سطح قند خون خود را تحت کنترل نگه دارند. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا و اضافه وزن نیز دارند، که همگی از عوامل خطر سکته مغزی محسوب می شوند.
برخی از مهم ترین تغییراتی که می توانند به کاهش خطر ابتلا به خونریزی مغزی منجر شوند، به رژیم غذایی و ورزش مرتبط می باشند.
- برای سلامت مغز و قلبتان از غذاهای سالم استفاده کنید. غذاهای سرشار از چربی های اشباع، چربی ترانس و کلسترول می تواند سطح کلسترول خون را افزایش دهد. رژیم های غذایی سرشار از کالری نیز می تواند به چاقی منجر شود. وزن زیاد بدن می تواند به افزایش فشار خون، دیابت، بیماری های قلبی، و سکته مغزی کمک کند.
- تحرک و فعالیت بدنی داشته باشید. فعالیت بدنی نه تنها به کاهش وزن کمک می کند بلکه می تواند به کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی منجر شود. حتی ۳۰ دقیقه فعالیت روزانه، به طور قابل توجهی این خطرات را کم می کند.