داروهای مختلفی وجود دارد که باعث ایجاد علائم زوال عقل مانند از دست دادن حافظه می شوند. افزایش شانس ابتلا به زوال عقل در جمعیت پیر باعث می شود که این بیماری یک مسئله مهم در بهداشت عمومی باشد. در میان علل شناخته شده ابتلا به زوال عقل، علائم زوال عقل ناشی از مصرف دارو، مورد غفلت و عدم مطالعه و بررسی قرار گرفته است. افراد سالخورده معمولا در معرض خطر ابتلا به زوال عقل ناشی از مصرف دارو هستند. اختلال عملکرد کلیه و کبد به عنوان دلایل افزایش خطر ابتلا به زوال عقل ناشی از مصرف دارو در سالمندان از طرف پزشکان پیشنهاد شده تا بر روی آن ها تحقیقات بیشتری انجام شود. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت لیستی از داروهایی که زوال عقل ایجاد می کنند را ارائه کرده ایم.
داروهایی که زوال عقل ایجاد می کنند
داروهای آنتی کولینرژیک
داروهای آنتی کولینرژیک رایج ترین داروهایی هستند که زوال عقل ایجاد می کنند. نمونه هایی از داروهای آنتی کولینرژیک عبارتند از:
- آنتی هیستامین های نسل اول (دیفن هیدرامین، کلروفنیرامین)
- داروهای ضدویروسی مانند آتروپین (آترزا)، تولتریدون (دترول) و اکسی بوتینین (دیتروپان)
در یک مطالعه ۴۱۲۸ زن و ۲۷۸۴ مرد از سه شهر فرانسوی برای بررسی عملکرد شناختی، زوال عقل و استفاده از آنتی کولینرژیک ها در ابتدا و ۲ و ۴ سال بعد مورد ارزیابی قرار گرفتند. این مطالعه نشان داد که زنانی که از داروهای آنتی کولینرژیک استفاده کردند کاهش بیشتری در نمرات روانی کلامی و عملکرد شناختی جهانی نسبت به زنان که از داروهای آنتی کولینرژیک استفاده نکردند، نشان دادند. مردانی که از داروهای آنتی کولینرژیک استفاده کردند کاهش بیشتری در حافظه بصری و کاهش عملکرد اجرایی داشتند. قطع مصرف داروهای آنتی کولینرژیک خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش می دهد.
بنزودیازپین ها
یکی از داروهایی که زوال عقل ایجاد می کنند بنزودیازپین ها هستند. بنزودیازپین ها (مثلا والیوم، آتیوان (لورازپام) ، زاناکس) محلول در چربی هستند و به راحتی از طریق غشای سلولی جذب می شوند. آن ها در بافت چربی جمع می شوند و مدت زمان طولانی در بدن باقی می مانند. بنزودیازپین ها برای درمان موارد زیر کاربرد دارند:
- بی خوابی
- اضطراب
- ترک الکل
- تشنج ها
آن ها مدت طولانی در بدن عمل می کنند و سالمندان حساسیت بیشتری به عوارض جانبی این داروها نشان می دهند. بنزودیازپین ها یکی از علل ایجاد علائم زوال عقل هستند.
در سال ۲۰۱۲، یک مطالعه انجام شده بر روی بیش از ۱۰۰۰ نفر از افراد سالخورده فرانسوی که از داروهای بنزودیازپین ها مصرف کرده بودند، نشان داد که ۵۰ درصد از شرکت کنندگان در طی ۱۵ سال از شروع مصرف دارو، در مقایسه با گروه کنترل که بنزودیازپین ها را مصرف نکردند، با خطر بیشتری برای ابتلا به زوال عقل رو به رو بودند.
داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد افسردگی به زوال عقل کمک می کند. دسته های داروهای ضد افسردگی عبارتند از:
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA)
- مهار کننده های بازجذب سروتونین انتخابی (SSRIs)
- مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
- مهارکننده های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRI)
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای دارای عوارض جانبی قوی آنتی کولینرژیک و خطر بالای ابتلا به زوال عقل ناشی از دارو هستند. مطالعات کنترل شده ای، ۵۳۹۴ بیمار مبتلا به افسردگی شدید و مبتلا به زوال عقل و ۵۲۳۲ بیمار که دچار افسردگی شدید و بدون زوال عقل بودند را مورد تحلیل قرار داد. نتایج مطالعه نشان داد که استفاده از داروهای ضد افسردگی باعث افزایش خطر ابتلا به زوال عقل می شود.
با این حال، مهار کننده های بازجذب سروتونین و داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای باعث افزایش خطر ابتلا به زوال عقل نسبت به سایر داروهای ضد افسردگی می شوند. توجه داشته باشید که افرادی که مبتلا به زوال عقل بودند، احتمال ابتلا به دیابت، فشار خون بالا، سکته مغزی و آسیب دیدگی در آن ها بیشتر بود.
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی
در یک مطالعه مشخص شد که مصرف مواد مخدر یا داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی با افزایش خطر ابتلا به زوال عقل یا کاهش شناختی همراه است. شرکت کنندگان (۳۴۳۴ نفر) ۶۵ سال و بالاتر داشتند، زوال عقل نداشتند و بیش از ۱۰ سال از داروهای ضد افسردگی یا داروهای ضدالتهابی استفاده کرده بودند. نتایج نشان داد که ۷۹۷ نفر (۲۳٪) از افرادی که از مواد مخدر استفاده می کردند در طی متوسط ۷/۷ سال مصرف، مبتلا به زوال عقل شدند، در حالی که ۶۳۷ نفر ۱۹٪ مبتلا به بیماری آلزایمر شدند.
الگوی مشابهی با استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی دیده شد. استفاده سنگین از این داروها با کاهش سریع شناختی همراه بود. نتیجه گیری این تحقیق این بود که افرادی که دارای اعتیاد سنگین به مواد مخدر یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی هستند، خطر ابتلا به زوال عقل در آن ها کمی بیشتر از افرادی است که مصرف کم دارو دارند و یا از آن ها استفاده نمی کنند. اما استفاده از مواد مخدر، کاهش شناختی طولانی مدت معنی داری را نشان نمی دهد.