درد سمت راست و بالای شکم درست زیر دنده ها می تواند عللی داشته باشد که گاها باعث نگرانی می شوند. درد شدید و کوتاه مدت در سمت راست شکم شما می تواند از چیز ساده ای مانند تجمع گاز و یا مشکل جدی مانند التهاب کیسه صفرا ناشی شود. حتی احساس سوزش در سمت راست قفسه سینه ممکن است مانند سوزش سر دل به نظر برسد اما در واقع مربوط به قلب باشد.
سمت راست شکم، قسمت فوقانی سیستم گوارش شما است که در آن کیسه صفرا، پانکراس، کبد، کلیه راست و ریه راست قرار دارد. عضلات و رباط های قفسه سینه نیز در این قسمت وجود دارند و از بدن شما حمایت کرده و به تنفس کمک می کنند. همین تعدد ارگان ها در این ناحیه است که تشخیص علل درد های فوقانی سمت راست زیر دنده را دشوار می کند.
البته، هر گونه وارد آمدن آسیب به رباط سمت راست قفسه سینه نیز می تواند درد شدید زیر دنده را ایجاد کند. هم زمان با این که جراحت بهبود می یابد، شدت درد ممکن است کم شده و به درد مبهم یا ایجاد حساسیت در ناحیه آسیب دیده تبدیل شود.
در این مقاله مجله پیام سلامت به علل ایجاد درد سمت راست و بالای شکم نگاهی خواهیم انداخت. دانستن علائم درد شکمی و سینه می تواند به شناسایی علت و چگونگی درمان آن کمک کند.
اندام های موجود در ربع فوقانی شکم
پزشکان به طور کلی منطقه شکمی را به چهار قسمت تقسیم می کنند. ربع بالا سمت راست شکم (RUQ) از ناف تا بالا سینه است. دکتر ماری هاردینگ در Patient.info می گوید که اندام های زیر در ناحیه شکمی بالا سمت راست زیر دنده ها یافت می شوند:
- بزرگترین بخش کبد
- بخشی از لوزالمعده
- کیسه صفرا
- بخشی از روده بزرگ و کوچک
- کلیه سمت راست
- ریه سمت راست
- عصب و عضلات قفسه سینه
علائم همراه با درد سمت راست و بالای شکم
دکتر W. Marks متخصص گاستروانترنتی می گوید که علائم زیادی در ارتباط با درد شکمی در سمت راست یا چپ وجود دارند. گاهی اوقات التهاب می تواند احساس سوزش در زیر دنده ها ایجاد کند یا درد ممکن است به علت انقباض عضلانی، مثل گرفتگی عضلات شود.
سایر علائم مربوط به درد RUQ عبارتند از:
- درد در ناحیه ای درست زیر دنده های راست
- دردی که از جلوی قفسه سینه به سمت کمر پخش می شود
- درد شدید و تند در وسط کمر که به علت عفونت کلیوی به کشاله ران می رسد
- حساسیت به لمس در بالا سمت راست شکم به علت آسیب یا التهاب
- دردی که در هنگام دفع گاز یا مدفوع کاهش می یابد (در صورتی که علت گوارشی پشت آن وجود داشته باشد)
علل درد سمت راست و بالای شکم ؛ علل مرتبط با ارگان های داخلی
بیایید جزئیات بیشتری را در مورد برخی از بیماری های مرتبط با ارگان های داخلی که می توانند درد شکمی در سمت راست و بالا به وجود آورند، فرا بگیریم.
سنگ صفرا
سنگ های صفراوی می توانند در کیسه صفرا ایجاد شوند و باعث درد مضاعف دائمی شده که ممکن است چند ساعت طول بکشد. معمولا این دردها به صورت ناگهانی شروع شده و به تدریج بسیار شدید می شوند.
دکتر داگلاس ام هومن، متخصص بیماری های کبدی می گوید که درد RUQ مربوط به سنگ صفرا معمولا هنگامی رخ می دهد که مجرای صفراوی مسدود می شود. این انسداد می تواند درد مکرری را در قسمت فوقانی شکم ایجاد کند که بین ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می کشد. سایر نشانه های سنگ صفراوی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- سوء هاضمه
- نفخ شکم
- دردی که به شانه راست و یا بالای کمر می زند
- تجمع گاز در شکم
- سوزش سر دل
سنگ کلیه
وجود سنگ در کلیه راست می تواند موجب درد ناتوان کننده ای در زیر قفسه سینه راست شود و به کشاله ران گسترش یابد.
کلیه ها در کنار ستون فقرات قرار دارند. بر طبق اطلاعات منتشر شده در PubMed Health، برخی از سنگ های بزرگ کلیوی می توانند باعث ناراحتی شدید شده و در صورت حرکت کردن عوارض جانبی داشته باشند. معمولا سنگ ها وقتی که حرکت می کنند، درد شدید شکمی و کمر را ایجاد می کنند. سنگ های کلیوی همراه با درد شدید می توانند باعث ایجاد علائم زیر شوند:
- ایجاد امواج درد در ناحیه کمری که شدید است و فراوانی دارد
- تهوع و استفراغ
- انتقال خون به ادرار
- درد در ناحیه تناسلی
- نیاز زیاد به ادرار کردن
گاهی سنگ های کلیوی می توانند عفونت مجاری ادراری ایجاد کنند و علائمی مانند کدر شدن ادرار را به وجود آورند.
به طور طبیعی، برای خلاص شدن از شر سنگ های کوچک کلیه، پزشکان نوشیدن مقدار زیادی مایعات را ضروری می دانند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می دهد مصرف سرکه سیب رقیق شده با آب ممکن است برخی از انواع سنگ های کلیوی را حل کند و به شما اجازه دهد بدون درد آن ها را دفع کنید.
پانکراتیت
پانکراس به کیسه صفرا متصل شده است و التهاب در آن می تواند درد سمت راست و بالای شکم را ایجاد کند.
پانکراتیت معمولا باعث درد در ربع بالایی سمت چپ می شود. با این حال، درد لوزالمعده می تواند بر سایر قسمت های شکمی نیز تأثیر بگذارد. طبق گفته پزشکان Cedars-Sinai، بیماری های پانکراس می توانند درد در ناحیه بالا و وسط کمر را ایجاد کنند.
درد کبد
درد کبد در ربع بالا سمت راست احساس می شود. زیرا بزرگترین بخش کبد در این قسمت واقع شده است.
به گفته دکتر بنجامین ودرو در MedicineNet، برخی از بیماری های کبدی می توانند درد شکمی در زیر دنده ها ایجاد کنند. به عنوان مثال، التهاب ناشی از هپاتیت موجب ناراحتی ناخوشایندی در شکم می شود. درد کبدی واقعی هنگامی رخ می دهد که کبد بزرگ شده و اعضای اطراف خود را هل می دهد.
برخی از علائم اولیه آسیب کبدی عبارتند از:
- تورم شکم یا پاها
- نتایج غیر طبیعی در آزمایش خون
- دفع ادرار تیره رنگ
- کبود شدن راحت بدن
علل درد سمت راست و بالای شکم ؛ علل مرتبط با مشکلات گوارشی
علل بسیاری برای درد شکمی در قسمت فوقانی سمت راست وجود دارد که به مشکلات گوارشی مرتبط هستند. روده های بیشترین فضای شکم را به خود اختصاص داده اند. بنابراین مسائل مربوط به دستگاه گوارش باعث ایجاد درد در زیر دنده ها شود.
تجمع گاز
درد ناشی از تجمع گاز در سمت راست شکم می تواند بسیار شدید باشد و مانند آپاندیسیت احساس شود. گاز می تواند در هر نقطه از کولون ایجاد شده و موجب درد شکم و یا درد های شدید دنده ای شود که در هنگام آزاد شدن گاز بهتر می شوند.
گاز همچنین می تواند درد RUQ را ایجاد کند. به عنوان مثال، محققان موسسه جان هاپکینز گزارش می دهند که اگر گاز در سمت راست روده بزرگ ایجاد شود، احساس درد بیشتری خواهید داشت که مشابه درد سنگ صفرا است.
رفلکس اسید
رفلاکس اسید می تواند درد در سمت راست معده را به علت فرار کردن اسید از معده ایجاد کند. بر اساس نتایج یک مطالعه منتشر شده در مجله Gastrointestinal Endoscopy، ریفلاکس اسید معمولا درد و سوزش در بالا سمت راست شکم ایجاد می کند.
پزشکان کلینیک مایو گزارش کرده اند که سوزش سر دل و یا ریفلاکس اسید می تواند باعث درد ناشی از سوزش در قسمت فوقانی شکم شود و سپس به قفسه سینه گسترش پیدا کند. در واقع، درد می تواند بسیار شدید باشد و مانند درد ناشی از حمله قلبی احساس شود.
معمولا، آنتی اسیدها به سرعت این درد را کاهش می دهند. اما برای کاهش این درد می توانید از روش های خانگی نیز استفاده کنید. به عنوان مثال، نوشیدن ۱/۲ قاشق چای خوری چوش شیرین حل شده در یک لیوان آب یک آنتی اسید موثر طبیعی برای سوزش سر دل است.
سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
سندرم روده تحریک پذیر ترکیبی از اختلالات گوارشی مختلف است که می تواند موجب درد خفیف در بالا سمت راست شکم شود.
مطالعه ای که در مجله Gut منتشر شد، دریافت که یکی از علل شایع درد در بالا سمت راست شکم درست زیر دنده ها، سندرم روده تحریک پذیر است. این ناراحتی در روده با اسهال و یبوست همراه است.
سایر نشانه های IBS می تواند شامل موارد زیر باشد:
- دفع مدفوع چرب یا مدفوع حاوی مخاط
- گرفتگی شکم
- خروج صدای غرغر مکرر از شکم
راه های درمان مؤثری برای کنترل IBS وجود دارد. برخی از افرادی که از ناراحتی مزمن گوارشی رنج می برند، دریافته اند که مصرف کپسول حاوی نعناع باعث کاهش ناراحتی شکمی و اسهال می شود.
بیماری التهابی روده (IBD)
بیماری التهابی روده یک اصطلاح عمومی برای بیماری ها مختلف التهابی در دستگاه گوارش است که می تواند باعث ناراحتی و حساسیت به لمس در قست فوقانی شکم شود.
دکتر جنیفر رابینسون در WebMD گزارش می دهد که کولیت اولسراتیو و بیماری کرون شایع ترین نوع IBD هستند. با این بیماری های گوارشی، التهاب می تواند در هر نقطه از دستگاه گوارش رخ دهد. یکی از انواع بیماری های کرون، ایلئوکولیت است که باعث درد کمر در قسمت میانی و راست شکم می شود.
سایر نشانه های بیماری التهابی روده می تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد خفیف تا شدید شکم و احساس گرفتگی
- اسهال
- دفع مدفوع با رگه های خون
- کاهش وزن نامعلوم
علل درد سمت راست و بالای شکم ؛ علل مرتبط با مشکلات ریوی
مسائل مختلفی که با ریه راست شما مرتبط است، ممکن است باعث ایجاد درد شدید در زیر دنده های راست شود. از آنجا که وقوع درد ناگهانی در سمت چپ یا راست سینه همراه با مشکلات تنفسی می تواند نشان دهنده چیز جدی باشد، به محض مشاهده این درد با پزشک تماس بگیرید.
ذات الریه
یک بیماری تنفسی است که می تواند باعث ایجاد بیماری های عفونی شود و علائم مختلفی را به همراه داشته باشد.
دکتر Dersarkissian در WebMD می گوید که پنومونی می تواند باعث درد در قفسه سینه شود که در هنگام سرفه کردن بدتر می شود. سایر علائم پنومونی عبارتند از:
- تب بالا
- سرفه کردن همراه با خروج مخاط سبز یا زرد
- مشکلات تنفسی
- ضعف عمومی و احساس خستگی تمام وقت
- افزایش تعریق
ذات الجنب
ریه ها توسط بافت محافظ به نام پلورا احاطه شده اند.
دکتر لورنس نوت در Patient.info می گوید که التهاب پلورا درد شکمی در قسمت فوقانی زیر دنده ها را ایجاد می کند. البته اگر ریه راست را تحت تأثیر قرار دهد. ذات الجنب گاهی اوقات ممکن است به علت عفونت ویروسی، عوارض پنومونی و یا بیماری آرتریت باشد.
دکتر نوت توصیه می کند که اگر عوارض زیر رخ داده حتما به متخصص مراجعه کنید:
- درد شدید قفسه سینه که پس از چند روز از بین نمی رود
- درد بالا سمت راست یا بالا سمت چپ شکم که به تدریج بدتر می شود
- سرفه همراه با مخاط آغشته به خون
اضمحلال ریه
پنوموتوراکس نام پزشکی است که برای اضمحلال ریه به کار گرفته می شود. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که هوا وارد فضای بین ریه و دیواره قفسه سینه می شود.
پزشکان کلینیک کلیولند می گویند که اضمحلال ریه موجب درد شدید در قسمت فوقانی شکم در سمتی که ریه آسیب دیده وجود دارد می شود. سایر علائم عبارتند از:
- سبز شدن پوست به دلیل کمبود اکسیژن
- تنفس سریع و تند شدن ضربان قلب
- مشکلات تنفسی
برای اجتناب از عوارض ناشی از مشکلات ریوی ذکر شده در اینجا، مهم است بدانید که چگونه سلامت ریه را حفظ کنید. به عنوان مثال، سیر دارای خواص ضد میکروبی قوی است و می تواند به پیشگیری از بیماری های شدید ریوی کمک کند. همچنین باید از عادت هایی که می توانند به ریه ها آسیب برسانند اجتناب کنید.
علل درد سمت راست و بالای شکم ؛ علل مرتبط با مشکلات دنده ها
درد سمت راست و بالای شکم درست زیر دنده ها می تواند مربوط به عضلات، رباط ها و استخوان های موجود در قفسه سینه باشد.
فشار عضلانی
اگر یکی از عضلات قفسه سینه تحت فشار قرار گیرد، ممکن است حساسیت و درد شدید در سمت راست دیواره قفسه سینه تجربه شود. این عضلات بین دنده ها هستند. حرکات ناگهانی چرخشی، پرتاب یک جسم با دست راست و یا زمین خوردن بر روی بازو راست می تواند این عضلات را تحت فشار قرار دهد.
برای جلوگیری از کشیدگی عضله موجود در قفسه سینه، قبل از هر فعالیت بدنی مهم است که خود را گرم کنید. این کار کمک می کند تا جریان خون به عضلات افزایش یابد و دامنه حرکت عضلات و مفصل گسترده شود.
آسیب وارده به دنده ها
هر گونه آسیب به دنده های سمت راست، در قسمت راست و فوقانی شکم درد ایجاد می کند. زمین خوردن یا زخمی شدن در یک حادثه شایع ترین علل آسیب ها به دنده ها است. در این شرایط همراه با درد قفسه سینه، فرد ممکن است مشکلات تنفسی و خارج شدن صدا از ریه در هنگام حرکت دادن بدن را تجربه کند.
استفاده از کمرپس گرم روی منطقه آسیب دیده می تواند به کاهش درد کمک کرده و روند بهبودی را سرعت دهد.
کاسکاندریت
التهاب در مفصل بین استخوان قفسه سینه و قفسه سینه می تواند درد و حساسیت در جلوی سینه به وجود آورد. پزشکان می گویند که التهاب مفصل قفسه سینه می تواند منجر به عفونت تنفسی یا فیبرومیالژیا شود. این التهاب معمولا در عرض ۳ هفته به طور خود به خودی از بین می رود.
علل درد سمت راست و بالای شکم ؛ علل مرتبط با مشکلات قلبی
اگرچه درد مرتبط با قلب معمولا در قسمت فوقانی سمت چپ شکم و زیر دنده ها تاثیر می گذارد، اما گاهی اوقات با وجود این عارضه می توانید درد سمت راست را تجربه کنید.
ایسکمی قلبی
ایسکمی قلبی زمانی رخ می دهد که جریان خون به قلب به دلیل انسداد در شریان ها قطع می شود. عوارض جدی ایسکمی قلبی می تواند موجب آسیب به قلب و حتی حمله قلبی شود. به گفته دکتر M. Aroesty از دانشکده پزشکی هاروارد، درد قفسه سینه ایسکمی در سراسر سینه احساس می شود. درد در قفسه سینه می تواند به فک، گردن، یا شانه گسترش یابد.
حمله قلبی
اگرچه علائم هشدار دهنده ی حمله قلبی قریب الوقوع باعث درد در سمت چپ سینه می شود، اما گاهی اوقات ممکن است درد در قسمت فوقانی راست قفسه سینه و کمر وجود داشته باشد.
دکتر Melissa Conrad Stöppler در MedicineNet می گوید که درد قلبی می تواند در سمت راست رخ دهد و به پشت و شانه گسترش یابد.
چه زمانی باید به دلیل درد سمت راست و بالای شکم به پزشک مراجعه کنیم؟
طبق نظر متخصصان کلینیک مایو به محض مشاهده علائم زیر برای پیگیری ها لازم به پزشک مراجعه کنید.
- احساس پریشانی یا فشار در قفسه سینه
- دردی که به بازوی چپ، شانه یا فک می رسد
- درد مکرر شکم همراه با تهوع و استفراغ
- تیر کشیدن شدید در یک طرف قسمت فوقانی شکم که موجب تنگی نفس می شود
- سرفه کردن همراه با خروج مخاط سبز، زرد یا قرمز
- درد قفسه سینه که به گردن یا پشت سر می زند
- درد ناگهانی شکم در سمت راست یا سمت چپ که از بین نمی رود