درد شکم و اسهال که به طور هم زمان رخ می دهد می تواند با عوامل مختلفی ایجاد شود. این علل شامل سوء هاضمه، عفونت ویروسی مانند آنفولانزای معده یا بیماری روده می باشند. مهم است که علت علائم خود را دقیقا مشخص کنید. این کار برای تعیین نوع دارو، روش های خانگی و راهنمایی هایی که می توانند برای کمک به درمان و پیشگیری از درد شکم و اسهال کمک کنند، ضروری است.
درد شکمی به دردی گفته می شود که در محیط بین قفسه سینه و استخوان لگن احساس می شود. درد شکم می تواند به صورت گرفتگی، تیز یا خفیف باشد. از طرفی اسهال به مدفوعی گفته می شود که شل بوده یا حاوی خون و چربی باشد. با ابتلا به اسهال، مراجعه مکرر به سرویس بهداشتی لازم است و تقریبا همیشه همراه با درد شکم می باشد.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به معرفی علل، روش های تشخیص، درمان و پیشگیری از درد شکم و اسهال می پردازیم.
علل درد شکم و اسهال
اغلب افراد گاه گاهی درد شکم و اسهال را برای مدت کوتاهی تجربه می کنند. تغییرات غذایی، مصرف بیش از حد الکل و سوء هاضمه باعث ایجاد این علائم می شود. درد مکرر، ثابت یا شدید شکم و اسهال ممکن است یک بیماری جدی پزشکی را نشان دهد. اسهال که به تدریج بدتر می شود و خون نیز دارد می تواند نشانه ای از یک مسئله جدی تر باشد. علل احتمالی درد شکم و اسهال عبارتند از:
- گاستروانتریت ویروسی (آنفولانزای معده)
- گاستروانتریت باکتریایی (مسمومیت غذایی)
- حساسیت غذایی
- سندرم قبل از قاعدگی (PMS)
- سندرم روده تحریک پذیر (یک اختلال رایج در دستگاه گوارش است)
- دیورتیکولیت
- عدم تحمل لاکتوز (ناتوانی در هضم لاکتوز، شکر موجود در شیر و سایر محصولات لبنی است)
- گیر افتادن مدفوع
- انسداد روده
- کولیت
- آپاندیسیت
- ویروس نیل غربی
- انگل (مانند ژیاردیا، اسهال آمیبی، یا کرم قلاب دار)
- عفونت باکتریایی (به عنوان مثال، شیگلوز یا E. coli)
- آلرژی به دارو
- بیماری سلیاک
- بیماری کرون
- فیبروز کیستیک
- استرس و اضطراب
- برخی از انواع سرطان
علل درد حاد شکم و اسهال
سوء هاضمه، آنفولانزای معده و مسمومیت غذایی سبب اسهال حاد و درد شکمی می شوند. در این موارد علائم کمتر از ۴ روز طول می کشد و اغلب بدون نیاز به درمان پزشکی حل می شود.
علل دیگر درد شکم و اسهال
عفونت ها یا بیماری هایی که اندام های بدن شما را تحت تاثیر قرار می دهند نیز می توانند باعث اسهال شوند. اعضا شکم که ممکن است با بیماری ایجاد اسهال کنند عبارتند از:
- روده ها
- کلیه ها
- آپاندیس
- طحال
- معده
- کیسه صفرا
- کبد
- پانکراس
اسهال و درد شکمی که بیش از یک هفته طول می کشد یا مجدد تکرار می شود می تواند نشانه ای از بیماری یا اختلال روده باشد. اگر این علائم را بیش از یک هفته داشته باشید باید با پزشک خود صحبت کنید.
شرایط و اختلالات فوق ممکن است باعث تورم (التهاب) قسمت های مختلف دستگاه گوارش مانند معده و روده شوند. التهاب دستگاه گوارش می تواند باعث ایجاد گرفتگی و اختلال در فرآیندهای گوارشی طبیعی شود. این التهاب معمولا به درد شکم و اسهال می انجامد.
علل درد شکم و اسهال در کودکان
مانند بزرگسالان، درد شکمی و اسهال در کودکان نیز معمولا به علل زیر رخ می دهد:
- آنفولانزای معده
- عفونت
- آلرژی غذایی
- عدم تحمل لاکتوز
- استرس
اما خوردن بیش از حد غذا نیز می تواند این علائم را ایجاد کند. بعضی از کودکان ممکن است تفاوت بین زمانی که گرسنه هستند و زمانی که سیر هستند را متوجه نشوند. این امر باعث می شود که آنها بیش از حد پر خوری کنند. استرس بیش از حد بر روی سیستم گوارش نیز می تواند باعث درد شکم و اسهال شود.
علل درد شکم و اسهال در زنان باردار
زنان باردار به ویژه در معرض درد شکمی و اسهال قرار دارند. یکی از دلایل رایج این اتفاق این است که بسیاری از زنان وقتی متوجه می شوند که باردار هستند، تغییرات تغذیه ای شدیدی را اعمال می کنند. این تغییرات ناگهانی می تواند موجب ناراحتی گوارشی شود. بعضی از زنان ممکن است حساسیت به غذاهای خاصی داشته باشند. ضمن این که تغییرات هورمونی که در دوران بارداری ایجاد می شود نیز می تواند موجب بروز چنین علائمی در بدن شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
برای همه افرادی که درد شکم و اسهال را بیش از ۳ روز تحمل می کنند، علائم آن ها ظرف ۲۴ ساعت به طور فزاینده ای بیشتر شده است و هر یک از علائم زیر را دارند مراجعه به پزشک الزامی است:
- حالت تهوع یا استفراغ مکرر
- تب پایدار ۱۰۱ درجه فارنهایت (۱۰۰٫۴ فارنهایت برای کودکان)
- مدفوع که حاوی خون یا خون خشک شده است (خون خشک شده مانند پودر قهوه مرطوب است)
- ناتوانی در حفظ غذا در بدن
- تشنگی شدید و یا خشکی دهان
- ناتوانی در صحبت کردن یا دیدن
- سردرگمی روانی یا از دست دادن هوشیاری
- زرد شدن رنگ پوست یا چشم ها
- تشنج
- تورم ناحیه تناسلی
- خونریزی خارجی
اسهال برای نوزادان، افراد مسن و افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند می تواند خطرناک باشد. در این موارد،باید با پزشکی مشورت کنید.
تشخیص درد شکم و اسهال
برای تعیین علت درد شکم و اسهال، پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام می دهد. درباره سابقه سلامت و شیوه زندگی نیز از بیمار سوالاتی پرسیده می شود. سفر به کشورهای خاص ممکن است خطر ابتلا به بیماری های گوارشی را افزایش دهد. بنابراین هر نوع سفری که اخیرا به کشورهای خارجی داشته اید را باید با پزشک مطرح کنید. پزشک همچنین در مورد اعمال هر گونه تغییر در رژیم غذایی که اخیرا انجام شده است نیز از بیمار سؤال می پرسد.
ضمن این که نمونه ای از مدفوع به آزمایشگاه ارسال شده و برای بررسی حضور باکتری ها، ویروس ها و انگل ها، بر روی آن آزمایش کشت میکروبی انجام می شود. اگر جواب این آزمایش منفی باشد، ممکن است تحلیل کامل تری از مدفوع برای بررسی اختلالات گوارشی نیاز باشد.
سایر آزمایش های تشخیصی رایج عبارتند از:
آندوسکوپی: در اندوسکوپی پزشک دوربینی را از گلو وارد معده کرده تا مشکلاتی مانند زخم ها و علائم بیماری سلیاک را بررسی کند.
کولونوسکوپی: در کولونوسکوپی دوربین از طریق رکتوم و مقعد وارد بدون می شود تا علائم آسیب و علائم بیماری هایی مانند زخم و پولیپ را بررسی کند.
رادیوگرافی دستگاه گوارش (معده و روده): برای انجام این آزمایش همزمان که بیمار ماده رادیو اکتیو باریوم را می بلعد با استفاده از اشعه ایکس از روده و معده تصویر برداری می شود. این ماده موجب ایجاد کنتراست در روده شده و پزشک به وسیله این تغییر رنگ می تواند مشکلات روده و معده را تشخیص دهد.
درد شکم و اسهال چگونه درمان می شود؟
درمان های پزشکی زیر می توانند به رفع بیماری های کمک کننده به درد شکم و اسهال منجر شود. اگر علائم شما ناشی از استرس باشد می توانید از روش های خانگی برای مدیریت بیماری استفاده کنید.
درمان های پزشکی
نوع درمان پزشکی که برای درد شکم و اسهال استفاده می شود بستگی به شرایط اساسی ایجاد کننده نشانه ها دارد. درمان برخی از علل رایج این علائم عبارتند از:
- آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت های باکتریایی، از جمله مسمومیت غذایی
- داروهای ضد آلرژی
- داروهای ضد افسردگی برای درمان استرس و اضطراب
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) برای درمان سندرم پیش از قاعدگی
- داروهای ضد انگلی برای کشتن انگلی
درمان های خانگی
برای افراد مبتلا به درد شکمی و اسهال، هیدراته بودن بدن بسیار مهم است. نوشیدن مایعاتی مانند آب، آب میوه و آب برنج و اجتناب از مصرف کافئین و الکل می تواند مفید باشد. همزمان با بهبود علائم، کم کم سعی کنید غذاهای حاوی فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. این غذاها عبارتند از:
- نان تست ساده
- برنج کته
- تخم مرغ
از مصرف غذاهای تند، چرب و حاوی فیبر زیاد اجتناب کنید. این غذاهای می توانند التهاب در سیستم گوارش را بدتر کنند. پروبیوتیک نیز ممکن است به بهبود سیستم گوارش کمک کنند. پروبیوتیک های طبیعی در غذاهایی مانند ماست یافت می شوند. می توانید از مکمل های حاوی پروبیوتیک نیز استفاده کنید.
بسیاری از داروهای بدون نیاز به نسخه و مکمل های گیاهی نیز می توانند درد شکم و اسهال ناشی از عفونت یا سوء هاضمه را کاهش دهند. مکمل های گیاهی که برای برخی از افراد مفید هستند عبارتند از:
- زغال اخته
- زنجبیل
- فرنجمشک
- بابونه
برای مشاوره در مورد استفاده از این مکمل ها از داروساز یا پزشک سوال کنید. هنگام مصرف داروهای بدون نیاز به نسخه نیز همیشه طبق دستورالعمل روی بسته بندی عمل کنید. برای مقابله با استرس و اضطراب، مدیتیشن را امتحان کنید. یوگا، تنفس عمیق و سایر تکنیک های آرام کننده نیز ممکن است موثر باشند.
چگونه می توانم از درد شکم و اسهال جلوگیری کنم؟
از همه شرایطی که موجب درد شکم و اسهال می شوند، نمی توان پیشگیری کرد. اما می توانید از نکات رژیمی زیر برای جلوگیری از اختلالات گوارشی و ناراحتی معده استفاده کنید:
- رژیم غذایی متعادل و مغذی داشته باشید.
- مصرف الکل را محدود کنید.
- از مصرف غذاهای تند و چرب اجتناب کنید.
- مقدار زیادی آب بنوشید.
شستن مکرر دست ها می تواند از برخی از عفونت های ویروسی که این علائم را ایجاد می کنند جلوگیری کند. هنگام تهیه غذا حتما بهداشت را رعایت کنید. سطوح آشپزخانه مانند روی کابینت و اپن را به طور مرتب تمیز کنید.
رفتن به سفر ممکن است “اسهال مسافرتی” ایجاد کند. عفونت باکتریایی یا ویروسی ناشی از مواد غذایی یا آب آلوده، علت اصلی این اسهال می باشد. بنابراین هنگامی که به مناطق پرخطر سفر می کنید، مراقب آن چه می خورید و می نوشید باشید. در این مناطق آب شیر را استفاده نکنید. یخ نخرید و از مصرف مواد غذایی خام مانند سالاد اجتناب کنید.