کبد مسئول بسیاری از عملکرد ها در بدن است. ابتلا به یکی از بیماری های کبدی می تواند باعث شود که فرایندهای بدن ناکارآمد شوند و عوارض زیادی به بار بیاید. در برخی موارد حتی بیماری های کبدی کشنده هستند. بسیاری از بیماری های کبدی یا بیماری های دیگر ارگان ها بدن که موثر بر روی کبد هستند، درد ایجاد می کنند. ما معتقدیم که دانستن علل و گزینه های درمان که در ادامه این مقاله مجله پیام سلامت به آن ها اشاره می کنیم، به شما کمک خواهد کرد که بهتر با درد کبد کنار بیایید.
علائم درد کبد
یکی از ضروری ترین ارگان های بدن در فرایند هضم کبد است. کبد مسئول تجزیه غذاهای به انرژی و همچنین گرفتن سموم از خون می باشد. بنابراین هر گونه اختلال در عملکرد آن می تواند به اندام های مختلفی مانند دستگاه گوارش و کلیه ها مرتبط باشد.
بیماری های کبدی مجموعه ای از اختلالات، شرایط و عفونت های موثر بر این اندام هستند. این اختلالات بر روی سلول ها، بافت ها و ساختارهای داخلی کبد تاثیر گذاشته و منجر به آسیب کبدی و حتی متوقف شدن عملکرد آن می شود.
تعداد مرگ و میر ناشی از بیماری های کبدی متاسفانه در سراسر جهان در حال افزایش است. بیماری هایی که باعث درد کبد می شوند بسته به شرایط ایجاد کننده آن علائم متفاوتی دارند. اما علائم اصلی که همراه با درد کبد ایجاد می شوند عبارتند از:
- خستگی
- زردی پوست یا سفیدی چشم
- قهوه ای شدن ادرار
- تورم قوزک و ساق پا
- خارش پوست
- کاهش اشتها
محل درد کبد و علائم مربوط به آن
به دلیل قرار گیری و موقعیت کبد در بدن، درد کبد اغلب با درد کلیه، درد شکم، و یا کمر درد اشتباه گرفته می شود. درد کبد در ربع فوقانی سمت راست شکم زیر قفسه سینه احساس می شود. این درد می تواند مزمن و ملایم باشد. اما گاهی نیز بسیار تیز است. به طوری که به کمر و شانه ها نیز سرایت می کند.
چه زمانی باید برای این درد به پزشک مراجعه کنیم؟
تجربه هر گونه درد مزمن در این ناحیه از شکم لزوم مراجعه به پزشک را به شما یادآور می شود. ضمن این که تجربه علائم التهاب مانند موارد زیر نیز باید توسط پزشک بررسی شود:
- توهم
- گیجی
- مشکلات حافظه
- غش کردن
- خستگی شدید
- استفراغ خونی
- تب
اگر تجربه درد در شانه یا در سمت راست بالا شکم را به همراه علائم زیر داشتید، حتما و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:
- مشکلات تنفسی
- اختلال در غذا خوردن
- خستگی
- درد هنگام تنفس
- خارش پوست
- درد هنگام سرفه کردن
علل درد کبد
مسمومیت با استامینوفن
هنگامی که بدن با استامینوفن بیش از حد مواجه می شود، ممکن است آسیب کبدی را تجربه کند. استامینوفن ماده ای است که در طیف گسترده ای از داروها مانند داروهای سردرد، داروهای آلرژی و همچنین داروهای سینوس یافت می شود. اگر مسمومیت با استامینوفن مسئول این درد باشد علائم زیر وجود دارد:
- ادرار تیره رنگ
- خارش پوست
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم
- علائم آنفولانزا
- درد، التهاب و سوزش سمت راست بالا شکم
بیماری کبد الکلی
این بیماری به نام سیروز کبدی نیز نامیده می شود. سیروز کبدی عموما بر اثر استفاده طولانی مدت و بیش از حد الکل ایجاد می شود. البته شرایط دیگری نیز وجود دارند که موجب سیروز می شوند. علائم این بیماری عبارتند از:
- گیجی
- حساسیت به لمس و درد شکم
- خستگی
- تشنگی بیش از حد
- زردی
- تب
- تهوع
- کاهش اشتها
- افزایش وزن
- بی قراری
- مدفوع سیاه رنگ یا آغشته به خون تیره
- رشد سینه در مردان
- رنگ پریدگی
- ناتوانی در تمرکز
- توهم
- تنبلی
برای درمان این بیماری فرد بیمار حتما باید الکل را ترک کند. ضمن این که استفاده از تغذیه درمانی نیز می تواند به بیمار کمک کند. مصرف مواد غذایی غنی از کالری، کربوهیدرات ها و پروتئین ها برای این افراد ضروری می باشد. مکمل های ویتامین نیز تجویز می شوند.
در نهایت اگر بیمار به دارو پاسخ ندهد و عملکرد کبد نیز به طور کلی از کار بیافتد، بیمار به پیوند کبد نیاز دارد.
سرطان اولیه کبد
این شرایط باعث می شود که سلول های کبدی به صورت غیر طبیعی رشد کنند. این مشکل کبدی متاسفانه تنها زمانی کشف می شود که بیماری به مرحله پیشرفته رسیده باشد. برای جلوگیری از شکل گیری چنین سرطانی باید از سیروز کبدی، هپاتیت و دیگر مشکلات کبدی جلوگیری کنید. علائم این نوع بیماری و بزرگ شدن کبد که منجر به درد می شوند عبارتند از:
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- ضعف و خستگی
- تهوع و استفراغ
- درد قسمت فوقانی راست شکم
- تغییر رنگ پوست و چشم
شیمی درمانی، فرسایش بسامد رادیویی، تزریق الکل خالص به تومورها، پیوند کبد، کرایوتراپی یا درمان انجمادی و پرتودرمانی از جمله مهمترین روش های درمان سرطان اولیه کبد است.
سیروز کبدی
این بیماری مخوف کبدی، همان طور که گفته شد بیشتر بر اثر مصرف الکل ایجاد شده و علائم و نشانه های زیر را به همراه دارد:
- درد شکم
- خستگی
- کبود شدن آسان بدن
- ایجاد سنگ کیسه صفرا
- نوشابه ای شدن رنگ ادرار (ادرار کولا رنگ)
- خونریزی در روده و مری
- خارش دست و پا
- ابتلا به دیابت نوع ۲ و مقاومت به انسولین
- تهوع
- سرطان کبد
- حساسیت به دارو
- نارسایی کبد
مدیریت نشانه ها و عوارض از جمله مهمترین روش های درمان است. ضمن این که کاهش مصرف سیگار و الکل نیز به این بیماران توصیه می شود. اما در صورتی که سیروز پیشرفته باشد تنها درمان پیوند کبد است.
کیست های کبدی
کیست به معنی حبابی در جداره نازک کبد است که با مایع پر شده است. کیست های کبد اکثرا بدون خطر هستند و بدون این که تشخیص داده شوند رشد می کنند. این کیست ها علائم زیر را در بدن ایجاد می کنند:
- ناراحتی و درد در سمت بالا و راست شکم
- عفونت مجرای صفراوی
- بزرگ شدن کبد
استفاده از دارو و تغذیه درمانی برای کاهش کیست از جمله مهمترین روش های درمان است. گاهی نیز نیاز به برداشتن آن به کمک عمل جراحی می باشد.
کبد چرب
وجود مقداری چریی در کبد طبیعی است. اما اگر میزان این چربی بیش از ۱۰ درصد وزن کبد شود، منجر به شکل گیری بیماری به نام کبد چرب می شود. این بیماری معمولا ارثی است و در افرادی که اضافه وزن دارند رایج است. قربانیان این بیماری معمولا به دیابت، پیش دیابت، کلسترول و تری گلیسیرید بالا مبتلا هستند. علل دیگر ایجاد کننده کبد چرب عبارتند از:
- داروها
- داشتن بیماری کبدی خود ایمنی ارثی
- سوء تغذیه
- کاهش وزن سریع
- هپاتیت ویروسی
علائم کبد چرب نیز عبارتند از:
- خستگی
- نارسایی کبدی
- کاهش اشتها
- تهوع
- کاهش وزن
- ضعف
- زردی
- نوشابه ای شدن رنگ ادرار
- تجمع مایع در حفره شکم
برای درمان کبد چرب خوردن متعادل مواد غذایی، افزایش فعالیت جسمی و ورزش می تواند کمک کننده باشد. اجتناب از مصرف دارو های غیر ضروری نیز سرعت درمان را زیاد می کند. در موارد شدید، پیوند کبد ممکن است توصیه شود.
فیبروز کبد
این آخرین مرحله از سیروز کبدی است. در این بیماری فیبروئید و تشکیل بافت فیبری، موجب ایجاد اسکار در کبد می شود. در نتیجه، گردش خون مسدود شده و منجر به بیماری کبد پیشرفته می شود. علائم فیبروز کبدی عبارتند از:
- خستگی
- درد شکم
- کاهش اشتها
- خارش دست و پا
- کاهش وزن
- ضعف
- ایجاد رگ های خونی عنکبوتی زیر پوست
- زردی
- تورم پاها
- تیره شدن رنگ ادرار
درمان های آن نیز عبارتند از:
- توقف مصرف الکل و سیگار
- خوردن غذایی سالم برای درمان سریع عفونت
- مصرف غذاهای کم چربی و کم سدیم
- درمان هپاتیت
- اجتناب از مصرف مواد مخدر و داروهای مثل آسپیرین و دیگر مسکن ها
- ورزش منظم
هپاتیت
التهاب کبد باعث آسیب به سلول های کبدی شده و هپاتیت را ایجاد می کند. انواع مختلفی از این التهاب وجود دار. (هپاتیت A تا E) عفونت مزمن هپاتیت B شانس ابتلا به سرطان کبد را تا ۱۰۰ درصد افزایش می دهد. علائم این التهاب عبارتند از:
- ایجاد ادرار تیره رنگ
- تب
- اسهال
- یرقان
- درد کبد
- ضعف
- استفراغ که معمولا با تب خفیف همراه است.
درمان بستگی به مرحله هپاتیت دارد. استفاده از داروهای ضدویروسی حداقل ۸۰٪ از موارد این بیماری را کنترل و درمان می کند.
PSC (کلانژیت اسکلروزان اولیه)
این بیماری به معنی التهاب کبد و مجاری صفرا است. کلانژیت اسکلروزان اولیه منجر به تشکیل بافت اسکار و بافت فیبری می شود. علائم این بیماری فوری نیست و ممکن است سال ها در بدن وجود داشته باشد. این علائم عبارتند از:
- عفونت در مجرای صفراوی
- خارش شدید
- خستگی
- علائم سیروز
- زردی
- سوء جذب
- استئاتوره (مدفوع چرب)
گزینه های درمان آن نیز شامل داروهای درمان خارش، عفونت، سوء تغذیه، عفونت و انسداد صفرا است. گاهی نیز برای درمان عفونت و انسداد مجاری صفراوی از عمل جراحی استفاده می شود.
علل دیگر
دیگر بیماری های کبدی و وجود مشکل در اندام های مجاور نیز می توانند درد کبد تولید کنند. اختلالات روده، سنگ کیسه صفرا و انسداد آن از جمله این بیماری ها می باشند. به عنوان مثال سنگ کیسه صفرا معمولا درد شدید در کبد ایجاد می کند. این درد می تواند به کمر و شانه نیز سرایت کند. برای این نوع خاص از بیماری، جراحی جهت برداشتن سنگ و یا استفاده از دارو برای حل آن توصیه می شود.