هدف اصلی از درمان دیابت نوع ۱ و ۲، کنترل سطح قند خون (گلوکز) در محدوده طبیعی است. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به طور کلی در مورد درمان دیابت با شما صحبت خواهیم کرد.

درمان دیابت

درمان دیابت نوع ۱

  • انسولین
  • ورزش
  • رژیم غذایی مناسب

درمان دیابت نوع ۲

درمان این نوع از دیابت ابتدا با کاهش وزن، رژیم غذایی مناسب دیابت نوع ۲ و ورزش انجام می شود. ضمن این که داروهای خوراکی نیز برای کنترل قند خون ممکن است تجویز شود. اگر داروهای خوراکی بی اثر باشد، تزریق انسولین تجویز می شود.

رژیم غذایی مناسب دیابت

پایبندی به رژیم دیابتی یک بخش اساسی از کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت است. در این رژیم غذایی باید مقدار و نوع کربوهیدرات مصرفی و همچنین میزان فیبر، چربی و پروتئین موجود در مواد غذایی در نظر گرفته شود. شاخص قند مواد غذایی نیز در این رژیم مهم هستند. مواد غذایی با شاخص گلیسمی پایین، قند خون را نسبت به غذاهای با شاخص قند بالا آهسته تر بالا می برند. زمان غذا خوردن و زمان و مقدار تجویز انسولین ملاحظات دیگری هستند که باید در رژیم غذایی افراد مبتلا به دیابت گنجانده شود.

ضمن این که رژیم غذایی این افراد باید دارای ویژگی های زیر نیز باشد:

  • متعادل باشد
  • مغذی باشد
  • کم چربی، کم کلسترول و حاوی قندهای ساده باشد.

کل کالری روزانه باید به طور مساوی بین سه وعده غذا (با احتساب تنقلات) تقسیم شود. در طول دو سال گذشته متخصصان رژیم غذایی برای درمان دیابت منع کامل قندهای ساده را برای افراد مبتلا به دیابت برداشته اند. به این ترتیب در هر وعده غذایی پیچیده مصرف مقدار کمی از قندهای ساده مجاز است.

کاهش وزن و ورزش

کاهش وزن و ورزش درمان مهم برای دیابت نوع ۲ هستند. کاهش وزن و ورزش حساسیت بدن به انسولین را افزایش داده، در نتیجه به کنترل قند خون کمک می کند.

داروهای مناسب برای درمان دیابت نوع ۲

اطلاعات درج شده در ادامه این بخش برای زنان باردار و شیرده توصیه نمی شود. تنها راه درمان دیابت در این زنان رژیم غذایی، ورزش و درمان با انسولین است. در صورتی که از این داروها استفاده می کنید و باردار شدید حتما موضوع را با پزشک مطرح کنید.

داروهای تجویزی برای درمان موجب عملکردهای زیر در بدن می شوند:

  • افزایش خروجی انسولین توسط لوزالمعده
  • کاهش مقدار گلوکز آزاد شده از کبد
  • افزایش حساسیت (پاسخ) سلول ها به انسولین
  • کاهش جذب کربوهیدرات از روده
  • تخلیه آهسته معده، در نتیجه به تاخیر انداختن هضم مواد مغذی و جذب در روده کوچک

در هنگام انتخاب درمان دیابت نوع ۲ باید موضوعات زیر را در نظر گرفت:

  • مقدار تغییر قند خون توسط هر دارو
  • دیگر بیماری های موجود (فشار خون بالا، کلسترول بالا و غیره)
  • نتایج مضر یا غیر طبیعی (عوارض جانبی) داروها
  • موارد منع مصرف

مگلیتینیدها

مگلیتینیدها گروهی از داروها هستند که با ترویج ترشح انسولین از لوزالمعده عمل می کنند. بر خلاف سولفونیل اوره، رپاگلیناید و ناتگلینید سریع تر عمل می کنند به طوری که اوج اثر آن ها در بدن یک ساعت است. به همین خاطر باید آن ها را ۳ بار در روز و قبل از غذا مصرف کرد.

از آنجا که این داروها موجب افزایش گردش سطح انسولین می شوند ممکن است ایجاد هیپوگلیسمی کنند. اما تحقیقات نشان می دهند که مگلیتینیدها کمتر از سولفونیل اوره باعث هیپوگلیسمی می شوند.

سولفونیل اوره

هدف داروهایی که برای درمان دیابت نوع ۲ استفاده می شوند افزایش تولید انسولین توسط لوزالمعده است. داروهایی که با افزایش تولید انسولین بیماری را درمان می کنند به یک طبقه از داروها به نام سولفونیل اوره تعلق دارند. نسل قدیمی تر از این داروها عبارتند از کلرپروپامید و تولبوتامید است. مصرف این داروها به دلیل ارتباطشان با بالا بردن خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی متوقف شد.

داروهای سولفونیل اوره جدیدتر عبارتند از:

  • گلیبوراید
  • گلی پیزید
  • گلیمپیرید

این داروها قند خون را به سرعت کم می کنند. به همین دلیل می توانند موجب کاهش غیر طبیعی قند خون غیر (هیپوگلیسمی) شوند. علاوه بر این، سولفونیل اوره حاوی سولفا است و مصرف آن توسط بیمارانی که به سولفا حساسیت دارند ممنوع است.

متفورمین

بیگوآنید گروهی از داروهایی هستند که میزان گلوکز تولید شده توسط کبد را کاهش می دهند. این دارو سال های زیادی در اروپا و کانادا استفاده می شد. در سال ۱۹۹۴، FDA استفاده از نام متفورمین بیگوآنید (گلوکوفاژ) را برای درمان دیابت نوع ۲ تایید کرد.

  • متفورمین در کاهش توانایی تولید گلوکز توسط کبد منحصر به فرد است.
  • از آنجا که متفورمین سطح انسولین را افزایش نمی دهد، هنگامی که به تنهایی مورد استفاده قرار می گیرد معمولا باعث ایجاد هیپوگلیسمی می شود. علاوه بر این، متفورمین اشتها را سرکوب می کند. بنابراین برای افرادی که اضافه وزن دارند مناسب است.
  • متفورمین ممکن است به خودی خود و یا همراه با سایر داروهای خوراکی یا انسولین استفاده شود.
  • متفورمین نباید توسط بیماران مبتلا به اختلال کلیوی استفاده شود. همچنین در افراد دچار اختلالات کبدی باید با احتیاط مصرف شود.

کاناگلیفلوزین و داپاگلیفلوزین

FDA در مارس ۲۰۱۳ کاناگلیفلوزین و در ژانویه سال ۲۰۱۴ داپاگلیفلوزین را به عنوان داروی بهبود دهنده کنترل قند خون در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۲ معرفی کرد. این داروهای خوراکی متعلق به یک کلاس از داروهای شناخته شده به عنوان مهارکننده اختصاصی کو-ترانسپورتر ۲ سدیم/گلوکز هستند. آنها با مسدود کردن جذب مجدد گلوکز توسط کلیه، منجر به افزایش دفع گلوکز و کاهش سطح قند خون می شوند.

آزمایشات بالینی با کاناگلیفلوزین بر روی  بیش از ۱۰،۰۰۰ بیمار نشان داد که این دارو میزان گلوکز ناشتا و هموگلوبین A1c را کاهش می دهد. ۱۶ آزمایش بالینی بر روی کاناگلیفلوزین که شامل بیش از ۹۴۰۰ شرکت کنندگان بود بهبود در میزان HbA1c را نشان داد.

عوارض جانبی، هشدارها و اقدامات احتیاطی
  • عوارض جانبی مشابهی برای هر دو این داروها از جمله عفونت قارچی واژن و عفونت های دستگاه ادراری وجود دارد.
  • هر کدام از این داروها به صورت تک و یا با ترکیب با سایر داروها مانند متفورمین، سولفونیل اوره، پیوگلیتازون و انسولین استفاده می شود.
  • داپاگلیفلوزین در بیماران با سابقه سرطان مثانه منع مصرف دارد.
  • با توجه به خطر کم آبی بدن، این داروها در افراد مسن و همچنین کسانی که با اختلال عملکرد کلیوی درگیر هستند و یا دیورتیک مصرف می کنند باید با احتیاط استفاده شود.
درمان دیابت نوع 1 و نوع 2 و معرفی داروهای مناسب برای درمان
درمان دیابت نوع ۱ و نوع ۲ و معرفی داروهای مناسب برای درمان

تیازولیدین دیون ها (پیوگلیتازون و رزیگلیتازون)

تیازولیدین دیون ها قند خون را با افزایش حساسیت سلول ها به انسولین (بهبود پاسخ سلول هدف به انسولین) کاهش می دهند. تروگلیتازون (Rezulin) اولین دارو از این کلاس در ایالات متحده بود. با این حال استفاده از آن در سال ۲۰۰۰ توسط FDA به دلیل عوارض کبدی، سمی معرفی شد. ترکیبات دیگری از این خانواده که ایمنی بهتری دارند شامل پیوگلیتازون و رزیگلیتازون می باشند.

پیوگلیتازون و رزیگلیتازون با افزایش حساسیت (پاسخ) سلول های به انسولین موجب بهبود بیماری می شوند. آنها حساسیت سلول های عضلانی و چربی به انسولین را بهبود می بخشند. این داروها قند خون را به طور موثر در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ کاهش می دهند.

آکاربوز (Precose)

آکاربوز (Precose) دارویی است که جذب کربوهیدرات را از روده کاهش می دهد. کربوهیدرات قبل از اینکه از طریق جریان خون جذب شود، آنزیم ها در روده کوچک باید آن را به ذرات کوچکتر قند مانند گلوکز بشکنند. یکی از آنزیم های دخیل در شکستن کربوهیدرات آلفا گلوکوزیداز نام دارد. این دارو با مهار این آنزیم، از تجزیه کربوهیدرات جلوگیری کرده و جذب گلوکز را به تاخیر می اندازد.

پراملینتید

پراملینتید حاوی ماده فعالی به نام Symlin است. این ماده یک آنالوگ مصنوعی از آمیلین انسانی است. سایملین یک هورمون نوروآندوکرین طبیعی است که به سلول های بتا در پانکراس به کنترل گلوکز بعد از غذا کمک می کند. مشابه انسولین، در افراد مبتلا به دیابت کمبود آمیلین نیز مشاهده می شود. آمیلین هنگامی که با انسولین استفاده می شود، می تواند کنترل قند خون را بهبود بخشد و مزایای زیادی از استفاده انسولین به تنهایی دارد.

با توجه به اطلاعات منتشر شده، مصرف پراملینتید بعد از غذا قند خون و نوسانات قند در طول روز را کاهش می دهد و باعث افزایش احساس سیری شده که منجر به از دست دادن وزن ، و کاهش نیاز به انسولین بعد از مصرف غذا می شود.

اکسناتید

اکسناتید تهیه شده از یک منبع جالب یعنی بزاق هیولا ژیلا است. دانشمندان با دقت در زندگی این سوسمار کوچک متوجه شدند که او می تواند مدت زمان طولانی بدون غذا خوردن زنده بماند. آن ها پس از بررسی به این نتیجه رسیدند که یک ماده در بزاق این حیوان وجود دارد که موجب کاهش سرعت  تخلیه معده شده بنابراین حیوان می تواند زمان بیشتری سیر بماند. این ماده شبیه یک هورمونی طبیعی به نام گلوکاگون پپتید مانند-۱ (GLP-1) است که در بدن توسط روده منتشر می شود.

اکسناتید موجب می شود زمان تخلیه معده کاهش یافته در نتیجه کبد گلوکز کمتری منتشر کند. در نتیجه تحویل مواد مغذی به روده برای جذب تنظیم می شود. اکسناتید همچنین مرکز مغز را برای تنظیم گرسنگی کنترل می کند.

لیراگلوتاید

زمانی که لیراگلوتاید با یک رژیم غذایی مناسب و برنامه ورزشی ترکیب شود، باعث بهبود قند خون (گلوکز) در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۲ می شود.

آلبیگلوتاید

در آوریل سال ۲۰۱۴، FDA آلبیگلوتاید را به عنوان یک درمان تک دارویی تزریقی برای بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۲ را تایید کرد. لیراگلوتاید و آلبیگلوتاید مکانیزم عملکرد مشابه ای دارند. ۸ کارآزمایی بالینی که شامل بیش از ۲۰۰۰ شرکت کنندگان مبتلا به دیابت نوع ۲ بود نشان داد که HbA1c با مصرف آلبیگلوتاید بهبود خواهد یافت. آلبیگلوتاید به صورت تک درمانی و در ترکیب با متفورمین،، پیوگلیتازون یا انسولین استفاده می شود. آلبیگلوتاید نباید توسط بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ و کسانی که سابقه خانوادگی یا سابقه شخصی سرطان مدولاری تیروئید (MTC) یا چند سندرم غدد درون ریز نئوپلازی نوع ۲ را دارند استفاده شود.

مهار کننده های DPP-IV

بدن GLP-1 را توسط آنزیمی به نام DPP IV تجزیه می کند. برخی از داروها می توانند موجب تجزیه مصنوعی GLP-1 شوند و برخی دیگر نیز از تولید آنزیمی که موجب شکسته شدن GLP می شوند جلوگیری می کنند. داروهای گروه دوم در دسته ای به نام مهار کننده های DPP IV قرار دارند. این روش اجازه می دهد GLP-1 طولانی تر در خون گردش داشته باشد. بسیاری از شرکت ها در حال کار بر روی این طبقه داروی جدید هستند.

داروهای ترکیبی برای درمان دیابت نوع ۲

گلیبوراید، متفورمین رزیگلیتازون، متفورمینگلی پیزید، متفورمین پیوگلیتازون، متفورمین سیتاگلیپتین پنج قرص ترکیبی نسبتا جدید در بازار برای درمان دیابت نوع ۲ هستند.