اگر زوجی بعد از یک سال تلاش و داشتن رابطه جنسی محافظت نشده موفق با بارداری نشوند، یعنی مشکلی به نام ناباروری دارند. متاسفانه در حال حاضر بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از زوج ها با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند. اما با پیشرفت های علم پزشکی، درمان های زیادی نیز برای این عارضه معرفی شده اند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد درمان ناباروری در مردان، زنان و روش های کمک باروری صحبت کرده و برخی از عوارض ناشی از درمان ناباروری را بررسی می کنیم.
درمان ناباروری
درمان ناباروری به عوامل زیر بستگی دارد:
- چه چیزی باعث ناباروری شده است؟
- چه مدت است که فرد نابارور است؟
- خود فرد و همسرش چند سال سن دارند؟
- اولویت فرد چیست؟
درکنار این عوامل باید گفت که متاسفنه برخی از علل ناباروری قابل اصلاح نیستند.
در مواردی که بارداری طبیعی اتفاق نمی افتد، زوج ها می توانند از طریق استفاده از فن آوری هایی که به باروری کمک می کنند بچه دار شوند. در کنار این موارد درمان ناباروری ممکن است مشکلات مالی، جسمی، روانی و زمانی قابل توجهی داشته باشد.
گزینه های درمان ناباروری مردان
گزینه هایی که برای درمان ناباروری در مردان استفاده می شود عموما به دو عامل مشکلات جنسی و یا عدم وجود اسپرم سالم باز می گردد. بر همین اساس درمان های پیشنهادی برای ناباروری مردان به شرح زیر می باشند:
تغییر شیوه زندگی: بهبود سبک زندگی و فاکتورهای رفتاری می تواند شانس بارداری را افزایش دهد. به عنوان مثال قطع داروهایی که برای باروری مضر هستند، کاهش و یا حذف مصرف مواد مضر، بهبود تعداد و زمان مقاربت، ورزش منظم و بهینه سازی عوامل دیگر که ممکن است بر روی باروری تاثیر منفی داشته باشند از جمله مواردی است که باید رعایت شوند.
داروها: برخی از داروها می توانند تعداد اسپرم را افزایش داده و احتمال دستیابی به یک بارداری موفق را بهبود بخشند. این داروها ممکن است عملکرد بیضه ها، از جمله تولید اسپرم و کیفیت آن را افزایش دهند.
عمل جراحی: گاهی بیماری به نام واریکوسل موجب انسداد ورود اسپرم به مایع منی می شود. در این شرایط جراحی می تواند انسداد را رفع کرده و شانس باروری را بالا ببرد.
بازیابی اسپرم: این تکنیک زمانی استفاده می شود که اسپرم های موجود در مایع منی در زمان انزال اختلال دارند و یا اصلا در مایع منی اسپرمی وجود ندارد. گاهی نیز تعداد اسپرم ها غیر طبیعی هستند. در این شرایط نیز روش های بازیابی اسپرم استفاده می شود.
منابع دیگر، درمان ناباروری در مردان را به شرح زیر بیان کرده اند:
- مصرف داروهایی که به افزایش تولید اسپرم کمک می کنند.
- مصرف آنتی بیوتیک برای درمان عفونت
- مصرف هورمون برای بهبود عدم تعادل هورمونی در بدن
- اجتناب از دوش گرفتن با آب گرم و یا استفاده از سونا
- پوشیدن لباس زیر شل تر مانند شورت پاچه ای
البته می توان تولید اسپرم را به کمک مصرف مکمل های بالینی اثبات شده بهبود بخشید. هر چیزی که تعداد اسپرم های سالم را افزایش دهد شانس لقاح را نیز افزایش خواهد داد.
آیا می توان از ناباروری مردان پیشگیری کرد؟
معمولا علل جدی ناباروری مردان ناشی از مشکلات ژنتیکی و یا بیماری ها است. با این حال، اقداماتی زیر می توانند به کاهش احتمال ناباروری کمک کنند.
- پیشگیری از بیماری های مقاربتی
- اجتناب از مصرف مواد مخدر
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض تابش اشعه
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض مواد سمی
- اجتناب از مصرف میزان زیاد و یا مکرر از الکل
گزینه های درمان ناباروری زنان
بیشتر زنان برای بازگرداندن قدرت باروری خود نیاز به استفاده از یک یا دو درمان زیر دارند. اما گاهی مشکل به قدری پیچیده است که برای افزایش شانس بارداری باید انواع مختلفی از درمان ها انجام شود.
تحریک تخمک گذاری با داروهای باروری: داروهای باروری درمان اصلی برای زنانی می باشد که به دلیل اختلالات تخمک گذاری نابارور هستند. این داروها موجب تنظیم و یا القاء تخمک گذاری می شوند.
تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI): در طول IUI، اسپرم های سالم به طور مستقیم در زمان تخمک گذاری به رحم وارد می شوند. بسته به دلایل ناباروری، زمان انجام IUI می توان در چرخه طبیعی فرد باشد و یا چرخه را با زمان این عمل به کمک دارو هماهنگ کرد.
عمل جراحی برای بازگرداندن شانس باروری: بیماری های مربوط به رحم مانند پولیپ آندومتر، سپتوم رحم یا بافت اسکار داخل رحمی را می توان با عمل جراحی هیستروسکوپی درمان کرد.
روش های کمک باروری
روشهای کمک باروری (ART) به هر نوع درمانی گفته می شود که در طی آن تخمک و اسپرم از بیمارن گرفته می شود. لقاح آزمایشگاهی (IVF) شایع ترین روش ART است. IVF شامل تحریک و بازیابی تخمک های متعدد از یک زن، لقاح آنها با اسپرم مرد در یک ظرف در آزمایشگاه، و کاشت جنین در رحم سه تا پنج روز پس از لقاح می باشد. تکنیک های دیگری که گاهی اوقات در یک چرخه IVF استفاده می شود عبارتند از:
تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI): در این عمل یک اسپرم سالم به طور مستقیم به یک تخمک بالغ تزریق می شود. ICSI اغلب زمانی استفاده می شود که کیفیت مایع منی پایین است و یا مقدار آن کم است. اگر تلاش ها برای لقاح در طول چرخه IVF با شکست مواجه شود نیز از این روش استفاده می شود.
کمک به خارج شدن جنین از پوسته خود: تخمک بعد از رها شدن از تخمدان و تا مرحله لانه گزینی توسط پوششی به نام زونا پلوسیدا محافظت می شود. تقریبا ۵ روز بعد از لقاح این پوسته توسط آنزیم هایی خاص پاره می شود تا تخمک بارور شده بتواند به دیواره رحم بچسبد. اگر این پوسته پاره نشود، لانه گزینی اتفاق نمی افتد و فرد باردار نخواهد شد. در روش کمک به خارج شدن جنین از پوسته زونا به تخمک کمک می شود تا از پوسته خود جدا شده و به دیوراه داخلی رحم بچسبد.
اهدای تخمک یا اسپرم: البته پذیرش این روش ممکن است برای والدین کمی دشوار باشد. اما در صورتی که مشکلات جدی و غیر قابل حل در اسپرم یا تخمک باشد، ممکن است تخمک یا اسپرم سالم از شخص ناشناس و اهدا کننده گرفته شده و لقاح انجام شود.
حامل بارداری: زنانی که رحم سالم ندارند و به این دلیل قادر به بارداری نیستند می توانند جنین خود را در رحم شخص دیگری پرورش دهند. در این روش لقاح به کمک IVF انجام شده و جنین تنها برای رشد وارد بدن شخص دیگری می شود.
عوارض ناشی از درمان ناباروری
عوارض ناشی از درمان ناباروری ممکن است شامل موارد زیر باشند:
حاملگی چند قلویی: شایع ترین عارضه درمان ناباروری حاملگی دوقلویی، سه قلویی و … است. هر چقدر تعداد جنین ها در این بارداری ها بیشتر شود خطر زایمان زودرس و همچنین مشکلات دوران بارداری مانند دیابت بارداری افزایش خواهد یافت. نوزادانی که نارس متولد می شوند در معرض خطر مشکلات بهداشتی و رشدی هستند.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS): داروهای باروری برای القاء تخمک گذاری می توانند OHSS ایجاد کنند. در این سندرم تخمدان ها متورم و دردناک می شود. علائم آن نیز ممکن است شامل درد خفیف شکم، نفخ و تهوع در حدود یک هفته می باشد. این بیماری در شکل شدید و نادر خود باعث افزایش وزن سریع و تنگی نفسی می شود که نیاز به درمان اضطراری دارد.
خونریزی یا عفونت: مانند سایر روش تهاجمی، خطر نادر خونریزی یا عفونت با روش های کمک باروری همراه است.