به‌طور عمده مربوط به مشکلاتی است که در تولید و انتقال اسپرم وجود دارد که با آزمایش آنالیز اسپرم (اسپرموگرام ) مشخص می‌شود یعنی معلوم می‌شود اختلال در تعداد، شکل، حرکت اسپرم‌ها یا هرسه است سپس ارولوژیست (متخصص کلیه‌ها و مجاری ادراری) با بررسی‌های بیشتر پی می‌برد منشا این مشکل در تولید یا انتقال اسپرم است و در صورت امکان آن را درمان می‌کند.
اما در مجموع در معرض حرارت زیاد بودن (مثل واریکوسل ) و مصرف برخی داروهای شیمی‌درمانی و مواد مخدر منجر به اختلال در تولید اسپرم‌ها و نازایی می‌شود. حتی داروهای ساده‌ای مثل سایمیتدین و متوکلوپرامید و… در تولید اسپرم‌ها اختلال ایجاد می‌کنند. در زوج‌هایی که مشکل نازایی دارند، مصرف سیگار، الکل و کافئین (قهوه) هم باید محدود شود.
با تشکر از مجله اینترنتی رویش
ناباروری مردان می تواند دلایل مختلفی داشته باشد همانند:
واریکوسل
واریکوسل یا واریسی شدن عروق بیضه شایعترین بیماری مردان پس از بلوغ می‌باشد و حدود یک ششم مردان واریکوسل دارند. در مردانی که دچار ناباروری هستند، این رقم بالاتر است و به ۴۰ درصد می‌‌رسد. واریکوسل شایعترین عامل ناباروری مردان می‌باشد. سن شروع بیماری معمولاً در زمان بلوغ و یا بلافاصله پس از بلوغ می‌باشد ولی در سن کمتر یا سن بالا نیز ممکن است ایجاد گردد. بیمار ممکن است با شکایت بزرگی، یا عدم تقارن بیضه‌ها، یا درد بیضه، و یا پس از ازدواج، با ناباروری مراجعه کند. ولی شایعترین فرم آن، بدون علامت، و بطور اتفاقی، حین معاینه، متوجه آن می‌گردند.
اگر واریکوسل برای فرد، عارضه‌ای ایجاد کند لازم است درمان انجام گردد. درغیراینصورت احتیاج به درمانی نیست. عوارض واریکوسل شامل ایجاد درد، آتروفی (کوچک شدن سایز و نرم شدن قوام بیضه) و ناباروری می باشد. درد ناشی از واریکوسل دردی با کیفت احساس سنگینی، که با فعالیت و ایستادن تشدید یافته و با استراحت بهبود می یابد. واریکوسل شایعترین علت تولید کم اسپرم و کاهش کیفیت آن است، گرچه همه واریکوسل‌ها بر تولید اسپرم اثر نمی‌گذارند.
الیگو اسپرمی
به حالتی که غلظت اسپرم (تعداد اسپرم) در منی اندک باشد الیگواسپرمی (Oligospermia) اطلاق می شود. بعنوان نمونه فردی با تعداد زیر ۲۰ میلیون اسپرم در میلی لیتر منی الیگواسپرمی تلقی می شود. تعداد کم اسپرم در منی می تواند به دلایل مختلفی باشد و این حالت نیز می تواند موقتی و یا دائمی باشد. تشخیص الیگواسپرمی با یک تست ساده منی میسر می باشد. در مورد الیگواسپرمی باید خاطر نشان کرد که در حال حاضر درمان دارویی قابل اطمینان و قطعی برای این مورد وجود ندارد. دستیابی به یک بارداری از روش طبیعی به دلیل تعداد کم اسپرم برای این دسته از بیماران بعنوان یک معضل به حساب می آید ولی غیر ممکن نیست.
درحالیکه دستیابی به بارداری طبیعی با تعداد اسپرم کم در حالت کلی بسیار کم می باشد، ولی مواردی بسیاری نیز از بارداری های موفقیت آمیز نیز گزارش شده است. بسیاری از زوج هایی که با مشکل تعداد کم اسپرم جهت دستیابی به بارداری طبیعی مواجه هستند می توانند از تکنیک هایی کمک بارورکننده (Assisted reproductive technology) نظیر تلقیح داخل رحم (IUI) و یا لقاح خارج رحمی (IVF) جهت بارداری موفقیت آمیز استفاده کنند.
آزواسپرمی
آزواسپرمی (Azoospermia) به حالتی اطلاق می گردد که یک فرد فاقد اسپرم در منی باشد. این حالت اغلب با شانس بسیار کم باروری و یا حتی عقیمی همراه است. آزواسپرمی %۱ از جمعیت مردان را تحت تاثیر قرار می دهد و ممکن است دلیل %۲۰ از موارد مشاهده شده در ناباروری مردان باشد. همانطور که در بالا اشاره شد نباید با آاسپرمی که عدم وجود منی می باشد اشتباه شود.
آاسپرمی
آاسپرمی (Aspermia) به فقدان کامل منی اطلاق می شود و نباید با آزواسپرمی (Azoospermia) یا فقدان اسپرم در منی اشتباه گرفته شود. بطور طبیعی این حالت منجر به ناباروری می شود. یکی از دلایل آاسپرمی مربوط به انزال برگشت دهنده (Retrograde ejaculation) یا ورود منی به داخل مثانه بجای خروج از میزراه در زمان انزال می باشد.
این حالت می تواند به دلیل مصرف زیاد دارو یا جراحی پروستات باشد. از دیگر دلایل آاسپرمی می توان به انسداد مجاری انزالی (Ejaculatory duct obstruction) اشاره کرد که از مهمترین دلایل آن می توان به فقدان کامل یا حجم بسیار اندک منی (الیگواسپرمی) که منی تنها شامل ترشحات غدد پروستات در مجاری انزالی می باشد اشاره کرد.