هر انسان معمولاً ۲۶ مهره در ستون فقرات خود دارد. مهره ها بوسیله صفحات انعطاف پذیری به نام دیسک بین مهره ای از یکدیگر جدا می شوند. در واقع هر فرد در حالت طبیعی دارای چهار دیسک کمر می باشد و لذا وجود دیسک کمر بیماری محسوب نمی شود.اگر بنا به دلایلی دیسک از قسمت عقبی خود دچار بیرون زدگی یا فتق شود، این قسمت بیرون زده روی نخاع یا رشته های نخاع فشار وارد می کند و سبب بروز درد در ناحیه کمر با انتشار به پاها می شود.مردم به اصطلاح به این بیماری دیسک کمر می گویند که البته اصطلاح درست آن فتق دیسک کمری می باشد. این بیماری، بیماری سیاتیک نیز خوانده می شود.
فتق دیسک ممکن است در ناحیه گردن، پشت یا کمر ایجاد شود. اگر فتق در ناحیه گردن باشد، بیمار دچار درد در ناحیه گردن و شانه و بازو می شود. اگر فشار روی نخاع زیاد باشد، بیمار علایمی نظیر گزگز و مورمور، بی حسی، سرد یا گرم شدن، احساس ضعف و درد در ناحیه ساعد، کف دست و انگشتان پیدا می کند.
فتق دیسک در ناحیه کمری، سبب بروز درد در ناحیه کمر و باسن و پشت یا جلوی ران می شود. اگر فشار روی رشته های نخاعی زیاد باشد، بیمار از ناحیه زانو به پایین علایمی نظیر درد، بی حسی، گزگز و مورمور، احساس سردی یا گرمی، گرفتگی مکرر عضلانی، ضعف یا لاغر شدن را تجربه می کند، بیماری که دچار دیسک کمری است نمی تواند براحتی خم شود و هنگام خم شدن احساس می کند که رگی در پشت زانویش کشیدگی پیدا می کند. درد بیمار با سرفه زدن تشدید می شود.
گاهی بیماران فقط از وجود گزگز و مور مور یا ضعف یا درد در ناحیه ساق، مچ پا یا انگشتان پای خود شاکی هستند و کمر آنها اصلاً درد ندارد. برای بیشتر این بیماران پذیرش اینکه مشکلات آنها به علت وجود بیماری در ناحیه کمر است، خیلی سخت است.
علل بروز دیسک کمر :
چاقی، برداشتن اشیا سنگین از زمین، نشستن نامناسب روی زمین و صندلی، نامناسب نشستن روی صندلی اتومبیل هنگام رانندگی، ایستادن در حالت نامناسب، جای خواب نامناسب، ورزش نکردن و ضعف ستون اسکلتی، خم شدن و کش آمدن ناصحیح، تصادفات و سقوط، فعالیت جسمانی زیاد و ناجور، بروز پارگی و رگ به رگ شدن یا دررفتگی و برآمدگی دیسک بین مهرهها یا رباط و اعصاب و عضلات، ناهنجاریهای مادرزادی، حاملگی، عفونتها، سرطانها، فشارهای روحی و عصبی، اختلالات مغزی و طناب نخاعی همگی از عواملی هستند که منجر به بروز بیماری دیسک کمر و سیاتیک میشوند.
درمان دیسک کمر:
درمان براساس شدت بیماری دیسک کمر فرق می کند. در موارد شدید که بیرون زدگی دیسک بزرگ است و سبب فلج اندامهای تحتانی و یا بی اختیاری در دفع ادرار یا مدفوع می شود، جراحی باید به سرعت انجام شود. در مواردی که با فتق دیسک کمر فلج مختصری ایجاد شده است، اما بتدریج میزان فلج رو به افزایش است نیز باید فوری جراحی صورت بگیرد. در سایر موارد بیماران دیسک کمر،معمولاً به مدت یک هفته تا ۱۰ روز استراحت نسبی توصیه می شود.
طی این مدت بیمار باید از نشستن حتی الامکان پرهیز کند و از خم و راست شدن و برداشتن اشیای سنگین یا رانندگی نیز دوری نماید. معمولاً طی این مدت به بیمار داروهای مسکن تجویز می شود. اغلب بیماران مبتلا به دیسک کمر طی این مدت ۱۰ روزه، بهبود قابل توجهی پیدا می کنند. می توان بعد از ۱۰ تا ۱۴ روز از زمان شروع بیماری دیسک کمر، برای بیمار ورزشهای مخصوصی را تجویز نمود که آب درمانی و راه رفتن در آب در قسمت کم عمق استخر می باشد و نیز نرمشهای کششی برای عضلات کمر و شکم نیز برای بیماران مبتلا به دیسک کمر مفید است.
می توان از فیزیوتراپی نیز در بیماران مبتلا به فتق دیسک کمر نیز سود جست. تأثیر روشهای درمانی نظیر طب سوزنی، حجامت، استفاده از زالو و داغ کردن ثابت نشده است. روشهای درمانی «کایروپراکتیک» در دیسک کمر ممکن است خطرناک باشد و در درصد کمی از بیماران ممکن است سبب تشدید علایم شود.
اگر ۴ تا ۶ هفته از درمان بیمار مبتلا به فتق دیسک کمر بگذرد و بیمار همچنان درد شدیدی بخصوص در پاها احساس کند یا فلج خفیف، اما پایداری در اندام تحتانی وجود داشته باشد به طوری که بیمار نتواند فعالیتهای روزمره خود را بخوبی انجام دهد، انجام جراحی توصیه می شود.
عوارض عمل جراحی دیسک کمر:
به طور کلی هیچ عمل جراحی بدون عارضه نمی باشد. اگر شدت بیماری در حدی باشد که نیاز به جراحی داشته باشد و جراح تبحر کافی داشته باشد. احتمال بروز عوارض پس از عمل جراحی خیلی ناچیز است.
عوارض ناشی از عمل دیسک کمر عبارتند از ۱- عفونت ۲- چسبندگی اطراف رشته های نخاع ۳- قطع رشته های نخاع در حین عمل ۴- آزاد سازی ناقص رشته های نخاع حین عمل
اگر این عوارض بروز کند، ممکن است بیمار بعد از عمل احساس بهبود پیدا نکند یا در موارد نادر، احساس کند درد و ضعف بیشتری پیدا کرده است.
در تمام روشهای درمانی دیسک کمر، امکان عود مجدد وجود دارد، ولی معمولاً عودها در سطوح بالاتر و پایینتر دیسک درمان شده ی قبلی اتفاق میافتد. البته گاهی ممکن است در همان سطح قبلی هم اتفاق بیفتد. اگر بیمار مراحل درمان را به خوبی انجام دهد و ورزشهایی را که برایش تجویز شده ادامه دهد و وزن خود را نیز کاهش دهد، ممکن است تا آخر عمر هیچ مشکل برایش پیش نیاید، ولی اگر مراحل درمانی را کامل انجام ندهد، امکان عود مجدد وجود دارد. در روشهای جراحی هم به همین ترتیب میباشد.
وقتی بیمار عمل میشود، به او توصیه میشود که به تقویت عضلات بپردازد و در کنار تقویت عضلات فیزیوتراپی را هم ادامه بدهد. نباید وزنههای سنگین را بلند کند و کارهای اشتباهی را که قبلا انجام می داده تکرار کند.در غیر این صورت ممکن است در همان سطح اولیه و یا سطوح دیگر دچار در رفتگی دیسک شود. روشهای عمل جراحی نیز متفاوت است و از عملهای کوچک و بسته تا عملهای باز و بزرگ انجام می شود.
به عنوان مثال اگر سطح در رفته فقط یک سطح باشد و بیمار لاغر باشد و میزان در رفتگی نیز کم باشد، در این موقع از روشهای عمل بسته میتوان استفاده کرد. اگر کمی شدیدتر باشد، از روشهای میکروسکوپی استفاده میکنیم و اگر خیلی شدید باشد و چندین سطح را گرفتار کرده باشد و بیمار چاق نیز باشد، ناچارا باید از روشهای باز و وسیع استفاده شود.
چگونگی درمان و نوع عمل توسط پزشک تشخیص داده می شود و برای هر بیمار، عمل جراحی متناسب با شرایط وی در نظر گرفته میشود.