دی هیدروتستوسترون (DHT) و نقش آن در طاسی الگوی مردانه

طاسی الگوی مردانه رایج ترین نوع ریزش مو در مردان است. این نوع ریزش مو تقریبا ۳۰٪ از مردان را در سن ۳۰ سالگی، ۵۰٪ از آن ها را در سن ۵۰ سالگی و ۵۷٪ را در سن ۶۰ سالگی تحت تاثیر خود قرار می دهد. با وجود سال ها تحقیق که بر روی این نوع ریزش مو متمرکز شده است، هنوز علت این بیماری و رمز و راز آن به طور کامل کشف نشده است و سوالات زیادی در مورد آن وجود دارد. در این تحقیقات مشخص شده است که یکی از مولکول هایی که به نظر می رسد با طاسی الگوی مردانه در ارتباط است دی هیدروتستوسترون (DHT) می باشد. در این مقاله مجله پیام سلامت می خواهیم در مورد دی هیدروتستوسترون (DHT) و آنچه که از این ماده متاثر است صحبت کنیم.

موضوعات این مقاله عبارتند از:

  • دی هیدروتستوسترون (DHT) چیست؟
  • رشد مو و ریزش مو
  • چگونه DHT بر رشد مو تاثیر می گذارد؟
  • نقش ۵ آلفا ردوکتاز در ریزش مو
  • دی هیدروتستوسترون (DHT) و داروهای ریزش مو

دی هیدروتستوسترون (DHT) چیست؟

نقش DHT در بدن چند وجهی است و صرفا به مو مرتبط نمی شود. این ماده در هیپرپلازی خوش خیم پروستات (بزرگ شدن پروستات) و سرطان پروستات نیز نقش دارد. به این ترتیب، مطالعه بر روی این مولکول می تواند جذاب باشد.

DHT استروئید جنسی است. این به این معنی است که در غدد تولید می شود. DHT یک هورمون آندروژن است. پیشوند یونانی کلمه آندروژن، یعنی “آندرو” به معنی “مردانه” است. آندروژن مسئول ویژگی های بیولوژیکی مردانه مانند موارد زیر است:

  • کلفتی صدا
  • رویش مو در قفسه سینه
  • افزایش توده عضلانی

هورمون تستوسترون، توسط آنزیم خاصی به DHT تبدیل می شود. تقریبا ۵ درصد از تستوسترونی که در بدن آزاد می شود به طور معمول به DHT تبدیل خواهد شد. DHT، آندروژن به خصوص و قوی می باشد. این ماده پنج برابر قوی تر از تستوسترون است. DHT به همان جایی متصل می شود که تستوسترون با آن ارتباط دارد. اما این اتصال با سهولت بیشتر و مدت زمان طولانی تر برقرار خواهد شد.

در زمان رشد جنین، DHT نقش حیاتی در رشد آلت تناسلی مردانه و پروستات ایفا می کند.

در مورد نقش حیاتی DHT در رشد ویژگی های مردانه، در این مقاله به اختصار در مورد کمبود مادرزادی ۵ آلفا ردوکتاز (۵-AR) صحبت می کنیم. آنزیم ۵-AR، آنزیمی است که تستوسترون را به DHT تبدیل می کند. زمانی که میزان دی هیدروتستوسترون در بدن کم شود، به این معنی است که ممکن است ۵-AR در بدن کاهش یافته باشد.

مردانی که با کمبود ۵-AR به دنیا می آیند، پروستات آن ها به شدت دچار کاهش رشد است. به همین دلیل گاهی دستگاه تناسلی خارجی آن ها شکل نمی گیرد. در این حالت آلت تناسلی ممکن است شبیه یک کلیتوریس بزرگ باشد و یا تقریبا وجود نداشته باشد.

با این حال، در زمان بلوغ، در افرادی که با کمبود این آنزیم رو به رو هستند، برخی از ویژگی های مردانه، مانند رشد موی قفسه سینه و کلفتی صدا، ظاهر می شود. اغلب مردانی که با کمبود ۵-AR رو به رو هستند نابارور می باشند.

در بزرگسالی، DHT، آندروژن مهم و اولیه در پروستات و فولیکول مو است. در حالی که دی هیدروتستوسترون هیچ نقش شناخته شده ای بر روی رشد زنان ندارد.

رشد مو و ریزش مو

طاسی الگوی مردانه، که به عنوان آلوپسی آندروژنتیک نیز شناخته می شود، رایج ترین نوع طاسی در مردان است. در این حالت مو شقیقه ها و تاج سر به آرامی نازک شده و در نهایت می ریزد. یک عامل ژنتیکی در شکل گیری طاسی الگوی مردانه نقش دارد و تصور می شود دی هیدروتستوسترون یکی از عوامل اساسی در این علت ژنتیکی می باشد.

برای درک طاسی الگوی مردانه، نیاز به درک چگونگی رشد مو داریم. موارد زیر خلاصه ای از رشد طبیعی مو است. رشد مو را به سه مرحله آناژن، کاتاژن و تلوژن تقسیم می کنند.

  • آناژن: دوره رشد است. موها ۲ تا ۶ سال در این مرحله باقی می مانند. هر چقدر این مرحله طول بکشد، رشد مو نیز ادامه خواهد داشت. به طور معمول حدود ۸۵ درصد از موهای سر در این مرحله قرار دارند.
  • کاتاژن: این مرحله تنها ۲ هفته طول می کشد و اجازه می دهد تا فولیکول مو خود را بازسازی کند.
  • تلوژن: این مرحله فاز استراحت است که در آن فولیکول نهفته و خفته می شود و می تواند از ۱ تا ۴ ماه طول بکشد. به طور معمول ۱۰ الی ۱۵ درصد از موها در این مرحله هستند. هنگامی که این مرحله به پایان برسد، فاز آناژن دوباره آغاز می شود. با ورود به این فاز، موها از منافذ جدید رشد کرده، تحت فشار قرار می گیرند و در انتهای فاز آناژن می میرند.

در MPB یا همان طاسی الگوی مردانه، فولیکول به آرامی کوچک می شود و مرحله آناژن موها کاهش می یابد. با توجه به کوتاه شدن مرحله رشد، حداکثر طول مو نیز کاهش می یابد. در همان زمان، فاز تلوژن بلند می شود. این چرخه به آرامی بیشتر و بیشتر به سمت فاز تلوژن می رود. با گذشت زمان، مرحله آناژن به قدری کوتاه می شود که موهای جدید حتی نمی توانند از سطح پوست بیرون بیایند.

افزون بر این، موهایی که در مرحله تلوژن، بر روی پوست سر حضور دارند، علتی است که می تواند ریزش مو در زمان دوش گرفتن را توجیح کند. اگر در حمام موهایتان زیاد می ریزد، به این معنی است که موهای روی پوست سرتان که نمی توانند رشد کنند، زیاد است.

کوچک شدن فولیکول باعث می شود که قطر مو، در هر چرخه رشد، نازکتر و نازکتر شود. در نهایت، میزان موهای نرمال کاهش می یابد و مو به پرز تبدیل می شود. پرز، موهای نرم و نازکی است که بدن نوزادان را پوشش می دهد و عمدتا در دوران بلوغ و در اثر پاسخ به آندروژن از بین می روند.

تاثیر دی هیدروتستوسترون بر روی ریزش مو

موی سر به طور مستمر و بدون حضور DHT رشد می کند. با این حال، مو در زیر بغل، موهای ناحیه تناسلی و موهای ریش نمی توانند بدون حضور آندروژن رشد کنند. جالب توجه است که، افرادی که اخته می شوند یا با کمبود آنزیم ۵-AR مواجه هستند، هرگز از طاسی الگوی مردانه در این نواحی بدن رنج نمی برند. بلکه این قسمت های بدنشان مو بسیار کمی دارد. DHT به طور کامل برای رشد مو در اکثر نقاط بدن ضروری است. اما برای رشد موی سر مضر است.

تصور می شود که DHT، به گیرنده های آندروژن در فولیکول های مو متصل می شود و، از این طریق که یک مکانیسم ناشناخته ژنتیکی است، باعث مینیاتوری شدن این گیرنده ها می شود.

برای اثبات این موضوع، محققان نمونه از فولیکول و پوست سر افراد مبتلا به ریزش مو را بررسی کردند. آن ها متوجه شدند که پوست و موی این افراد نسبت به کسانی که ریزش ندارد حاوی مقدار زیادی دی هیدروتستوسترون است. بعضی از دانشمندان معتقدند که طاسی الگوی مردانه در هر فرد، متفاوت است. آن ها ادعا می کنند که این نوع از ریزش مو توسط یک حساسیت ژنتیکی به سطوح غیر طبیعی آندروژن در گردش خون، به خصوص DHT، ایجاد می شود.

پزشکان هنوز نمی توانند به طور کامل درک کنند که چرا میزان DHT در برخی از افراد بیشتر است. اما برخی از مکانیسم های احتمالی وجود دارد که این موضوع را توجیح می کند:

  • افزایش گیرنده های DHT در فولیکول
  • افزایش تولید DHT محلی
  • افزایش حساسیت گیرنده های آندروژن
  • افزایش DHT که در جای دیگری از بدن تولید شده و از طریق گردش خون و شاید هم از طریق پروستات به مو رسیده
  • افزایش تستوسترون در گردش خون که به عنوان یک پیش ماده برای تولید DHT عمل می کند.

همان طور که گفتیم دی هیدروتستوسترون ۵ برابر قوی تر از  تستوسترون است. بنابراین اشتیاق DHT برای متصل شدن به گیرنده های فولیکول پنج بار بیشتر است. با این حال، مقدار DHT در پوست سر، در مقایسه با سطح آن در پروستات کم است. چگونگی کنترل سطح این ماده در بدن و چگونگی تغییر اندازه آن هنوز کشف نشده است.

نقش ۵ آلفا ردوکتاز در ریزش مو

همانطور که قبلا ذکر شد، ۵ آلفا ردوکتاز (۵-AR) آنزیمی است که مسئول تبدیل تستوسترون به آندروژن بسیار قوی تر، یعنی DHT می باشد. در صورتی که ۵-AR در بدن افزایش یابد، مقدار تستوسترونی که به DHT تبدیل می شوند نیز افزایش پیدا کرده و در نتیجه ریزش مو زیاد می شود.

دو نوع از ۵-AR وجود دارد: ۵ آلفا ردوکتاز نوع ۱ و نوع ۲. ۵ آلفا ردوکتاز نوع ۱ که عمدتا در غدد چربی وجود دارد، ماده ای به نام سبوم تولید می کند که برای روان کردن طبیعی پوست لازم است. ۵ آلفا ردوکتاز نوع ۲ بیشتر در دستگاه ادراری تناسلی و فولیکول مو مستقر است. بنابراین ۵ آلفا ردوکتاز نوع ۲ نقش مهم تری از نوع ۱ آن در ریزش مو دارد.

نوع ۲ این آنزیم و DHT در شکل گیری یک نوزاد پسر، در دوران جنینی نقش حیاتی دارند. اما تصور می شود که اثرات آنها پس از تولد کم می شود. در اختلال کمبود ۵-AR که قبلا ذکر شد، اندام تناسلی به درستی شکل نمی گیرد. اما بعد از به دنیا آمدن چنین کودکی، کمبود DHT عوارضی برای او ندارد. ضمن این که تصور می شود این بیماران هرگز طاسی الگوی مردانه را تجربه نمی کنند.

دی هیدروتستوسترون و داروهای ریزش مو

طاسی الگوی مردانه، می تواند بر روی ظاهر افراد تاثیر زیادی داشته باشد. به همین دلیل دانشمندان در حال تلاش هستند که داروهای درمان این مشکل را کشف کنند. یکی از مهمترین داروهایی که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در سال ۱۹۹۷ برای درمان ریزش مو  تایید شده است فیناستراید می باشد.

فیناستراید

فیناستراید که با نام تجاری پروپشیا در بازار به فروش می رسد یک نوع مهار کننده انتخابی آنزیم ۵ آلفا ردوکتاز نوع ۲ است. مطالعات اثر بخشی این دارو تا به حال نتایج قابل توجه به همراه داشته است.

در مرحله آزمایشی آن که در چند مرکز انجام شده و شامل ۱۵۵۳ شرکت کنندگان بود، ۱ میلی گرم فیناستراید روزانه در طول ۵ سال به بیماران داده شد. نتایج این تحقیقات توسط متخصصان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج این تحقیقات نشان داد که:

  • ۴۸ درصد از مردانی که تحت درمان با فیناستراید قرار گرفته بودند بعد از ۱ سال در رشد مو هایشان بهبودی را مشاهده کردند. این در حالی است که تنها ۷ درصد از افرادی که پلاسبو (دارونما) استفاده کرده بودند چنین نتایجی را به دست آوردند.
  • این پیشرفت در تمام طول دوره مطالعه ادامه داشت. به طوری که پس از ۵ سال هنوز هم ۴۸ درصد از مردانی که فیناستراید استفاده کرده بودند و ۶ درصد از مردان که دارونما مصرف کرده بودند نتایج مثبتی را شاهد بودند.
  • در نهایت، ۷۵ درصد از بیمارانی که با دارونما تحت درمان قرار گرفته بودند مشاهده کردند که وضعیت موهایشان در حال بدتر شدن است. در حالی که تنها ۱۰ درصد از مصرف کنندگان فیناستراید شاهد چنین نتیجه ای بودند.

این در حالی است که عوارض جانبی مانند کاهش میل جنسی و کاهش انزال در ۱/۳ درصد از مردان با مصرف این دارو گزارش شد. از طرفی اگر مصرف این دارو متوقف شود، ریزش مو مجددا شروع خواهد شد. اعتقاد بر این است که فیناستراید به جای مهار کردن دی هیدروتستوسترون در فولیکول مو این ماده را در پروستات مهار می کند. به همین دلیل نیز اثر آن طولانی مدت نیست.