یکی از عوارض جدی دیابت مشکلاتی است که برای چشم ایجاد می شود. پس اگر دیابت دارید پیشنهاد می کنیم برای جلوگیری از ایجاد مشکل برای چشم هایتان، به صورت منظم به چشم پزشک مراجعه کنید. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد رابطه بین مشکلات چشم و دیابت صحبت خواهیم کرد. به طور کلی قند خون بالا (گلوکز) خطر ابتلا به مشکلات چشم را افزایش می دهد. در واقع، دیابت علت اصلی نابینایی در بزرگسالان بین سنین ۲۰ تا ۷۴ سال است.
رابطه بین مشکلات چشم و دیابت بسیار نزدیک است. به همین جهت افراد دیابتی به محض مشاهده تاری دید باید سریعا عینک تهیه کنند. این کار اولا می تواند مشکل تاری را موقتا حل کند و ثانیا سرعت ایجاد مشکلات دیگر چشم را که بر اثر دیابت شکل گرفته اند کند می کند.
قند خون بالا در افراد دیابتی باعث می شود که عدسی چشم متورم شده و تغییرات ناگهانی در توانایی این عضو ایجاد شود. برای اصلاح این نوع مشکل چشم، نیاز است که قند خون دوباره به محدوده هدف (۹۰ تا ۱۳۰ میلی گرم در هر دسی لیتر قبل از غذا، و کمتر از ۱۸۰ میلی گرم در هر دسی لیتر یک تا دو ساعت بعد از غذا) برسد. اگر این محدوده را رعایت کنید و سعی کنید قند خونتان را کنترل کنید، ممکن است ظرف سه ماه بیناییتان به حالت عادی باز گردد.
تاری دید در افراد دیابتی ممکن است نشانه ای از مشکلات جدی چشم باشد. به طور کلی ۳ مشکل اصلی که برای چشم افراد دیابتی اتفاق می افتد عبارتند از:
- آب مروارید
- گلوکوم (آب سیاه)
- رتینوپاتی
مشکلات چشم و دیابت
آب مروارید و دیابت
آب مروارید به معنی کدورت یا تیرگی لنز چشم می باشد. این عضو به طور معمول روشن و شفاف است. لنز عضوی در چشم است که اجازه می دهد تا ما بتوانید بر روی یک تصویر یا یک جسم تمرکز کرده و آن را به دقت ببینیم. لنز در چشم دقیقا مانند لنز دوربین عمل می کند. آب مروارید تقریبا مشکل شایعی در بین همه افراد میانسال به بالا است. اما افرادی که دیابت دارند این بیماری را در سنین پایین تر می گیرند. ضمن این که آب مروارید در افراد دیابتی نسبت به افراد غیر دیابتی با سرعت بیشتری پیشرفت می کند.
با ابتلا به آب مروارید، منطقه ای ابری و تار بر روی عدسی (لنز) چشم ایجاد می شود که باعث عدم توانایی در تمرکز نور شده و بینایی فرد را دچار اختلال می کند. علائم این مشکل چشمی در دیابت شامل تاری یا خیره شدن می باشد. البته این مشکل بینایی به سادگی با عمل جراحی قابل درمان است. در طی عمل جراحی آب مروارید، لنز تیره و غبار آلود تمیز شده و یا با لنز تمیز دیگری جایگزین می شود.
گلوکوم و دیابت
وقتی مایع متحرک داخل چشم به دلیل تجمع فشار داخل چشم به درستی تخلیه نمی شود، به مشکلی مرتبط با دیابت در چشم به نام گلوکوم منجر می شود. آسیب ناشی از فشار اعصاب و عروق در چشم، باعث تغییر در بینایی می شود.
درمان گلوکوم با زاویه باز (رایج ترین شکل گلوکوم) به کاهش فشار چشم از طریق افزایش میزان تخلیه زلالیه یا کاهش تولید مایع نیاز دارد. داروها می توانند هر دوی این اهداف را انجام دهند.
فرد مبتلا به گلوکوم با زاویه باز، ممکن است تا زمانی که بیماری بسیار پیشرفت کرده و به طور معناداری قدرت بینایی کم شود، هیچ علامتی نداشته باشد. اما در صورت وجود علائم این علائم عبارتند از:
- سردرد
- درد یا تیر کشیدن چشم
- تاری دید
- خیس شدن چشم
- دیدن هاله در اطراف چراغ
- از دست دادن بینایی
این مشکل چشم نیز با استفاده از قطره های ویژه چشم، روش لیزر، دارو، یا جراحی قابل درمان است. درمان جراحی و لیزر در بهبود تخلیه مایع چشم موثر هستند. برای جلوگیری از ایجاد آب سیاه در زمانی که به دیابت مبتلا هستید بهترین راه انجام غربالگری سالانه نزد چشم پزشک است.
رتینوپاتی دیابتی
شبکیه از یک گروه از سلول های تخصصی تشکیل شده اند که نور وارد شده به عدسی را به تصویر تبدیل می کنند. عصب چشم یا عصب بینایی اطلاعات بصری را به مغز منتقل می کند.
رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض عروقی ( عوارض مرتبط با عروق خونی) دیابت است. این مشکل چشمی مرتبط با دیابت در اثر آسیب دیدگی عروق کوچک که به نام “عوارض عروق کوچک” شناخته می شود، ایجاد می شود. بیماری کلیوی و آسیب عصبی ناشی از دیابت نیز از عوارض میکروواسکولار هستند. صدمه به عروق بزرگ که عوارض ماکروواسکولار نامیده می شوند، شامل عوارضی مانند بیماری های قلبی و سکته مغزی هستند.
در مطالعات مختلف اثبات شده است که عوارض میکروواسکولار به قند خون بالا مربوط می شوند. شما می توانید خطر ابتلا به این مشکلات چشم در عوارض دیابت را از طریق بهبود کنترل قند خون کاهش دهید.
رتینوپاتی دیابتی علت اصلی کوری غیر قابل برگشت در کشورهای صنعتی است. طول مدت دیابت تنها خطر مهم برای ابتلا به رتینوپاتی است. بنابراین هر چقدر مدت ابتلا به دیابت بیشتر باشد، خطر این مشکل بسیار جدی چشم نیز افزایش خواهد یافت. اگر رتینوپاتی تشخیص داده نشده و درمان نشود، می تواند منجر به کوری شود.
افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ به ندرت رتینوپاتی را قبل از بلوغ تجربه می کنند. در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۱ نیز، ابتلا به این مشکل چشمی قبل از سن ۵ سالگی بیماری، نادر است. در واقع به ندرت شخصی که زیر ۵ سال است که به دیابت نوع ۱ مبتلا شده است، رتینوپاتی می گیرد. البته با بالا رفتن سن بیماری، خطرات ناشی از آسیب به شبکیه افزایش می یابد. کنترل دقیق سطح قند خون خطرات ابتلا به رتینوپاتی را کاهش دهد. DCCT، یک مطالعه بزرگ از افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ انجام داده که نشان می دهد افراد مبتلا به دیابت که قند خون خود را با انسولین به شدت کنترل می کنند بین ۵۰٪ تا ۷۵٪ کمتر به رتینوپاتی، نفروپاتی ( بیماری های کلیوی)، و یا آسیب عصبی (همه عوارض میکروواسکولار) مبتلا می شوند.
افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ معمولا نشانه ای از مشکلات چشم را زمانی که به دیابت تشخیص داده می شوند تجربه می کنند. در این مورد، کنترل قند خون، فشار خون و کلسترول خون نقش مهمی در کند کردن پیشرفت رتینوپاتی و دیگر مشکلات چشمی دارند.
انواع رتینوپاتی در دیابت
رتینوپاتی زمینه ای: گاهی اوقات صدمه به عروق وجود دارد، اما هیچ مشکلی در بینایی وجود ندارد. این رتینوپاتی پس زمینه ای نامیده می شوند. در این مرحله برای جلوگیری از پیشرفت رتینوپاتی زمینه ای به بیماری جدی تر چشم، مدیریت دیابت نقش مهمی دارد.
Maculopathy: در maculopathy، چشم فرد، آسیبی در یک منطقه بحرانی به نام ماکولا را تجربه می کند. از آنجا که این منطقه، منطقه بحرانی بینایی است، این نوع از مشکل چشم، به طور قابل توجهی می تواند بینایی را کاهش دهد.
رتینوپاتی پرولیفراتیو: در این اختلال رگ های خونی جدید در پشت چشم شروع به رشد می کنند. از آنجا که رتینوپاتی از عوارض میکروواسکولار دیابت است، این نوع رتینوپاتی به دلیل عدم افزایش اکسیژن به چشم ایجاد می شود.
در مورد ارتباط این نوع از مشکلات چشم و دیابت رسیدگی به عوامل خطری که می تواند رگ های مسدود را بدتر کنند از اهمیت زیادی برخوردار است. به منظور جلوگیری از پیشرفت عروق خون و تشکیل آن ها در مدار چشم، ترک سیگار، کنترل فشار خون بالا، مدیریت کلسترول، و کنترل قند خون اهمیت دارد. این رگ های شکننده ممکن است خونریزی کرده و در نهایت تشکیل لخته خون و زخم داده و موجب گسیختگی شبکیه شود. پاره شدن شبکیه در نهایت به نابینایی غیر قابل برگشت منجر می شود.
درمان رتینوپاتی دیابتی به روش لیزر یا جراحی امکان پذیر است. در یک مطالعه که بر روی افراد مبتلا به دیابت و رتینوپاتی اولیه انجام شد مشخص گردید که، لیزر درمانی برای سوزاندن رگ های شکننده منجر به کاهش ۵۰ درصد کوری می شود.
زنان مبتلا به دیابت که بعدها باردار می شوند باید در سه ماهه اول بارداری معاینات دقیق چشم پزشکی انجام داده و در بقیه زمان بارداری نیز برای جلوگیری از مشکلات جدی چشم معاینات چشم پزشکی خود را پیگیری کنند. (این توصیه ها برای زنان مبتلا به دیابت بارداری کاربرد ندارد. زیرا آنها در معرض خطر رتینوپاتی نمی باشند)
جلوگیری از ارتباط بین مشکلات چشم و دیابت
انجمن دیابت آمریکا، دستورالعمل زیر را برای مراقبت از چشم در افراد مبتلا به دیابت و جلوگیری از مشکلات چشم ارائه کرده است:
- افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید بین سه تا پنج سال پس از تشخیص، معاینه چشمی انجام دهند.
- افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ باید در مدت کوتاهی پس از تشخیص، معاینه چشمی انجام دهند.
- زنان با سابقه دیابت، زمانی که باردار می شوند باید معاینه چشم را قبل و در دوران بارداری انجام دهند. این توصیه به زنان مبتلا به دیابت بارداری مربوط نیست.
- برای جلوگیری از ارتباط بین مشکلات چشم و دیابت باید موراد زیر رعایت شود:
- کنترل قند خون
- کنترل فشار خون
در مورد مشکلات چشم و دیابت چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
افراد دیابتی هر زمان که مشکلات زیر را داشته باشند باید به پزشک مراجعه کنند:
- لکه های سیاه در بینایی
- چشمک زدن نورها
- دیدن چاله
- تاری دید