گلرنگ یکی از قدیمی ترین محصولات زراعی موجود در جهان است که ریشه استفاده از آن به مصر باستان و یونان باز می گردد. امروزه گیاه گلرنگ به عنوان ماده اولیه مهمی در صنعت مواد غذایی شناخته شده و اغلب از آن برای تهیه روغن گلرنگ استفاده می شود. این روغن یک نوع روغن مخصوص پخت و پز است که علاوه بر مصارف خانگی برای تهیه انواع غذاهای فرآوری شده، محصولات مراقبت از پوست و سایر محصولات تجاری از آن استفاده می کنند.
در حالی که برخی از تحقیقات ادعا می کنند گلرنگ می تواند التهاب در بدن ایجاد کند و به بیماری های مزمن منجر شود، برخی از متخصصان اظهار داشتند که این ماده حاوی چندین ترکیب مفید برای بدن از جمله ویتامین E، چربی های سالم و اسید لینولئیک مزدوج (CLA) است.
بنابراین در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت قصد داریم به این پرسش ها پاسخ دهیم که آیا روغن گلرنگ واقعا برای بدن مضر است؟ یا ترکیبات موجود در این روغن سالم و مفید بوده و می توان از آن به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم در حد اعتدال استفاده کرد؟ در این مقاله به هر نکته ای که باید در مورد این روغن بدانید اشاره می کنیم.
روغن گلرنگ چیست؟
روغن گلرنگ نوعی روغن نباتی است که از دانه‌های گیاه گلرنگ تهیه می شود. برای استخراج این روغن، دانه های خرد شده این گیاه را فشرده کرده یا با حلال های شیمیایی ترکیب می کنند.
از این روغن نه تنها در پخت و پز استفاده می شود؛ بلکه اغلب برای تولید مارگارین و برخی از محصولات فرآوری شده مانند سس سالاد نیز مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده در تهیه محصولات و لوازم آرایشی و بهداشتی کاربردهای متنوعی دارد. برخی از متخصصان معتقدند که روغن گلرنگ توانایی مرطوب کردن پوست و کاهش التهاب را دارد.
این روغن علاوه بر عطر و طعم ملایم، نقطه دود بالا و رنگ زیبا، به طور طبیعی غیر GMO بوده و دارای ارزش غذایی فراوانی است. در حقیقت هر وعده از این ماده دارای چربی های اشباع نشده مفید برای قلب، اسیدهای چرب امگا ۶ و ویتامین E است.
خواص روغن گلرنگ
سلامت پوست را ارتقا می بخشد
بسیاری از افراد به لطف توانایی این ماده در تسکین مشکلات پوستی و مرطوب کردن پوست های خشک از آن روی پوستشان استفاده می کنند. به همین دلیل هم تولید کنندگان معمولاً در تهیه محصولات و لوازم آرایشی از این روغن استفاده می کنند. این روغن علاوه بر آنتی اکسیدان های ضد التهابی، سرشار از ویتامین E نیز می باشد.
همانطور که می دانید ویتامین E خواص زیادی برای پوست دارد. مطالعات نشان داده اند که ویتامین E می تواند در درمان بیماری هایی مانند درماتیت آتوپیک، پسوریازیس و آکنه موثر بوده و حتی ممکن است به بهبود زخم های به جا مانده از این بیماری ها کمک کند.
برخی از تحقیقات معتبر معتقدند ویتامین E از پوست در برابر تأثیرات نور خورشید و رادیکال های آزاد محافظت می کند. این مولکول ها بسیار مضر هستند و به سلول های بدن آسیب می رسانند و حتی ممکن است به بیماری منجر شوند.
برای پخت و پز با حرارت بالا مناسب است
روغن گلرنگ دارای نقطه دود حدودا ۴۵۰ درجه فارنهایت است. این بدین معنی که قادر است بدون تجزیه یا اکسید شدن، در برابر دمای بسیار بالا مقاومت کند. این امر باعث می شود روغن گلرنگ انتخاب عالی برای پخت و پز باشد. به خصوص هنگامی که می خواهید از حرارت زیاد مانند سرخ کردن برای طبخ مواد غذایی استفاده کنید.
انتخاب روغن های مخصوص پخت و پز با نقطه دود بالا، علاوه بر جلوگیری از ایجاد تغییر در طعم و عطر غذاها، می تواند از تشکیل ترکیبات مضر شناخته شده به نام رادیکال های آزاد نیز جلوگیری کند. این ترکیبات می توانند در بدن ایجاد شده و به التهاب و بیماری کمک کنند. ضمن این که حضور این ترکیبات در بدن خطر ابتلا به بیماری های جدی مانند بیماری های قلبی، سرطان و دیابت را افزایش می دهد.
روغن گلرنگ همچنین نسبت به روغن های دیگر از جمله روغن زیتون و روغن نارگیل دارای طعمی ملایم تر است و این موضوع باعث می شود که یک انتخاب عالی برای سرخ کردن مواد غذایی باشد.
سطح کلسترول خون را بهبود می بخشد
روغن گلرنگ سرشار از چربی های اشباع نشده است. این چربی ها نوعی چربی سالم و مفید برای قلب محسوب شده و با کاهش سطح کلسترول در ارتباط هستند. تحقیقات اثبات کرده اند که چربی های اشباع نشده سطح کلسترول LDL یا همان کلسترول بد و کلسترول کل را کاهش می دهند. هر دو این عوامل از علل اصلی ابتلا به بیماری های قلبی هستند.
به علاوه طبق نتایج یک مطالعه که در ژورنال Clinical Nutrition منتشر شده است، مصرف روزانه ۸ گرم روغن گلرنگ می تواند نشانگرهای التهاب را کاهش داده و سطح کلسترول HDL را افزایش دهد. HDL یک نوع کلسترول مفید و سالم است که به از بین بردن پلاک های چربی موجود در شریان ها کمک می کند.
چربی های اشباع نشده موجود در روغن گلرنگ می توانند خون را رقیق کرده و چسبندگی پلاکت های چربی را کاهش دهند. این خاصیت ممکن است به جلوگیری از لخته شدن خون که معمولا منجر به حمله قلبی و سکته مغزی می شود؛ کمک کند. ضمن این که این روغن با ایجاد آرامش و کاهش فشار خون بر روی رگ های خونی تأثیر مثبت دارد.
قند خون را ثابت نگه می دارد
برخی مطالعات نشان داده اند که روغن گلرنگ برای کنترل قند خون عالی است و حتی ممکن است خطر ایجاد عوارض ناشی از دیابت را کاهش دهد. به عنوان مثال یک مطالعه انجام شده توسط محققان دانشگاه ایالتی اوهایو نشان داد که مصرف روزانه روغن گلرنگ به مدت ۱۶ هفته منجر به کاهش قابل توجه هموگلوبین A1C می شود. این فاکتور نشانگر مورد استفاده برای اندازه گیری طولانی مدت قند خون است.
یک بررسی انجام شده روی مطالعات مختلف نشان داد که رعایت یک رژیم غذایی حاوی چربی های اشباع نشده باعث کنترل بهتر قند خون می شود. این مطالعه اثبات کرد که جایگزینی برخی از منابع کربوهیدراتی یا چربی های اشباع شده با اسیدهای چرب اشباع نشده، تأثیر زیادی بر روی میزان قند خون و همچنین مقاومت به انسولین و ترشح انسولین دارد.
مطالعه ای که در سال ۲۰۱۱ انجام شد نیز نشان داد که مصرف ۸ گرم روغن گلرنگ در روز به مدت ۴ ماه می تواند باعث کاهش التهاب شده و قند خون را در برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ بهبود دهد. گفتنی است که شرکت کنندگان در این مطالعه زنانی بودند که مبتلا به دیابت نوع ۲ و چاقی بوده و از مرحله یائسگی گذشته بودند.
از این گذشته یک مطالعه انجام شده در ایتالیا نیز نشان داد که جایگزینی چربی های اشباع شده در رژیم غذایی با چربی های اشباع نشده مانند روغن گلرنگ می تواند حساسیت به انسولین را بهبود بخشد. این بهبود به بدن شما اجازه می دهد از انسولین بهتر استفاده کرده و سطح قند خون را پایدار نگه دارد.
التهاب را کاهش می دهد
اعتقاد بر این است که التهاب مزمن ریشه برخی از بیماری ها از جمله بیماری های خود ایمنی، بیماری های قلبی و سرطان است. برخی مطالعات نشان داده اند که روغن گلرنگ ممکن است دارای خواص ضد التهابی قدرتمندی بوده و بتواند به کاهش نشانگرهای کلیدی التهاب در بدن کمک کند.
به خاطر داشته باشید که روغن گلرنگ حاوی مقدار زیادی اسید چرب امگا ۶ است که در صورت مصرف زیاد می تواند به التهاب کمک کند. بنابراین بهتر است که از روغن گلرنگ در کنار دیگر چربی های سالم که حاوی امگا ۳ زیادی هستند استفاده کنید.
خطرات و عوارض جانبی ناشی از مصرف این روغن
بسیاری ادعا می کنند که CLA موجود در این روغن می تواند به کاهش وزن کمک کند. اما با وجود بررسی های بسیار درخشان می توان گفت که روغن گلرنگ منبع خوبی برای تامین CLA مورد نیاز بدن نیست و در مقایسه با سایر مواد غذایی مانند گوشت گاو و لبنیات حاوی مقدار کمی از این ترکیب است.
علاوه بر این اگرچه تعداد زیادی از مطالعات ادعا می کنند که بین CLA موجود در روغن گلرنگ و کاهش وزن ارتباطی وجود دارد؛ اما اکثر تحقیقات نشان داده اند که این ماده هیچ تاثیری بر روی وزن بدن ندارد.
ضمن این که روغن گلرنگ دارای چربی و کالری بسیار زیادی است. با این وجود در حالی که به طور قطع می توان گفت که استفاده از این روغن به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی متعادل برای بدن مفید است؛ اما مصرف زیاد آن می تواند کالری دریافتی شما را افزایش داده و منجر به اضافه وزن شود.
آیا روغن گلرنگ التهاب آور است؟
بسیاری از روغن های گیاهی از جمله روغن گلرنگ حاوی مقدار زیادی اسید چرب امگا ۶ هستند. این چربی نوعی اسید چرب ضروری است که در مواد غذایی متنوعی یافت می شود. اما نسبت زیاد اسیدهای چرب امگا ۶ به امگا ۳ در رژیم غذایی می تواند به ایجاد التهاب کمک کند. بنابراین بهتر است نسبت این ترکیبات را با مصرف همزمان روغن گلرنگ با سایر چربی های سالم مانند روغن زیتون، ماهی، روغن نارگیل و کره محلی، در رژیم غذایی خود حفظ کنید.
به خاطر داشته باشید که گلرنگ ممکن است در لخته شدن خون تداخل ایجاد کرده و خطر خونریزی را در افرادی که مبتلا به بیماری های خاص هستند افزایش دهد. به همین دلیل اگر دارویی را برای لخته شدن خون مصرف می کنید یا جدیدا عمل جراحی انجام داده اید؛ بهتر است قبل از ایجاد تغییر در رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنید تا از عوارض جانبی روغن گلرنگ و CLA موجود در آن جلوگیری شود.
مقدار و نحوه استفاده
مقدار روغنی که می توانید به صورت روزانه از آن استفاده کنید به عوامل مختلفی از جمله وزن بدن، جنسیت و سطح فعالیتتان بستگی دارد. با این حال محققان وزارت کشاورزی ایالات متحده به عنوان یک قاعده کلی، دستورالعمل زیر را برای مصرف روزانه روغن تعیین کرده اند:
- کودکان ۲ الی ۳ ساله: ۳ قاشق چای‌خوری
- کودکان ۴ الی ۸ ساله: ۴ قاشق چای‌خوری
- دختران ۹ الی ۱۳ ساله: ۵ قاشق چای‌خوری
- دختران ۱۴ الی ۱۸ ساله: ۵ قاشق چای‌خوری
- پسران ۹ الی ۱۳ ساله: ۵ قاشق چای‌خوری
- پسران ۱۴ الی ۱۸ ساله: ۶ قاشق چای‌خوری
- زنان ۱۹ الی ۳۰ ساله: ۶ قاشق چای‌خوری
- زنان بالای ۳۱ سال: ۵ قاشق چای‌خوری
- مردان ۱۹ الی ۳۰ ساله: ۷ قاشق چای‌خوری
- مردان بالای ۳۱ سال: ۶ قاشق چای‌خوری
به خاطر داشته باشید که این مقادیر باید شامل چربی های سالم دیگری مانند آجیل، دانه ها، آووکادو، کره گرفته شده از مغزهای مختلف، کره محلی و انواع دیگر روغن نباتی نیز باشد. اگر رژیم کتوژنیک را دنبال می کنید یا فعالیت بدنی زیادی دارید، ممکن است این مقادیر برای شما کم باشد.
روغن گلرنگ برای روش های پخت و پز با حرارت بالا مانند سرخ کردن و تفت دادن ایده آل است. برای استفاده موضعی از این روغن نیز کافی است چند قطره از آن را روی قسمت های خشک، زبر یا پوسته پوسته شده پوست بریزید و ماساژ دهید. می توانید آن را با چند قطره روغن دیگر مانند روغن درخت چای یا بابونه مخلوط کرده و روی پوست ماساژ دهید.
منابع:
- The inflammation theory of disease
- Time-dependent effects of safflower oil to improve glycemia, inflammation and blood lipids in obese, post-menopausal women with type 2 diabetes: a randomized, double-masked, crossover study
- CLA does not impair endothelial function and decreases body weight as compared with safflower oil in overweight and obese male subjects
- Omega-6 fatty acids and inflammation
- High-monounsaturated fatty acid diets lower both plasma cholesterol and triacylglycerol concentrations
- Time-dependent effects of safflower oil to improve glycemia, inflammation and blood lipids in obese, post-menopausal women with type 2 diabetes: a randomized, double-masked, crossover study
- Dietary fat, insulin sensitivity and the metabolic syndrome
- CLA does not impair endothelial function and decreases body weight as compared with safflower oil in overweight and obese male subjects
- Effects of Saturated Fat, Polyunsaturated Fat, Monounsaturated Fat, and Carbohydrate on Glucose-Insulin Homeostasis: A Systematic Review and Meta-analysis of Randomised Controlled Feeding Trials
- Vitamin E in dermatology