دیابت بارداری می تواند در طول بارداری موجب عوارض متعددی شود. خوشبختانه، زنان مبتلا به این بیماری می توانند با پیروی از رژیم غذایی سالم، این عوارض را کاهش دهند. حال سوال اینجاست که این زنان چه غذاهایی را باید بخورند و از مصرف چه غذاهایی باید اجتناب کنند؟ در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به این دو پرسش اصلی جواب خواهیم داد و به رژیم غذایی برای دیابت حاملگی اشاره خواهیم کرد.
دیابت بارداری زمانی رخ می دهد که بدن یک زن باردار نمی تواند به اندازه کافی انسولین تولید کند. این کمبود منجر به افزایش قند خون می شود. اگر سطح قند خون بالا برود و به درستی درمان نشود، ممکن است برای مادر و جنین مشکل ساز شود.
این مقاله توضیح می دهد که چه نوع رژیم غذایی برای زنانی که به دیابت بارداری مبتلا می شوند مناسب است. همچنین گزینه های دیگر درمان برای دیابت بارداری را نیز مطرح کرده و عوارضی که ممکن است در صورت عدم درمان این عارضه اتفاق بیفتد را تشریح می کند.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری یک نوع دیابت است که می تواند در دوران بارداری ایجاد شده و پیشرفت کند. با توجه به گزارش پزشکان مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، بین ۲ تا ۱۰ درصد حاملگی هایی که در هر سال در ایالات متحده رخ می دهد تحت تاثیر دیابت بارداری قرار می گیرند.
این نوع دیابت هنگامی رخ می دهد که بدن مادر نمی تواند به اندازه کافی هورمون انسولین تولید کند. انسولین توسط پانکراس ساخته شده و به سلول های بدن کمک می کند تا از انرژی موجود به شکل قند در خون استفاده کنند.
هنگامی که یک زن باردار است، بدن او هورمون های بیشتری تولید می کند، و این موضوع موجب اضافه وزن می شود. هر دوی این تغییرات ممکن است به این معنا باشد که سلول های بدن مادر نمی توانند از انسولین به آن شکلی که باید استفاده کنند. این عارضه مقاومت انسولین نامیده می شود.
مقاومت در برابر انسولین بدین معنی است که بدن برای دریافت قند در خون نیاز بیشتری به هورمون انسولین دارد. گاهی اوقات نیز بدن نمی تواند انسولین کافی تولید کند. این روند منجر به افزایش قند خون می شود و دیابت حاملگی را به وجود می آورد.
علائم دیابت حاملگی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تشنگی شدید
- افزایش ادرار
- خستگی
- حالت تهوع
- عفونت های مکرر مثانه
- تاری دید
- وجود قند در ادرار زمانی که آزمایش خون انجام می شود.
رژیم غذایی برای دیابت حاملگی
مواد غذایی مفید برای زنان مبتلا
با تمام مطالبی که در بالا ذکر شد رژیم غذایی برای دیابت حاملگی حائز اهمیت است. افزایش سطح قند خون ممکن است برای مادر و جنین در حال رشدش مضر باشد. برای کمک به کنترل سطح قند خون در این مادران، مهم است که نوع و میزان کربوهیدرات مصرفی به دقت انتخاب شود. یادداشت برداری از مواد غذایی که مصرف می کنید بهترین روشی است که به کمک آن می توانید نوع کربوهیدارتی که قند خونتان را افزایش می دهد را شناسایی کنید.
نظارت بر روی کربوهیدرات
مصرف وعده های غذایی و تنقلات حاوی کربوهیدرات ها به طور یکنواخت در طول روز می تواند به جلوگیری از افزایش قند خون کمک کند. پزشکان American Diabetes Association توصیه می کنند که زنان مبتلا به دیابت حاملگی باید سه وعده غذایی کوچک و متوسط و دو تا چهار میان وعده در روز بخورند.
روش های دیگری که برای تنظیم قند خون مناسب هستند عبارتند از:
- اجتناب از خوردن بیش از حد کربوهیدرات در یک وعده غذایی
- مصرف کربوهیدرات های پیچیده که دارای فیبر زیادی هستند
- ترکیب کربوهیدرات با پروتئین یا چربی سالم
- اجتناب از حذف یک وعده غذایی خاص
- خوردن صبحانه حاوی کربوهیدرات های غنی از پروتئین و فیبر
- خوردن غذاهای دارای شاخص گلیسمی پایین
خوردن غذاهای دارای شاخص گلیسمی پایین یکی دیگر از عوامل مهم در رژیم غذایی برای دیابت حاملگی است.
شاخص گلیسمی عددی است که به می گوید پس از مصرف آن ماده غذایی خاص چه مدت طول می کشد که قند خونمان تحت تاثیر قرار بگیرد. این عدد تصویر دقیقی از تاثیر واقعی غذا بر قند خون را نشان می دهد.
غذاهای دارای شاخص گلیسمی پایین آهسته تر از کربوهیدرات های ساده تجزیه می شوند. به این مواد غذایی معمولا مواد غذایی دارای GI بالا گفته می شود.
مواد غذایی دارای شاخص گلیسمی ۱۰ یا کمتر، مواد غذایی دارای بار گلیسمی پایین در نظر گرفته می شوند. این مواد غذایی برای کسانی که مبتلا به دیابت حاملگی هستند و در حال تلاش برای کنترل قند خون می باشند ایده آل ند.
غذاهای کم گلیسمی که مصرف آن ها در رژیم غذایی برای دیابت حاملگی مجاز است عبارتند از:
- نان و غلات سبوس دار
- سبزیجات غیر نشاسته ای
- برخی از سبزیجات نشاسته ای مانند نخود فرنگی و هویج
- بعضی از میوه ها مانند سیب، پرتقال، گریپ فروت، هلو و گلابی
- لوبیا
- عدس
- نخود
تمام این غذاهای GI کمی دارند و به آرامی قند خون را بالا می برند.
مصرف پروتئین بیشتر
خوردن پروتئین همراه با کربوهیدرات ها، یا انتخاب کربوهیدرات هایی که پروتئین آن ها زیاد است، کمک می کند تا تعادل قند خون به شیوه ای موثر حفظ شود. زنان مبتلا به دیابت حاملگی باید سعی کنند مواد غذایی غنی از پروتئین مانند مواد زیر را بیشتر مصرف کنند.
- ماهی، مرغ و بوقلمون
- تخم مرغ
- توفو
- لوبیا
- آجیل
- دانه ها
- کوینوآ
- حبوبات
انتخاب چربی های اشباع نشده
چربی های غیر اشباع نیز بخشی از هر رژیم سالم هستند. نمونه هایی از چربی های اشباع نشده که مصرفشان در رژیم غذایی برای دیابت حاملگی مجاز است عبارتند از:
- روغن زیتون
- روغن بادام زمینی
- آووکادو
- بیشتر مغزها و دانه ها
- ماهی سالمون
- ماهی ساردین
- ماهی تن
- تخم چیا
مواد غذایی مضر برای زنان مبتلا
برای زنان مبتلا به دیابت حاملگی اجتناب از غذاهایی که ممکن است سطح قند خون را افزایش دهند ضروری است.
اجتناب از مصرف مواد غذایی شیرین
سطح قند خون هنگامی که غذاهای شیرین، مخصوصا مواد غذایی که تصفیه شده و پردازش شده اند را مصرف می کنید به شدت افزایش می یابد. به زنان مبتلا به دیابت حاملگی توصیه می شود که تا حد امکان از مصرف غذاهای شیرین اجتناب کنند.
مواد غذایی شیرین که مصرفشان در این رژیم غذایی مجاز نیست عبارتند از:
- کیک
- بیسکوییت
- شیرینی
- نوشابه
- آب میوه های دارای شکر اضافه شده
اجتناب از مواد غذایی دارای نشاسته زیاد
غذاهای نشاسته ای دارای کربوهیدرات زیادی هستند و تأثیر بیشتری بر قند خون ما دارند. بنابراین مهم است که در رژیم غذایی برای دیابت حاملگی از آن ها کمتر استفاده کنیم. برخی از مواد غذایی بسیار نشاسته ای که بهتر است مصرفشان را محدود یا متوقف کنیم عبارتند از:
- سیب زمینی سفید
- نان سفید
- برنج سفید
- پاستا سفید
اجتناب از مصرف قندها و کربوهیدرات های پنهان
برخی از غذاها به وضوح منبعی از قند یا کربوهیدرات نیستند، اما ممکن است حاوی سطوح ناسازگار و پنهانی از هر دو نوع ماده باشند. نمونه هایی از این موارد عبارتند از:
- غذاهای بسیار پردازش شده
- برخی از چاشنی ها، مانند سس گوجه فرنگی
- فست فودها
- الکل
- شیر و میوه های حاوی قندهای طبیعی
روش درمان دیابت حاملگی
رعایت رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می تواند به کنترل قند خون و مدیریت دیابت حاملگی کمک کند. با این حال، این عوامل برای کنترل دیابت در تمام زنان باردار مبتلا کافی نیست. بلکه تاثیر گذاری این روش های درمان به سطح قند خون فرد بستگی دارد. برخی از زنان مبتلا به دیابت بارداری ممکن است نیاز به داروهایی نظیر متفورمین یا انسولین برای کاهش قند خون خود داشته باشند.
عوارض جانبی ناشی از دیابت بارداری
ابتلا به دیابت حاملگی، خطر ابتلا به عفونت را افزایش می دهد. نوزادان زنان مبتلا به دیابت بارداری، برای ابتلا به موارد زیر در معرض خطر بیشتری هستند:
- وزن بیش از ۹ پوند و زایمان سخت
- تولد زودرس
- ابتلا به قند خون پایین
- خطر ابتلا در بزرگسالی به دیابت نوع ۲
برای مادران مبتلا، عوارض بالقوه ناشی از دیابت شامل افزایش فشار خون و بزرگ شدن جنین است. زایمان تولد درشت و با وزن زیاد می تواند خطر خونریزی بیش از حد و نیاز به سزارین را افزایش دهد.
حدود نیمی از زنان مبتلا به دیابت حاملگی، بعد از حاملگی خود در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند. البته مدیریت سطح قند خون در دوران بارداری خطر این اتفاق را کاهش می دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
دیابت حاملگی به طور معمول در طول هفته بیست و چهارم بارداری ایجاد می شود، بنابراین اگر مشکوک به این عارضه هستید باید آزمایشات لازم را در هفته ۲۴ بارداری انجام دهید. اگر علائم دیابت حاملگی را قبل از آزمایش از خود بروز می دهید، باید در اسرع وقت با پزشک صحبت کنید.
زنان مبتلا به دیابت بارداری که بیشترین خطر ابتلا به دیابت بارداری را دارند، شامل کسانی هستند که شاخص توده بدنی (BMI) آن ها بیش از ۳۰ است و کسانی که قبلا نوزادی با وزن بیش از ۱۰ پوند را به دنیا آورده اند.
هنگامی که پزشک متخصص زنان و زایمان دیابت بارداری را تشخیص می دهد، معمولا بیمار را به متخصص تغذیه ارجاع می دهد. متخصص تغذیه می تواند به تنظیم یک رژیم غذایی مبتنی بر کنترل سطح قند خون و برآورده کردن نیازهای تغذیه ای مادر و جنین کمک کند.