رژیم غذایی بیماران کلیوی

منظور از رژیم غذایی بیماران کلیوی چیست؟

رژیم غذایی بیماران کلیوی نوعی رژیم غذایی است که با هدف کاهش فشار بر کلیه ها و ایجاد تعادل، به ارائه عادات غذایی خاصی می پردازد.

این رژیم غذایی دارای سه نکته اساسی است:

  1. مصرف میزان متوسط مایعات می تواند موجب احتباس مایعات در کلیه آسیب دیده شود.
  2. مصرف سدیم، پتاسیم و فسفر می تواند باعث ایجاد سطوح بالای الکترولیت در کلیه های آسیب دیده شود.
  3. کاهش مصرف پروتئین موجب فشار بیشتر بر کلیه ها و سخت تر کار کردن آن ها برای تجزیه مواد می شود.

کاهش مصرف پروتئین و میزان مصرف آب از مواردی است که بیشتر مردم از مشکلات آن برای بیماران کلیوی مطلع هستند. اما زیاد بودن میزان سدیم، پتاسیم و فسفر، در رژیم غذایی بیماران کلیوی را کمتر کسی مورد توجه قرار می دهد.

سدیم، پتاسیم و فسفر

الکترولیت ها نقش های گوناگون و مهمی را در بدن ایفا می کنند. اگرچه به الکترولیت ها اغلب به عنوان نمک اشاره شده است. اما آن ها می توانند اسید یا باز باشند. این مواد معدنی تقریبا در تمامی فعالیت های بدن در سطح ملوکولی مورد استفاده هستند. الکترولیت ها به زبان دقیق تر یک ماده یا بار الکترونیکی هستند که به صورت محلول در آب در بدن وجود دارند. و انواع مختلفی دارند که عمومی ترین آن ها سدیم، پتاسیم و فسفر است.

بسیاری از مردم گمان می کنند تنها الکترولیت مهم برای محدود کردن مصرف آن در مواد غذایی سدیم (نمک) است. که البته اشتباه می کنند. چرا که کنترل سطح پتاسیم و فسفر نیز به همان اندازه سدیم در رژیم غذایی بیماران کلیوی مهم است.

همچنین یک اشتباه رایج وجود دارد که افراد گمان می کنند سدیم تنها در نمک طعام وجود دارد. این در حالی است که سدیم نیز مانند پتاسیم و فسفر، در طیف گسترده ای از مواد غذایی موجود است. به طوری که اکثر افراد سدیم بدن خود را از طریق غذاهای فرآوری شده مثل فست فودها بدست می آورند؛ و نه مستقیما از نمک طعام.

نقش سدیم در بدن

سدیم به دلایل مختلف برای بدن مورد نیاز است. در نتیجه قطع کامل سدیم در رژیم غذایی امکان پذیر نیست. و در واقع در یک رژیم غذایی سالم بیاد مقدار کمی سدیم وجود داشته باشد. سدیم نقش مهمی در کنترل فشار خون، حفظ تعادل مایعات در بدن و انقباض عضلات مختلف، ایفا می کند.

با این حال بیماران کلیوی نمی توانند سدیم اضافه بدن را به خوبی دفع کنند. در نتیجه سدیم در بدن تجمع یافته و منجر به احتباس مایعات در بدن و فشار به قلب می شود.

نقش پتاسیم در بدن

پتاسیم نقش اساسی در وضعیت تکانه های عصبی و انقباض عضلات ایفا می کند. در نتیجه حضور آن برای سلامت بدن ضروری است. با این حال دقیقا مانند سدیم، مقدار پتاسیم نیز باید متعادل باشد.

بیماران کلیوی قادر به حذف پتاسیم بیش از حد و حفظ تعادل این ماده در بدن نیستند. و غلظت بالای آن می تواند سلامت آن ها را با مشکلاتی مثل بهم خوردن ریتم ضربان قلب، تهدید کند.

نقش فسفر در بدن

فسفر یکی دیگر از الکترولیت هایی است که نقش های گوناگونی در بدن ایفا می کند. مقدار متعادل فسفر در تعامل با کلسیم، نقشی مهم در استحکام استخوان ها و دندان ها ایفا می کند. همچنین فسفر مانند سدیم و پتاسیم نقشی مهم در انتقال تکانه های عصبی و حرکت عضلات دارد.

اما وقتی بیمار کلیوی قادر به دفع مقدار اضافه فسفر نباشد. این میزان بر روی فرایند جذب کلسیم اثر گذاشته و موجب ضعیف شدن استخوان ها می شود.

مواد غذایی ممنوع در رژیم غذایی بیماران کلیوی

مشورت با پزشک متخصص کلیه و همینطور متخصصین تغذیه، می تواند شما را در رسیدن به یک رژیم غذایی مناسب بیماران کلیوی یاری کند. در این رژیم غذایی باید عوامل فردی بسیرای در نظر گرفته شود. به عنوان مثال رژیم غذایی بیماران کلیوی که به بیماری هایی مثل مشکلات قلب و عروق، دیابت و چاقی مبتلا هستند؛ با هم متفاوت است.

اما یک نقطه شروع خوب آشنایی با مواد غذایی است که میزان سدیم، فسفر و پتاسیم بدن شما را افزایش می دهند. در ادامه یک راهنمای سریع رژیم غذایی بیماران کلیوی از دانشکده پزشکی ویسکانسین را در اختیار شما قرار داده ایم.

مواد غذایی زیر دارای میزان سدیم بالایی است؛ و بیماران کلیوی بهتر است از آن ها تا حد زیادی اجتناب کنند:

  • غذاهای فرآوری شده مانند گوشت های نیمه آماده
  • نمک طعام و ادویه مخلوط شده
  • پنیر
  • کنسروها
  • بیکن
  • آجیل ها

البته این به معنای قطع مصرف سدیم نیست. سعی کنید روزانه بین ۲ تا ۳ گرم سدیم مصرف کنید. برای این کار از مواد غذایی که حاوی بیش از ۵۰۰ میلی گرم سدیم در هر وعده هستند اجتناب کنید. پیشنهاد بهتر دریافت حدود ۱۵۰ میلی گرم سدیم در هر وعده غذایی است.

مواد غذایی زیر دارای میزان پتاسیم بالایی است؛ و بیماران کلیوی بهتر است از آن ها تا حد زیادی اجتناب کنند:

  1. گوشت ممکن است غلظت پتاسیم بالایی داشته باشد؛ اما به عنوان بخشی از رژیم غذایی کم پروتئین آن را باید در مقادیر کوچک مصرف کنید.

۲٫ خوردن میوه های گرمسیری در حد اعتدال کافی است. این شامل میوه ها مانند:

  • آووکادو
  • موز
  • مرکبات
  • انبه

۳٫ کشمش، آلو و خرما، چه تازه یا خشک، دارای مقادیر بالای پتسایم است.

۴٫ مراقبت لوبیا و سبزی و قراچ یز باشید. این مواد هم پتاسیم بالایی دارند.

۵٫ قهوه، چای، شکلات و نوشیدنی ها شکلات باید در حد اعتدال مصرف شود.

۶٫ مواد دارای نشاسته مانند ماکارونی، رشته فرنگی و برنج نیز می تواند مشکل بزرگی برای بیماران کلیوی باشد.

توجه کنید که سطح پتاسیم ۵ در بدن برای بیماران کلیوی مناسب است. و در نظر داشته باشید که تقریبا بیشتر مواد غذایی حاوی پتاسیم هستند. پس بیش زا حد ینز این موضوع رو سخت نکنید. چراکه ممکن است دچار آسیب های دیگری شوید.

مواد غذایی زیر دارای میزان فسفر بالایی است؛ و بیماران کلیوی بهتر است از آن ها تا حد زیادی اجتناب کنند:

  1. بیشتر مواد لبی یعنی شیر و فرآورده های آن مثل پنیر
  2. نوشابه های کولا و الکلی
  3. ماهی کپور و ساردین و کبد حیوانات
  4. آجیل ها، و فراورده های آن مثل کره بادام زمینی
  • فراموش نکنید که هدف رژیم غذایی بیماران کلیوی نگه داشتن سطح فسفر بین ۲٫۵ تا ۴ میلی گرم در هر دسی لیتر از خون شما است.
  • همچنی برخی از داروها می توانند با کاهش جذب فسفر در این زمینه مفید باشند. هرچند در کنار آن باز هم باید میزان صمرف را متعادل نگه داشت.
  • و مهم تر اینکه کمتر بودن فسفر از میزان گفته شده نیز مضر است.