پرکاری تیروئید هنگامی اتفاق می افتد که تولید هورمون تیروئید در بدن بیش از حد بالا می رود و این هورمون در بدن تجمع پیدا می کند. به این حالت تیروتوکسیکوزیس نیز گفته می شود. غده تیروئیدی که فعالیت زیادی دارد یا بزرگ شده است ممکن است تولید هورمون های تیروئید را افزایش دهد. در ادامه مطلبی اختصاصی در مورد رژیم غذایی مناسب برای پرکاری تیروئید را ارائه کرده ایم که مطالعه آن برای افرادی که مبتلا به این بیماری هستند خارج از لطف نیست.
تیروئید یک غده پروانه ای شکل در قسمت جلوی گردن است. این غده وظیفه تولید هورمون های تیروئیدی که به نام های T3 و T4 شناخته می شوند را بر عهده دارد. این هورمون ها:
- به بدن کمک می کنند تا از انرژی استفاده کند.
- دمای بدن را متعادل می کنند.
- به مغز، قلب و اندام های دیگر کمک کرده تا بتوانند به درستی کار کنند.
برخی از انواع پرکاری تیروئید ممکن است ژنتیکی باشد. مثلا بیماری گریوز شایعترین علت پرکاری تیروئید در ایالات متحده بوده و ریشه ژنتیکی دارد. این بیماری در بین زنان نسبت به مردان ۷ تا ۸ برابر شایع تر است. در بعضی موارد سرطان های تیروئید نیز ممکن است باعث بیش فعالی تیروئید شوند.
گاهی علائم پرکاری تیروئید با علائم بیماری های دیگر اشتباه گرفته می شود. زیرا دامنه علائم این بیماری شامل موارد زیر است که گاها بر اثر مشکلات دیگر نیز ایجاد می شوند:
- کاهش وزن ناگهانی
- افزایش اشتها
- اضطراب، تحریک پذیری و عصبی شدن
- تغییرات خلقی
- مشکلات خواب
- احساس گرما
- تعریق
- سریع شدن ضربان قلب
- خستگی یا بی حالی
- ضعف عضلانی
- لرزش دست
- تغییرات مکرر در حرکات روده
- نازک شدن پوست
- ریزش و شکننده شدن موها
- تغییر قاعدگی
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
- تورم گردن
- تغییر حالت چشم ها
درمان های استاندارد پرکاری تیروئید
درمان بیماری پرکاری تیروئید لازم و ضروری است. بنابراین در صورت ابتلا به این بیماری در اسرع وقت به متخصص غدد مراجعه کنید. افزایش میزان هورمون های تیروئیدی در بدن می تواند برایمان سمی و مضر باشد. این بیماری در صورت عدم درمان ممکن است منجر به مشکلات قلبی، کاهش تراکم استخوان، افزایش خطر شکستگی استخوان ها و سایر موارد شود.
اولین درمانی که معمولا برای این بیماری تجویز می شود؛ استفاده از داروهای ضد تیروئید است. این داروها به ایجاد تعادل در کارکرد غده تیروئید کمک می کنند. در بعضی موارد درمان ممکن است شامل پرتودرمانی یا جراحی تیروئید نیز باشد.
در مقابل برخی از غذاها می توانند به سلامت غده تیروئید کمک کرده و برخی از اثرات منفی این بیماری را کاهش دهند. برخی از مواد معدنی، ویتامین ها و سایر مواد مغذی نیز برای ایجاد تعادل در عملکرد تیروئید مفید هستند.
رعایت رژیم غذایی کم ید معمولاً قبل از اجرایی کردن برخی از روش های درمان پرکاری تیروئید تجویز می شود. به عنوان مثال بیماران قبل از انجام پرتودرمانی باید از رژیم غذایی کم ید پیروی کنند تا سلول های اضافی یا آسیب دیده این غده از بین بروند.
پس از درمان، تعادل میزان ید موجود در رژیم غذایی از اهمیت زیادی برخوردار است. برخی از مواد غذایی نیز به محافظت از غده تیروئید و کاهش اثرات طولانی مدت این بیماری کمک می کنند.
رژیم غذایی مناسب برای پرکاری تیروئید
در صورت ابتلا به بیش فعالی غده تیروئید بهتر است دستورات غذایی زیر را رعایت کنید.
غذاهای کم ید مصرف کنید
ید ماده معدنی است که در تولید هورمون های تیروئید نقش اساسی دارد. بنابراین رعایت رژیم غذایی کم ید به کاهش تولید هورمون ها در این غده کمک می کند. برای این که بتوانید میزان ید را در برنامه غذایی خود کاهش دهید؛ مصرف این مواد را به رژیم روزانه خود اضافه کنید:
- نمک بدون ید
- قهوه یا چای (بدون شیر یا لبنیات یا کرم های تهیه شده از سویا)
- سفیده تخم مرغ
- میوه های تازه یا کنسروی
- آجیل بدون نمک و کره گردو
- نان خانگی یا نان بی نمک، بدون لبنیات و بدون تخم مرغ
- پاپ کورن تهیه شده با نمک بدون ید
- جو دوسر
- سیب زمینی
- عسل
- ملاس
سبزیجات کریستالی بیشتری استفاده کنید
سبزیجات کریستالی موجب می شوند که بدن بتواند تولید هورمون های تیروئید را کنترل و مدیریت کند. بنابراین مصرف سبزیجات زیر ممکن است برای پرکاری تیروئید مفید باشد:
- بامبو
- بوک چوی
- کلم بروکلی
- کلم بروکسل
- کاساوا
- گل کلم
- کولارد
- کلم کالی
- سبزی خردل
- روتاباگا
ویتامین ها و مواد معدنی زیر را در برنامه غذایی خود بگنجانید
چندین ماده مغذی در طبیعت وجود دارد که برای سلامت غده تیروئید و ایجاد تعادل در تولید هورمون های تیروئیدی مفید هستند.
آهن
آهن برای بسیاری از کارکردهای حیاتی بدن از جمله سلامت تیروئید بسیار مهم است. این ماده معدنی برای انتقال اکسیژن از سلول های خونی به دیگر سلول بدن مورد نیاز است. کمبود آهن با پرکاری تیروئید ارتباط دارد. بنابراین اگر مبتلا به این بیماری بوده و در پی یافتن رژیم غذایی مناسب برای پرکاری تیروئید هستید باید سعی کنید مقدار آهن موجود در رژیم غذایی خود را با مصرف مواد غذایی زیر افزایش دهید:
- حبوبات خشک
- سبزیجات برگ دار و سبز
- عدس
- آجیل
- مرغ و بوقلمون
- گوشت قرمز
- تخمه ها و دانه ها
- غلات کامل و سبوس دار
سلنیوم
غذاهای سرشار از سلنیوم ممکن است به ایجاد تعادل در سطح هورمون های تیروئید و محافظت از این غده در برابر بیماری کمک کند. سلنیوم برای جلوگیری از آسیب سلولی مفید بوده و از تیروئید و سایر بافت های بدن مراقبت می کند.
منابع غذایی غنی از سلنیوم عبارتند از:
- فندق برزیلی
- دانه های کوسکوس
- تخم چیا
- قارچ
- چای
- گوشت گوسفند و گوشت گاو
- برنج
- سبوس جو دوسر
- مرغ و بوقلمون
- تخمه آفتابگردان
روی
روی به شما کمک می کند تا از مواد غذایی برای تامین انرژی مورد نیاز بدن استفاده کنید. این ماده معدنی سیستم ایمنی و تیروئید را نیز سالم نگه می دارد. منابع غذایی حاوی روی عبارتند از:
- گوشت گاو
- نخود
- پودر کاکائو
- بادام هندی
- قارچ
- تخمه کدو تنبل
- گوشت بره
کلسیم و ویتامین D
پرکاری تیروئید باعث ضعیف و شکننده شدن استخوان ها می شود. ولی نگران نباشید زیرا با رعایت رژیم غذایی مناسب برای پرکاری تیروئید می توانید توده استخوانی خود را ترمیم کنید. مصرف ویتامین D و کلسیم برای قوی ساختن استخوان ها ضروری است.
مواد غذایی سرشار از کلسیم عبارتند از:
- اسفناج
- سبزی کولارد
- لوبیا سفید
- کلم کالی
- بامیه
- آب پرتقال غنی شده با کلسیم
- شیر بادام
- غلات غنی شده با کلسیم
ویتامین D نیز در این غذاهای کم ید یافت می شود:
- آب پرتقال غنی شده با ویتامین D
- غلات غنی شده با ویتامین D
- جگر گاو
- قارچ
- ماهی های چرب
چربی های سالم بخورید
چربی هایی که از طریق مصرف غذاهای کامل تامین می شوند و عمدتاً پردازش نشده اند ممکن است به کاهش التهاب در بدن کمک کنند. بنابراین می توان گفت که سلامت غده تیروئید و تعادل هورمون های تیروئیدی در بدن در گرو مصرف این چربی هاست. حضور چربی های غیر لبنی و کم ید در رژیم غذایی مبتلایان به این بیماری بسیار مهم هستند. این چربی ها عبارتند از:
- روغن بذر کتان
- روغن زیتون
- روغن آووکادو
- روغن نارگیل
- روغن آفتابگردان
- روغن گلرنگ
- آووکادو
- آجیل و دانه های بی نمک و خام
به غذاهای خود ادویه بزنید
بعضی از ادویه ها و گیاهان دارای خاصیت ضد التهابی بوده و برای محافظت و متعادل کردن عملکرد تیروئید مفیدند. استفاده از این ادویه ها در غذا علاوه بر این عطر و طعم خاصی که به آنها می دهد؛ وعده غذایی ما را نیز پر از آنتی اکسیدان می کند. برخی از ادویه هایی که برای پرکاری تیروئید مفیدند عبارتند از:
- زردچوبه
- فلفل چیلی سبز
- فلفل سیاه
موادی که در صورت ابتلا به پرکاری تیروئید باید از مصرف آنها اجتناب کنید
ید
مصرف بیش از حد بسیاری از مواد غذایی غنی از ید یا غنی شده با این ماده معدنی ممکن است منجر به پرکاری تیروئید یا بدتر شدن آن در برخی از موارد شود. یک قاشق چایخوری نمک ید دار به شما ۲۸۴ میکروگرم ید می دهد. غذاهای دریایی بیشترین ید را در بین همه مواد غذایی دارند. فقط ۱ گرم جلبک دریایی حاوی ۲ میلی گرم ید است. این در حالی است که نیاز بدن به ید حدود ۱٫۱ میلی گرم در روز است. بنابراین اگر به دنبال رژیم کم ید هستید باید خیلی کمتر از این مقدار ید استفاده کنید.
بنابراین از مصرف مواد غذایی زیر خودداری کنید:
- ماهی
- جلبک دریایی
- میگو
- خرچنگ
- لبستر
- سوشی
- کاراگین
- آگار-آگار
- انواع جلبک
- آلژینات
- نوری
از خوردن سایر غذاهای حاوی ید مانند موارد زیر نیز پرهیز کنید:
- شیر و لبنیات
- پنیر
- زرده تخم مرغ
- نمک ید دار
- آب ید دار
- برخی از رنگ های خوراکی
برخی از داروها نیز حاوی ید هستند. این داروها عبارتند از:
- آمیودارون (Nexterone)
- شربت سرفه
- رنگ کنتراست
- مکمل های گیاهی یا ویتامینی
نیترات
ماده شیمیایی به نام نیترات در طبیعت وجود دارد که مصرف آن ممکن است باعث جذب بیش از حد ید توسط غده تیروئید شود. جذب زیاد این ماده می تواند منجر به بزرگ شدن تیروئید و پرکاری این غده شود.
نیترات به طور طبیعی در برخی از غذاها یافت می شود. غذاهای فرآوری شده نیز ممکن است حاوی نیترات زیادی باشند. ممکن است در آب آشامیدنی نیز این ماده را پیدا کنید. برخی از مهمترین موادی که در طول روز از آنها استفاده می کنیم و ممکن است حاوی نیترات زیادی باشند عبارتند از:
- گوشت های فرآوری شده (کالباس، بیکن، سالامی و سوسیس)
- کرفس
- کاهو
- چغندر
- اسفناج
- جعفری
- تره فرنگی
- کاسنی فرنگی
- کلم
- رازیانه
- شوید
- شلغم
- هویج
- خیار
- کدو حلوایی
گلوتن
در بدن برخی از افراد مصرف گلوتن با ایجاد التهاب ارتباط دارد و این التهاب ممکن است به تیروئید آسیب برساند. حتی اگر آلرژی یا عدم تحمل گلوتن ندارید باز هم محدود کردن مصرف گلوتن می تواند برای غده تیروئید مفید باشد. برای کاهش مصرف گلوتن حتما برچسب درج شده روی محصولات تهیه شده با مواد زیر را بررسی کنید:
- گندم
- جو
- مخمر آبجو
- مالت
- چاودار
سویا
درست است که سویا حاوی ید نیست اما تحقیقات نشان داده اند که مصرف این ماده در کارکرد برخی از درمان های پرکاری تیروئید در بدن حیوانات تداخل ایجاد می کند. از خوردن غذاهای حاوی سویا مانند موارد زیر اجتناب کنید:
- شیر سویا
- سس سویا
- توفو
- کرم های تهیه شده از سویا
کافئین
غذاها و نوشیدنی های حاوی کافئین مانند قهوه، چای، نوشابه، سودا و شکلات می توانند علائم پرکاری تیروئید را تشدید کرده و منجر به افزایش اضطراب، عصبانیت، تحریک پذیری و ضربان قلب شوند.
اگر کافئین این تأثیرات را روی بدنتان دارد؛ اجتناب یا محدود کردن مصرف آن گزینه خوبی برایتان است. نوشیدنی های کافئین دار را با چای های گیاهی طبیعی، آب طعم دار یا چای های کم کافئین جایگزین کنید.
خلاصه
پرکاری تیروئید همیشه قابل پیشگیری نیست؛ اما قابل درمان است. در صورت وجود هر یک از علائم این بیماری در بدن، به پزشک مراجعه کنید. یادتان نرود که ضمن رعایت نکات ذکر شده در این مطلب باید درمان خود را دقیقاً طبق تجویز پزشک دنبال کنید. با پزشک یا متخصص تغذیه در مورد ایجاد تغییرات کوتاه مدت و طولانی مدت در رژیم غذایی خود صحبت کنید. این کار می تواند به متعادل کردن عملکرد تیروئید و محافظت از بدن در برابر اثرات پرکاری تیروئید کمک کند.
بهتر است بیشتر غذاهای خانگی بخورید و از مصرف غذا در رستوران تا حد ممکن اجتناب کنید. غذاهای آماده و کارخانه ای، گوشت های فرآوری شده و سس ها آماده ممکن است حاوی ید زیادی باشند.
اگر از رژیم غذایی کم ید پیروی می کنید؛ دریافت ویتامین D و کلسیم کافی برایتان دشوار خواهد شد. در این صورت در مورد مصرف مکمل های حاوی این مواد مغذی با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
منابع:
- Graves’ Disease
- Various Possible Toxicants Involved in Thyroid Dysfunction: A Review
- Prevalence of incidental thyroid cancer and its ultrasonographic features in subcentimeter thyroid nodules of patients with hyperthyroidism
- Thyroid Function and Serum Copper, Selenium, and Zinc in General U.S. Population
- Low Iodine Diet for One Week Is Sufficient for Adequate Preparation of High Dose Radioactive Iodine Ablation Therapy of Differentiated Thyroid Cancer Patients in Iodine-Rich Areas
- The Scoop on Selenium
- Diet and thyroid – myths and facts
- Hemoglobin, iron, and vitamin B12 deficiencies and high blood homocysteine levels in patients with anti-thyroid autoantibodies
- Low Population Selenium Status Is Associated With Increased Prevalence of Thyroid Disease