نشانه ها، علل ایجاد، عوامل خطر و روش های درمان رینیت آلرژیک

رینیت آلرژیک به معنی التهاب مخاط داخل بینی ناشی از یک ماده آلرژی زا، مانند گرد و غبار، کپک یا شوره پوست حیوانات خاص می باشد. این حساسیت، یک بیماری بسیار شایع است. تخمین زده می شود از هر ۵ بریتانیایی، ۱ نفر تحت تاثیر آن قرار دارد.

در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد این نوع آلرژی بیشتر صحبت خواهیم کرد.

علائم و نشانه های رینیت آلرژیک

رینیت آلرژیک، معمولا باعث ایجاد علائمی شبیه سرماخوردگی می شود. شایع ترین علائم آن عبارتند از:

  • عطسه
  • خارش بینی
  • مسدود شدن بینی
  • آبریزش بینی

این علائم معمولا بلافاصله بعد از قرار گرفتن در معرض ماده آلرژی زا رخ می دهد. برخی از افراد تنها در فصولی خاص و چند ماه سال به موادی مانند موراد زیر آلرژی دارند:

  • گرده علف
  • گرده گل
  • گرده درختان

برخی نیز در کل طول سال به این بیماری مبتلا هستند.

اغلب افراد مبتلا به رینیت آلرژیک، علائم خفیفی دارند که می توان به سرعت و به راحتی آن ها را درمان کرد. اما برای برخی از افراد متاسفانه علائم بسیار شدید و مداوم هستند. به طوری که در زندگی روزمره شان تداخل ایجاد شده و خوابشان را نیز مختل می کند. علائم رینیت آلرژیک گاهی اوقات با گذشت زمان بهبود پیدا می کند. اما این فرایند ممکن است سال ها طول بکشد. ضمن این که بعید است که با گذشت زمان، علائم به طور کلی ناپدید شوند.

توصیه می شود که اگر علائم این نوع آلرژی موجب ایجاد موارد زیر شد، حتما به پزشک مراجعه کنید:

  • زندگی روزمره شما را مختل کرد.
  • از انجام فعالیت های روزمره جلوگیری کرد.
  • تاثیر منفی بر عملکرد شما در محل کار یا مدرسه داشت.

علت رینیت آلرژیک چیست؟

رینیت آلرژیک، توسط یک واکنش آلرژیک به یک آلرژن مانند گرده، گرد و غبار و حیوانات خاص ایجاد می شود. اما عمده ترین علت ایجاد این واکنش عبارت است از:

حساسیت بیش از حد سیستم ایمنی بدن

سیستم ایمنی بدن ما، به گونه ای طراحی شده است که می تواند از خودش در برابر بیماری ها و عفونت ها مختلف محافظت کند. اگر این سیستم به آلرژن خاصی واکنش نشان دهد به این معنی است که آن ماده را برای بدن مضر تشخیص داده است. اگر سیستم ایمنی بدن، بیش از حد حساس باشد، در مقابل مواد حساسیت زا، با تولید آنتی بادی واکنش نشان داده و به مبارزه با آن می پردازد. آنتی بادی، پروتئین خاصی در خون است که معمولا برای مبارزه با ویروس ها و عفونت ها تولید می شود.

واکنش ها آلرژیک همیشه بعد از اولین تماس فرد با ماده آلرژن ایجاد نمی شود. سیستم ایمنی بدن بعد از قرار گرفتن در معرض ماده باید ابتدا آن را شناسایی کرده و سپس برای مبارزه با آن آنتی بادی ترشح کند. به این فرآیند حساس شدن گفته می شود.

پس از شناسایی ماده حساسیت زا، هر زمان که این ماده با داخل بینی یا حلق تماس داشته باشد، آنتی بادی به نام ایمونوگلوبولین E تولید می شود. این آنتی بادی سلول هایی تولید می کند که از خود مواد شیمیایی از جمله هیستامین منتشر می کنند. این ماده شیمیایی باعث می شود لایه درون بینی (غشاء مخاطی) ملتهب شده و موکوس اضافی (مخاط اضافی) تولید کند. این چیزی است که باعث می شود علائمی مانند عطسه، انسداد بینی یا آبریزش ایجاد شود.

آلرژن های شایع

رینیت آلرژیک، در اثر تنفس ذرات کوچک مواد آلرژی زا ایجاد می شود. آلرژن های رایج موجود در هوا که باعث رینیت می شوند عبارتند از:

کرم های ریز موجود در خانه

این کرم ها حشرات کوچکی هستند که از تکه های مرده پوست انسان تغذیه می کنند. آنها را می توان در تشک، فرش، مبلمان، بالش و تخت پیدا کرد. رینیت تنها توسط خود این کرم ها و موجودات ریز ایجاد نمی شود. بلکه به دلیل وجود مواد شیمایی خاص در مدفوع آن ها نیز رخ می دهد. این کرم ها در تمام طول سال وجود دارند. اما میزان آن ها در طول زمستان به حداکثر خود می رسد.

گرده و هاگ

ذرات ریز گرده تولید شده توسط درختان و علف ها می تواند گاهی اوقات رینیت آلرژیک ایجاد کند. اکثر درختان از اوایل تا اواسط بهار گرد افشانی دارند. این در حالی است که چمن در پایان بهار و آغاز تابستان گرده افشانی می کند. رینیت می تواند با اسپور تولید شده توسط کپک ها و قارچ ها نیز رخ دهد.

حیوانات

بسیاری از افراد به حیوانات خانگی، مانند گربه و سگ حساسیت دارند. واکنش آلرژیک معمولا به پوست حیوان ایجاد می شود. اما شوره های ناشی از پوست مرده حیوان، ادرار و بزاق آن ها نیز حساسیت زا هستند. سگ و گربه شایع ترین مجرمان حساسیت به شمار می آیند. هر چند برخی از افراد به اسب، گاو، خرگوش و جوندگانی مانند خوکچه هندی و همستر نیز حساسیت دارند.

آلرژن های مرتبط با کار

برخی از افراد به مواد حساسیت زا موجود در محیط کار مانند گرد و غبار چوب، گرد و غبار آرد یا لاتکس حساسیت دارند.

چه کسانی در معرض خطر بیشتری هستند؟

پزشکان هنوز نمی دانند که چرا بدن برخی از افراد بیشتر به آلرژن ها واکنش نشان می دهد. هرچند آن ها معتقدند که افرادی که سابقه آلرژی یا سابقه خانوادگی این بیماری را دارند بیشتر به رینیت آلرژیک مبتلا می شوند. افرادی که آتوپیک هستند، گرایش ژنتیکی به ایجاد وضعیت های آلرژیک دارند. افزایش پاسخ ایمنی بدن به آلرژن منجر به افزایش تولید آنتی بادی IgE می شود.

عوامل محیطی نیز ممکن است نقش داشته باشند. مطالعات نشان داده اند برخی از موارد ممکن است شانس نوزاد را برای ابتلا به آلرژی بیشتر کند. نوزادانی که در خانه هایی پر از دود و غبار بزرگ می شوند، در سنین جوانی بیشتر در معرض رینیت آلرژیک قرار دارند.

تشخیص رینیت آلرژیک

پزشک از روی نشانه ها و تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی بیمار می تواند این آلرژی را تشخیص دهد. پزشک ممکن است در مورد آلرژن هایی که احتمال می دهید منجر به واکنش شده باشند نیز از شما سوال پرسیده می شود. در مورد رفتن به مکان هایی در زمان خاص نیز باید اطلاعاتی به پزشک بدهید.

گاهی پزشکان درون بینی را برای بررسی پولیپ بینی مشاهده می کنند. پولیپ بینی تورم گوشتی است که از بافت پوشش بینی و یا سینوس ها در حفره های کوچک داخل بینی رشد می کند. پولیپ می تواند با التهاب منجر به رینیت آلرژیک شود. این بیماری زمانی که بیمار به داروهای آنتی هیستامین به خوبی پاسخ می دهد، تایید می شود. در این شرایط پزشک قطعا مطمئن می شود که علائم ناشی از آلرژی است.

تست آلرژی

اگر علت دقیق رینیت آلرژیک نامشخص نباشد، ممکن است برای تست آلرژی، پزشک شما را به بیمارستان تخصصی ارجاع دهد. دو آزمون آلرژی اصلی عبارتند از:

آزمون پوستی: در این آزمایش مواد حساسیت زا  بر روی بازوی و سطح پوست با یک سوزن قرار داده می شود. اگر شما به ماده حساسیت داشته باشید، منطقه ای که مواد بر روی آن قرار داده شده است خارش می گیرد.

آزمایش خون: در این آزمایش، وجود آنتی بادی ایمونوگلوبولین E در خون بررسی می شود. سیستم ایمنی بدن این آنتی بادی را در پاسخ به آلرژن مشکوک، تولید می کند.

کیت های تست آلرژی توصیه نمی شود. زیرا این تست ها اغلب از استاندارد پایین تری از آن چه که توسط NHS یا کلینیک های خصوصی معتبر تعیین کرده اند، دارند.

تست های بیشتر

در برخی از موارد برای تشخیص مواردی مانند پولیپ بینی یا سینوزیت، نیاز به آزمایشات بیشتری است. این آزمایشات عبارتند از:

  • اندوسکوپی بینی: که در آن یک لوله نازک مجهز به نور و دوربین (آندوسکوپ) وارد بینی شده تا داخل آن با دقت دیده شود.
  • جریان دمی بینی: که در آن یک دستگاه کوچک بر روی دهان و بینی قرار داده شده و برای اندازه گیری جریان هوایی که در زمان تنفس از طریق بینی وارد بدن می شود کاربرد دارد.
  • سی تی اسکن (CT): سی تی اسکن با استفاده از اشعه X و یک کامپیوتر، تصاویر دقیقی از داخل بدن ایجاد می کند.

درمان رینیت های آلرژیک

درمان رینیت آلرژیک بستگی به شدت علائم و مقدار تاثیر آن ها بر روی فعالیت های روزمره دارد. در اغلب موارد هدف از درمان تسکین علائمی مانند عطسه، انسداد بینی یا آبریزش می باشد. اگر رینیت آلرژیک خفیف باشد، علائم معمولا به کمک مراقبت های لازم از بین می رود. در این صورت اگر علائم شدید تر شده و کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد باید با پزشک مشورت کنید.

خود مراقبتی

برای درمان علائم رینیت آلرژیک خفیف استفاده از داروهای آنتی هیستامین غیر آرام بخش می تواند موثر باشد. در صورت امکان، سعی کنید کمتر در معرض آلرژن باشید.

تمیز کردن سینوس ها

به طور منظم بینی خود را با یک محلول آب نمک تمیز کنید این کار به از بین رفتن محرک های داخل بینی کمک می کند. برای این کار محلول نمکی را از داروخانه تهیه کرده و با استفاده از سرنگی محلول را با فشار به داخل بینی بریزید.

برای ساختن این محلول در خانه، نصف قاشق چای خوری نمک و نصف قاشق چای خوری جوش شیرین را به ۵۶۸ میلی لیتر آب جوش اضافه کنید و اجازه دهید تا خنک شود. سعی کنید بینی خود را در حالی که آب هنوز گرم است، با آن شستشو دهید.

دارو

داروها نمی توانند آلرژی را درمان کنند. اما می تواند علائم را کمرنگ کنند. مهمترین داروهایی که برای درمان رینیت آلرژیک استفاده می شوند عبارتند از:

آنتی هیستامین ها

آنتی هیستامین ها با مسدود کردن عملکرد ماده شیمیایی به نام هیستامین موجب کاهش علائم می شوند. این داروها به شکل قرص و اسپری در دسترس هستند. آنتی هیستامین ها می توانند گاهی اوقات باعث گیجی شوند. بنابراین اگر اولین باری است که از این داروها استفاده می کنید، بعد از آن از رانندگی یا کار با ماشین آلات سنگین خودداری کنید.

کورتیکواستروئیدها

اگر علائم مکرر یا مداوم باشد و انسداد بینی و یا پولیپ بینی وجود داشته باشد، استفاده از اسپری بینی و یا قطره های حاوی کورتیکواستروئید را توصیه می کنند. کورتیکواستروئیدها به کاهش التهاب و تورم کمک می کنند. آن ها دیرتر از آنتی هیستامین ها عمل می کنند اما اثرشان طولانی تر است. عوارض جانبی کورتیکواستروئیدهای استنشاقی نادر است. اما خشکی بینی، سوزش و خون دماغ از جمله عوارض جانبی آن ها هستند. اگر علائم بسیار شدید باشد استفاده یک دوره کوتاه مدت ۵ الی ۱۰ روزه از قرص کورتیکواستروئید تجویز می شود.

اگر علائم با استفاده از درمان های زیر کم نشد، پزشک ممکن است تغییرات زیر را اعمال کند:

  • افزایش دوز اسپری بینی کورتیکواستروئید
  • استفاده از یک دوره کوتاه مدت از اسپری بینی ضد احتقان با داروهای دیگر
  • ترکیب قرص آنتی هیستامین با اسپری های بینی کورتیکواستروئید، و احتمالا ضد احتقان ها
  • استفاده از اسپری بینی که حاوی دارویی به نام ایپراتروپیوم است. این ماده برای کاهش ترشح بیش از حد بینی مفید است.
  • استفاده از داروهای آنتاگونیست گیرنده لکوترین. این داروها با ایجاد انسداد اثرات مواد شیمیایی به نام لوکوترین ها، که در طول واکنش آلرژیک منتشر می شود، علائم را کم می کنند.

ایمنی درمانی

در این روش بدن به صورت تدریجی در معرض آلرژن قرار می گیرد. این کار باعث می شود که حساسیت سیستم ایمنی بدن به مواد حساسیت زا کمتر شود. در این روش آلرژن اغلب در زیر پوست بازو تزریق می شود. تزریق به صورت هفتگی انجام شده و در هر بار، میزان آلرژن کمی بیشتر می شود.

این روش با استفاده از قرص هایی که حاوی آلرژن هستند مانند گرده چمن و قرار دادن آن در زیر زبان نیز انجام می شود. هنگامی که کاهش واکنش آلرژیک به این روش محقق می شود، بیمار نیاز به ادامه تزریق یا مصرف قرص به مدت ۳ سال دارد.