سرطان روده بزرگ (سرطان کولورکتال)؛ علل، نشانه ها و روش های درمان

سرطان کولورکتال، که به نام سرطان کولون، سرطان روده بزرگ یا سرطان رکتوم نیز شناخته می شود، یکی از انواع سرطان است که در روده بزرگ یا راست روده شکل می گیرد. در این بیمار بافت غیر طبیعی یا توده در این اندام ایجاد می شود. سازمان بهداشت جهانی و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا (CDC) اعلام کرده اند که این نوع سرطان دومین سرطان شایع در سراسر جهان، بعد از سرطان ریه است.

متخصصان انجمن سرطان آمریکا معتقدند که از هر ۲۰ نفر، ۱ نفر درایالات متحده در طول عمر خود، به سرطان کولورکتال مبتلا می شود. خطر ابتلا به این سرطان برای مردان نسبت به زنان کمی بیشتر است. با توجه به پیشرفت تکنیک های غربالگری و بهبود درمان، شانس زنده ماندن در سرطان کولورکتال بیش از ۲۰ سال است.

سرطان روده بزرگ ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد. خوش خیم به این معنی است که تومور گسترش نخواهد یافت. در حالی که تومور بدخیم شامل سلول هایی است که می توانند به سایر قسمت های بدن گسترش یابند و به آنها آسیب برسانند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد علائم، علل، روش های تشخیص، مراحل، روش های درمان و روش های پیشگیری از سرطان روده بزرگ صحبت می کنیم.

کولون و رکتوم

کولون و رکتوم بخش هایی از دستگاه گوارش بدن هستند که با هم به عنوان روده بزرگ شناخته می شوند. روده بزرگ مقدار زیادی آب و مواد مغذی که در غذاهای مصرفی وجود داشته و هضم نشده اند را جذب می کند.

راست روده در انتهای روده بزرگ قرار دارد و قبل از این که مدفوع (مواد زائد) از بدن دفع شود آن را ذخیره می کند.

علائم سرطان روده بزرگ

  • استفاده بیش از حد از سرویس بهداشتی
  • اسهال
  • یبوست
  • احساس این که روده پس از اجابت مزاج به درستی تخلیه نمی شود
  • وجود خون در مدفوع
  • درد شکم
  • نفخ شکم
  • احساس پر بودن شکم حتی پس از مصرف مقدار جزئی غذا
  • استفراغ
  • خستگی
  • کاهش قابل توجه وزن
  • وجود توده در شکم یا در قسمت کمر که توسط پزشک احساس می شود.
  • کمبود آهن ناشناخته در مردان یا زنان بعد از یائسگی

از آن جا که اکثر این علائم ممکن است با وجود سایر بیماری ها نیز ایجاد شود، بنابراین بهتر است برای تشخیص صحیح حتما به پزشک مراجعه کنید. ضمن این توصیه می شود در صورت تجربه این علائم به مدت بیش از ۴ هفته حتما به متخصص گوارش مراجعه کنید.

علل سرطان کولورکتال

کارشناسان معتقدند که هنوز علت دقیق ابتلا به این نوع سرطان را نمی دانند. با این حال، در طول سالیانی که بر روی سرطان روده تحقیق می شود چندین عامل خطر برای ابتلا به آن مشخص شده است. عامل خطر چیزی است که ممکن است شانس فرد را در ایجاد بیماری افزایش دهد.

عوامل خطر احتمالی برای سرطان روده بزرگ عبارتند از:

  • هر چه سن بالا تر رود، خطر این بیماری بیشتر می شود.
  • داشتن رژیم غذایی حاوی مقدار زیادی پروتئین حیوانی
  • داشتن رژیم غذایی غنی از چربی های اشباع شده
  • داشتن رژیم غذایی که فیبر رژیمی بسیار کمی دارد
  • رعایت رژیم های غذایی پر کالری
  • مصرف الکل زیاد
  • ابتلا به سرطان سینه، تخمدان و رحم
  • داشتن سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال
  • ابتلا به کولیت اولسرو
  • اضافه وزن یا چاقی
  • سیگار کشیدن: یک مطالعه نشان داد که سیگار کشیدن به طور قابل توجهی با افزایش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال و مرگ مرتبط است.
  • فعالیت بدنی کم
  • وجود پولیپ در روده بزرگ یا رکتوم: پولیپ های درمان نشده ممکن است در نهایت سرطانی شوند.
  • داشتن بیماری کرون یا بیماری روده تحریک پذیر خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش می دهد.

بیشتر سرطان های روده بزرگ در بین پولیپ ها (آدنوم) رشد می کنند. این ضایعه اغلب در داخل دیواره روده یافت می شود.

شیوع سرطان روده بزرگ

در مورد این سرطان آمار و ارقام زیر وجود دارد:

  • به گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سرطان کولورکتال دومین تومور شایع در میان مردان و زنان (بعد از تومورهای ریه) است.
  • تقریبا ۲٪ از افراد بالای ۵۰ سال در غرب اروپا، در نهایت به سرطان کولورکتال مبتلا خواهند شد.
  • ۴۰٪ از افرادی که با سرطان کولورکتال تشخیص داده می شوند، در مرحله پیشرفته سرطان قرار دارند. برای این بیماران احتمالا عمل جراحی تجویز می شود.
  • سرطان کولورکتال به طور مساوی بر روی مردان و زنان تاثیر می گذارد. با این حال، در مردان ممکن است در سنین پایین نیز ایجاد شود.

آزمایشات و روش های تشخیص سرطان روده بزرگ

غربالگری می تواند پولیپ ها را قبل از تبدیل شدن به سرطان و خود سرطان روده بزرگ را در مراحل اولیه و تا زمانی که شانس درمان بسیار بالا است، تشخیص دهد. شایع ترین روش های غربالگری و تشخیصی برای سرطان کولورکتال عبارتند از:

آزمون غربالگری مدفوع

در این روش نمونه ای از مدفوع بیمار برای حضور خون بررسی می شود. آزمایش خون در مدفوع ۱۰۰٪ دقیق نیست. یعنی ممکن است تمام سرطان ها را تشخیص ندهد. زیرا همه آن ها منجر به خونریزی نمی شوند. حتی سرطان هایی که خونریزی می کنند اغلب موجب خونی شدن مدفوع نمی شوند. بنابراین فرد ممکن است آزمایش مدفوعش منفی باشد اما به سرطان مبتلا باشد. حتی اگر خون تشخیص داده شود، ممکن است  علت آن بیماری دیگری مانند هموروئید باشد. برخی از غذاها نیز ممکن است خونریزی در روده بزرگ ایجاد کنند.

آزمون DNA مدفوع

این آزمایش چندین نشانگر DNA را که سرطان کولون یا سلول های پولیپ پیش سرطانی را به مدفوع می کشند، تجزیه می کند. این آزمایش برای تشخیص سرطان روده بزرگ ناشی از پولیپ بسیار دقیق است. با این حال، نمی تواند تمام جهش های DNA که منجر به ایجاد تومور می شوند را شناسایی کند.

سیگموئیدوسکوپی

در این روش پزشک با استفاده از یک سیگموئیدوسکوپ، که یک لوله انعطاف پذیر، بلند و دارای نور است، رکتوم و سیگموئید بیمار را بررسی می کند. این آزمون چند دقیقه بیشتر طول نمی کشد و دردی نیز ندارد. اما ممکن است کمی ناراحت کننده بوده و با احتمال کم، موجب سوراخ شدن دیواره روده شود. سیگموئیدوسکوپی تنها پولیپ یا سرطان موجود در یک سوم انتهایی روده بزرگ و راست روده را تشخیص می دهد. اگر تومور در  قسمت های دیگر دستگاه گوارش وجود داشته باشد، آن را تشخیص نخواهد داد.

تنقیه باریوم اشعه ایکس

باریم یک رنگ کنتراست است که به روده بیمار به صورت تنقیه وارد شده و توسط اشعه ایکس قابل مشاهده است. در کنار باریم، هوا نیز اضافه می شود. باریم پوشش روده را پر کرده و تصویری روشن از راست روده، روده بزرگ و گاهی اوقات قسمت کوچکی از روده کوچک بیمار ایجاد می کند. این روش اغلب همراه با سیگموئیدوسکوپی برای شناسایی پولیپ های کوچک انجام می شود. اگر تنقیه باریوم اشعه ایکس چیز غیر طبیعی را تشخیص دهد، پزشک ممکن است کولونوسکوپی را توصیه کند.

کولونوسکوپی

در این روش از کولونوسکوپ، که بسیار طولانی تر از سیگموئیدوسکوپ است، استفاده می شود. کولونوسکوپ یک لوله طولانی، انعطاف پذیر و باریک است که به یک دوربین فیلمبرداری و مانیتور متصل است. دکتر می تواند تمام کولون و رکتوم را به کمک آن ببیند و می تواند هر گونه پولیپ کشف شده در طول این آزمایش را بردارد. گاهی اوقات نیز برای نمونه برداری بافت (بیوپسی) از آن استفاده می شود.

اگر چه کولونوسکوپی بدون درد است. اما به برخی از بیماران آرامبخش تزریق می شود. قبل از این آزمایش به بیمار مقدار زیادی ملین داده می شود تا روده بزرگ پاک شود. خونریزی و سوراخ شدن دیواره روده بزرگ از عوارض ممکن اما بسیار نادر کولونوسکوپی هستند.

کلونوگرافی CT (کولونوسکوپی مجازی)

دستگاه CT (کامپیوتری توموگرافی) برای گرفتن تصاویر کولون استفاده می شود. برای انجام این آزمایش روده بیمار باید خالی باشد. اگر چیزی غیر طبیعی پیدا شود، بیمار باید کولونوسکوپی نیز بدهد. مطالعه ای نشان داده است که کلونوگرافی CT ممکن است بیماران را در معرض خطر ابتلا به سرطان کولورکتال قرار دهد. جایگزین آن کولونوسکوپی است که کمتر تهاجمی است، تحمل پذیرتر است و دقت تشخیصی خوبی نیز دارد.

اسکن با امواج فراصوت

امواج صوتی برای کمک به نشان دادن اینکه آیا سرطان به قسمت های دیگر بدن گسترش یافته است یا نه کاربرد دارد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

این آزمایش تصویر سه بعدی از روده تهیه کرده و ممکن است در تشخیص موثر باشد.

مراحل سرطان روده بزرگ

مرحله سرطان به معنای میزان پیشرفت سرطان است. به محض اینکه سرطان کولون تشخیص داده شد، پزشک مرحله آن را تعیین می کند. این کار به انتخاب مناسب ترین درمان کمک می کند. مراحل سرطان روده بزرگ عبارتند از:

  • مرحله ۰: در این مرحله سرطان هنوز در مخاط (لایه داخلی) روده بزرگ یا راست روده است. به این بخش کارسینوم نیز گفته می شود.
  • مرحله I: در این مرحله سرطان به لایه داخلی کولون یا رکتوم رشد کرده است. اما هنوز فراتر از دیواره رکتوم یا روده بزرگ نرفته است.
  • مرحله II: در این مرحله سرطان به دیواره روده بزرگ یا راست روده پیشرفت کرده است. با این حال، هنوز به غدد لنفاوی مجاور نرسیده است.
  • مرحله III: در این مرحله غدد لنفاوی مجاور تحت تاثیر سرطان قرار گرفته اند اما هنوز به سایر قسمت های بدن آسیب نرسیده است.
  • مرحله IV: در این مرحله سرطان به سایر قسمت های بدن، از جمله اندام های دیگر مانند کبد، غشای پوشش حفره شکم، ریه و یا تخمدان گسترش یافته است.
  • عودکننده: به سرطانی که پس از درمان بازگشته است گفته می شود. این سرطان ممکن است دوباره بر روی راست روده، روده بزرگ یا جاهای دیگر بدن تاثیر بگذارد. دانشمندان دریافته اند که حضور یک نشانگر زیستی در غدد لنفاوی منطقه، پیش بینی مستقلی از عود بیماری در بیماران مبتلا به سرطان کولورکتال را ارئه می دهد.
سرطان روده بزرگ (سرطان کولورکتال)؛ علل، نشانه ها و روش های درمان
سرطان روده بزرگ (سرطان کولورکتال)؛ علل، نشانه ها و روش های درمان

درمان سرطان روده بزرگ

درمان بیمار بستگی به عوامل متعدد زیر دارد:

  • اندازه و مکان سرطان
  • مرحله سرطان
  • اینکه آیا این بیماری مکرر است یا نه
  • وضعیت کلی بیمار در حال حاضر

یک متخصص خوب باید همه گزینه های درمان را برای بیمار توضیح دهد. این کار باعث می شود که بیمار بتواند سوالات خود را در مورد تغییرات در شیوه زندگی که به بهبود کمک می کنند، بپرسد.

گزینه های درمان عبارتند از:

  • شیمی درمانی
  • پرتودرمانی
  • جراحی

جراحی سرطان کولورکتال

این روش شایع ترین درمان سرطان روده بزرگ است. در این عمل تومورهای بدخیم تحت تاثیر و غدد لنفاوی که در نزدیکی آن هستند حذف خواهند شد. غدد لنفاوی به دلیل این که می توانند بیماری را گسترش دهند برداشته می شوند. سپس دو طرف جایی که روده برداشته شده به هم وصل می شود.

در برخی موارد ممکن است رکتوم به طور کامل برداشته شود. سپس از یک کیسه کولوستومی برای تخیله استفاده می شود. کیسه کلستومی کیسه ای است که مدفوع را جمع آوری می کند و به طور کلی موقتا کار گذاشته می شود. گاهی اوقات ممکن است دائمی نیز باشد.

اگر سرطان به موقع تشخیص داده شود، جراحی ممکن است تنها درمان لازم برای بیماران مبتلا به سرطان کولورکتال باشد. حتی اگر جراحی بیمار را درمان نکند، اما می تواند علائم را کاهش دهد.

شیمی درمانی

در شیمی درمانی از دارو برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. این روش معمولا برای درمان سرطان کولون کاربرد دارد. گاهی نیز ممکن است قبل از عمل برای کوچک کردن تومور از آن استفاده شود.  یک مطالعه نشان داده است که بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته کولون که شیمی درمانی دریافت می کنند و سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال دارند، احتمال عود سرطان در آن ها به میزان قابل توجهی کمتر است.

رادیوتراپی

پرتودرمانی از پرتوهای با انرژی بالا برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند و همچنین برای جلوگیری از تکثیر آن ها نیز کاربرد دارد. این روش بیشتر برای درمان سرطان رکتوم استفاده می شود.  گاهی نیز قبل از عمل برای کاهش اندازه تومور استفاده می شود.

پزشکان ممکن است پس از جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی را تجویز کنند. زیرا این روش ها می توانند احتمال عود را کاهش دهند.

ریکاوری بعد از سرطان روده بزرگ

اگر تومورهای بدخیم به درستی درمان نشوند، احتمال رشد آن ها به سایر قسمت های بدن وجود دارد. شانس درمان کامل به شدت بیماری بستگی دارد. ریکاوری بیمار نیز بستگی به عوامل زیر دارد:

  • مرحله ای که سرطان در آن تشخیص داده شده
  • احتمال وجود سوراخ یا انسداد در روده بزرگ
  • احتمال عود سرطان
  • وضعیت عمومی بیمار

پیشگیری از سرطان روده بزرگ

برای پیشگیری از این سرطان می توانید از اقدامات زیر استفاده کنید:

  • انجام غربالگری منظم: به خصوص اگر شرایط زیر وجود داشته باشد:
  1. سن بالای ۶۰ سال
  2. داشتن سابقه خانوادگی این نوع سرطان
  3. ابتلا به بیماری کرون

بعضی از کارشناسان می گویند که در صورت وجود بیماری کرون غربالگری باید بعد از ۵۰ سالگی شروع شود.

  • تغذیه: رژیم غذایی شما باید حاوی ویژگی های زیر باشد:
  1. در رژیم غذایی مقدار زیادی فیبر، میوه، سبزیجات و کربوهیدرات های با کیفیت وجود داشته باشد.
  2. مصرف گوشت قرمز و گوشت های فرآوری شده به حداقل برسد.
  3. به جای چربی های اشباع شده از چربی های با کیفیت مانند روغن آووکادو، روغن زیتون، روغن ماهی و آجیل استفاده کنید.
  • ورزش منظم: تحقیقات نشان داده اند که ورزش منظم با شدت متوسط در کاهش خطر ابتلا به بیماری سرطان کولورکتال تاثیر گذار است.
  • وزن بدن: داشتن اضافه وزن یا چاقی خطر ابتلا به بسیاری از سرطان ها، از جمله سرطان کولورکتال را افزایش می دهد.