انواع، علائم، عوامل خطر، علل، تشخیص، مراحل مختلف و درمان سرطان مری

سرطان مری به معنی رشد توده و بافت غیر طبیعی در مری است. مری لوله نازک و تو خالی است که حلق را به معده متصل می کند. این عضو کمک می کند تا مواد غذایی بلعیده شده از پشت حلق وارده معده شده و در آن جا هضم شود.

سرطان مری معمولا در سلول هایی که در داخل مری هستند آغاز می شود. این نوع سرطان در هر نقطه در امتداد مری می تواند رخ دهد. مردان بیشتر از زنان به سرطان مری مبتلا می شوند.

این نوع سرطان ششمین علت شایع مرگ ناشی از سرطان در سراسر جهان است. میزان بروز آن نیز در مکان های مختلف جغرافیایی متفاوت است. در برخی مناطق، نرخ بالاتر ابتلا به سرطان مری، ممکن است به مصرف دخانیات و الکل و یا عادات غذایی خاص و چاقی نسبت داده شود. ادامه این مقاله مجله پیام سلامت را به معرفی انواع، علائم، عوامل خطر، علل، تشخیص، مراحل مختلف و درمان سرطان مری اختصاص داده ایم.

سرطان مری

این نوع سرطان معمولا در لایه داخلی (مخاط) مری شروع می شود و از طریق مخاط و لایه عضلانی به بیرون رشد می کند. از آنجا که ۲ نوع سلول در مسیر و امتداد مری وجود دارد، ۲ نوع اصلی از این نوع سرطان وجود دارد:

کارسینوم سلول سنگفرشی

مری به طور معمول با سلول های سنگفرشی پوشیده شده است. سرطانی که معمولا در این سلول ها شروع می شوند، کارسینوم سلول سنگفرشی نامیده می شوند. این نوع سرطان در هر نقطه در امتداد مری می تواند رخ دهد. کارسینوم سلول سنگفرشی تا به حال شایع ترین نوع سرطان مری در ایالات متحده بوده است. به طوری که در حال حاضر نیمی از موارد سرطان مری، در ایالات متحده، از این نوع می باشد.

آدنوکارسینوم

سرطانی است که در سلول های غده ای آدنوکارسینوم شروع می شود. این نوع از سلول ها به طور معمول بخشی از پوشش داخلی مری هستند. قبل از این که آدنوکارسینوم شکل بگیرد، سلول های غده ای باید جایگزین سلول های سنگفرشی شوند. این اتفاق در روندی به نام مری بارت رخ می دهد. این نوع از سرطان، معمولا در انتهای مری، یعنی جایی که بیشترین میزان سلول آدنوکارسینوم را دارد شروع می شود.

آدنوکارسینوم که در منطقه ای که مری به معده می پیوندد شروع (محل اتصال GE، که شامل حدود ۲ اینچ اول معده به نام کاردیا است) می شود، رفتارش تمایل به سرطان در مری دارد و مانند همان نیز درمان می شود. به همین دلیل سرطان در این نقطه نیز جزء گروه سرطان های مری طبقه بندی می شود.

سرطان های نادر

انواع دیگری از سرطان، از جمله لنفوما، ملانوما و سارکوم نیز می تواند در مری شکل بگیرد. اما وقوع آن ها بسیار نادر است.

علائم سرطان مری

علائم و نشانه های این نوع سرطان عبارتند از:

  • اشکال در بلع (دیسفاژی)
  • کاهش وزن بدون علت
  • درد قفسه سینه، احساس فشار یا سوزش در این منطقه
  • بدتر شدن سوء هاضمه یا سوزش سر دل
  • سرفه یا گرفتگی صدا

سرطان ها در مراحل اولیه معمولا باعث ایجاد هیچ علامت یا نشانه ای نمی شوند.

عوامل خطر سرطان مری

تصور پزشکان بر این است که تحریک مزمن مری که موجب ایجاد تغییراتی در بافت آن می شود، می تواند زمینه ساز شکل گیری این نوع از سرطان باشد. عواملی که باعث تحریک در سلول های مری شده و خطر ابتلا به سرطان آن را افزایش می دهند عبارتند از:

  • بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD)
  • سیگار کشیدن
  • داشتن تغییرات پیش سرطانی در سلول های مری (مری بارت)
  • چاق بودن
  • نوشیدن الکل
  • داشتن ریفلاکس صفرا
  • داشتن مشکل در بلع به دلیل شل شدن یکی از دریچه های مری (آشالازی)
  • عادت ثابت نوشیدن مایعات بسیار گرم
  • عدم استفاده از میوه ها و سبزیجات به اندازه کافی
  • انجام پرتو درمانی در ناحیه قفسه سینه یا قسمت فوقانی شکم

دیگر عوامل خطر عبارتند از:

سن

احتمال ابتلا به سرطان مری در سنین پایین کم است و با بالا رفتن سن این خطر افزایش می یابد. کمتر از ۱۵٪ از موارد این نوع سرطان در افراد جوان تر از ۵۵ سال یافت می شود.

جنسیت

مردان بیش از ۳ برابر بیشتر از زنان به سرطان مری مبتلا می شوند.

بیماری Tylosis

این بیماری، یک بیماری ارثی نادر است که باعث رشد بیش از حد لایه بالایی پوست کف دست و کف پا می شود. افراد مبتلا به این بیماری معمولا رشد بافت کوچکی (زگیل) در مری دارند و در معرض خطر بسیار بالایی برای ابتلا به سرطان سلول سنگفرشی مری هستند. این افراد باید به طور منظم برای یافتن سرطان در مراحل اولیه تحت نظارت با آندوسکوپی باشند.

سندرم پلامر وینسون

افراد مبتلا به این سندرم نادر، بافت شبکه ای در قسمت فوقانی مری دارند که به طور معمول همراه با کم خونی فقر آهن، سوزش زبان (التهاب زبان)، شکننده بودن ناخن ها، و گاهی اوقات بزگ شدن غده تیروئید یا طحال می باشد. نام دیگر این سندرم پاترسون-کلی است.

این بافت یک غشاء نازک است که از پوشش مری خارج شده و باعث ایجاد تنگی می شود. اغلب این بافت ها مشکلی ایجاد نمی کنند. اما اگر بزرگ شوند می توانند باعث شوند غذا در مری گیر کرده و مشکلات بلع ایجاد شود.

از هر ۱۰ بیمار مبتلا به این سندرم در نهایت ۱ نفر به سرطان سلول سنگفرشی مری یا سرطان در قسمت پایین گلو (هایپوفارنکس) مبتلا می شود.

قرار گرفتن در معرض محیط های کاری خاص

قرار گرفتن در معرض گازهای شیمیایی در محل های خاص ممکن است به افزایش خطر ابتلا به سرطان مری منجر شود. به عنوان مثال، قرار گرفتن در معرض برخی از حلال های مورد استفاده برای تمیز کردن در خشکشویی ها، ممکن است به خطر بیشتری از سرطان مری منجر شود. برخی مطالعات نشان داده اند که کارگرانی فعال در خشکشویی ها، ممکن است با نرخ بیشتری به این بیماری مبتلا شوند. اما همه تحقیقات نتوانسته اند چنین رابطه ای را کشف کنند.

آسیب به مری

هیدروکسید یک ماده شیمیایی موجود در پاک کننده های صنعتی و خانگی قوی است. این ماده یک عامل خورنده است که می تواند سلول ها را سوزانده و نابود کند. آشامیدن تصادفی این ماده می تواند منجر به سوختگی شیمیایی شدید مری شود. در مراحل التیام این سوختگی ممکن است بافت اسکار (گوشت اضافی) در مری شکل گرفته و باعث ایجاد تنگی مری شود. افراد مبتلا به این تنگی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان سلول سنگفرشی مری قرار دارند. این نوع سرطان در طولانی مدت و حتی ده ها سال بعد از ایجاد آسیب، شکل می گیرد.

سابقه سرطان های دیگر

افرادی که به سرطان های خاص دیگری، مانند سرطان ریه، سرطان دهان و سرطان گلو مبتلا بوده اند، در معرض خطر بالایی برای ابتلا به سرطان سلول سنگفرشی مری هستند. یادتان باشد که تمام این سرطان ها به دلیل سیگار کشیدن ایجاد می شوند.

عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)

HPV یک گروه است که بیش از ۱۰۰ ویروس را در خود جای داده است. آنها به نام ویروس پاپیلومای شناخته می شوند زیرا برخی از آنها باعث رشد بافتی به نام پاپیلومای (یا زگیل) می شوند. عفونت با انواع خاصی از HPV به خطر ابتلا به تعدادی از سرطان ها از جمله سرطان گلو، سرطان مقعد و سرطان دهانه رحم مرتبط است.

علائم عفونت HPV در یک سوم از بیماران مبتلا به سرطان مری، در بخش هایی از آسیا و آفریقا جنوبی یافت شده است. اما نشانه های عفونت HPV در این بیماران در مناطق دیگر، از جمله ایالات متحده یافت نشد.

علل ابتلا به سرطان مری

پزشکان هنوز نمی دانند که چه چیزی باعث ایجاد سرطان مری می شود. اما داشتن عوامل خطر ذکر شده در بالا می توانند به نوعی علت ابتلا نیز باشند. دانشمندان معتقدند که برخی از عوامل خطر، مانند استفاده از تنباکو و الکل، ممکن است با آسیب رساندن به DNA در سلول هایی که در داخل مری قرار دارند منجر به سرطان مری شوند. تحریک طولانی مدت جداره مری، با رفلکس، مری بارت، آشالازی، سندرم پلامر-وینسون، یا زخم ناشی از بلع هیدروکسید، نیز ممکن است به آسیب DNA منجر شود.

DNA مواد شیمیایی در هر یک از سلول های بدن ما هستند که ژن ها را می سازند. این مواد شیمایی از پدر و مادر به فرزندان به ارث برده می شوند. در واقع والدین منبع DNA فرزندان به شمار می آیند. بعضی از ژن ها ساخته شده وظیفه کنترل تقسیم سلولی را به عهده دارند. آن ها تعیین می کند که چه زمانی باید سلول ها بمیرند و چه زمانی باید سلول جدید جایگزین آن ها شوند. ژن هایی که به سلول ها در رشد، تقسیم، و زنده ماندن کمک می کنند، انکوژنها گفته می شود. ژن هایی که سرعت تقسیم سلولی را کند کرده و یا موجب می شوند که سلول ها در زمان درست بمیرند، ژنهای سرکوبگر تومور نامیده می شوند. سرطان می تواند با ایجاد تغییر در DNA هایی که انکوژنها ها و ژن های سرکوبگر تومور را کنترل می کنند، ایجاد شود.

DNA سلول های سرطان مری، اغلب تغییراتی را در ژنهای متفاوتی نشان می دهند. با این حال، مشخص نیست که آیا تغییرات ژن خاصی می تواند بیشتر از بقیه، موجب شکل گیری این نوع از سرطان شود یا خیر؟ برخی از افراد تغییرات DNA (جهش) را از پدر و مادر به ارث می برند. اما به نظر نمی رسد که سرطان مری ارثی باشد.

عوارض ناشی از سرطان مری

با پیشرفت سرطان مری، این بیماری می تواند عوارض زیر را ایجاد کند:

  • انسداد مری: سرطان ممکن است ورود و یا عبور غذا را به مری غیر ممکن یا دشوار کند.
  • درد: سرطان مری پیشرفته می تواند باعث درد شود.
  • خونریزی در مری: سرطان مری می تواند باعث خونریزی می شود. اگرچه خونریزی معمولا تدریجی است، اما گاهی نیز ناگهانی و شدید است.

تشخیص سرطان مری

آزمایشات و روش های مورد استفاده برای تشخیص سرطان مری عبارتند از:

آندوسکوپی: در طول انجام آندوسکوپی، یک لوله قابل انعطاف مجهز به لنز های ویدئویی (videoendoscope) از دهان وارد مری می شود. به این ترتیب پزشک می تواند بافت های غیر طبیعی و ملتهب را مشاهده کرده و در صورت لزوم نمونه برداری انجام دهد.

جمع آوری یک نمونه از بافت برای آزمایش (نمونه برداری): بیوپسی به معنی نمونه برداری برای انجام آزمایشات بیشتر است. این نمونه بافت که در طی آندوسکوپی برداشته می شود برای بررسی بیشتر و یافتن سلول های سرطانی به آزمایشگاه فرستاده می شود.

مرحله بندی سرطان مری

زمانی که این نوع سرطان تشخیص داده می شود گام بعدی تعیین مرحله آن است. تعیین مرحله سرطان به تعیین گزینه درمان کمک می کند. آزمون های مورد استفاده برای مرحله بندی سرطان مری شامل سونوگرافی اندوسکوپیک (EUS)، توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن و توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) می باشد.

مراحل سرطان مری عبارتند از:

  • مرحله درجا: سلول های سرطانی میکروسکوپی در جدار مری قابل مشاهده هستند اما به قسمت های عمیق تر پوشش داخلی مری حمله نکرده اند.
  • مرحله اول: این سرطان در لایه های سطحی رخ می دهد و به اولین لایه پوشش داخلی مری حمله شده است. ممکن است به غدد لنفاوی مجاور نیز گسترش یافته باشد.
  • مرحله دوم: سرطان به لایه عضلانی عمیق تر مری حمله کرده است و ممکن است به غدد لنفاوی مجاور نیز گسترش یافته باشد.
  • مرحله سوم: سرطان به عمیق ترین لایه های دیوار مری، از طریق لایه های عضلانی، گسترش یافته و به بافت ها یا غدد لنفاوی مجاور نیز سرایت کرده است.
  • مرحله چهارم: سرطان به سایر قسمت های بدن گسترش یافته است.

درمان سرطان مری

جراحی

جراحی برای برداشتن سرطان می تواند به تنهایی و یا در ترکیب با سایر درمان ها استفاده شود. جراحی هایی که برای درمان سرطان مری استفاده می شوند عبارتند از:

جراحی برای برداشتن تومورهای بسیار کوچک: اگر سرطان بسیار کوچک باشد و به لایه های سطحی مری محدود شده و منتشر نشده باشد، جراح ممکن است با از بین بردن سرطان و حاشیه ای از بافت سالم که آن را احاطه کرده است، به درمان بپردازد. این جراحی را می توان با آندوسکوپ نیز انجام داد.

جراحی برای برداشتن بخشی از مری: در طول این درمان، جراح بخشی از مری که شامل تومور است، همراه با بخشی از قسمت بالای معده، و غدد لنفاوی مجاوررا  بر می دارد و مری باقی مانده را به معده متصل می کند.

جراحی برای برداشتن بخشی از مری و بخش بالایی معده (esophagogastrectomy): در طول esophagogastrectomy، جراح بخشی از مری، غدد لنفاوی مجاور و بخش بیشتری از معده را حذف می کند. باقی مانده معده پس از آن کشیده شدن، دوباره به مری پیوند زده می شود. اگر لازم باشد، بخشی از روده بزرگ برای کمک به پیوستن به این دو استفاده می شود.

درمان عوارض

درمان انسداد مری و مشکل بلع (دیسفاژی) عبارتند از:

تسکین انسداد مری: اگر سرطان مری موجب انسداد شده باشد، جراح ممکن است با یک آندوسکوپ و ابزار خاصی به نام استنت، مری را باز نگه دارد. گزینه های دیگر عبارتند از:

  • جراحی
  • پرتودرمانی
  • شیمی درمانی
  • لیزر درمانی
  • درمان فتودینامیک

لوله تغذیه: اگر مشکل در بلع داشته باشید، لوله ای در مری کار گذاشته می شود که غذا را مستقیم وارد معده می کند. این روش معمولا بعد از درمان سرطان، برای بهبود روند التیام مری استفاده می شود.

شیمی درمانی

در شیمی درمانی با استفاده از مواد شیمیایی خاصی سلول های سرطانی از بین می روند. شیمی درمانی می تواند با پرتو درمانی ترکیب شود. در افراد مبتلا به سرطان پیشرفته که بیماری فراتر از مری گسترش یافته است، شیمی درمانی به تنهایی برای کمک به تسکین علائم و نشانه های ناشی از سرطان استفاده می شود.

عوارض جانبی شیمی درمانی که ممکن است تجربه شود به داروهای شیمی درمانی که مصرف می شود بستگی دارد.

پرتو درمانی

پرتو درمانی با استفاده از پرتوهای اشعه ایکس با قدرت بالا سلول های سرطان را از بین می برد. پرتو درمانی اغلب با شیمی درمانی در افراد مبتلا به سرطان مری ترکیب می شود. این درمان به طور معمول قبل از عمل، و یا گاهی اوقات بعد از عمل جراحی استفاده می شود. پرتو درمانی برای از بین بردن عوارض سرطان مری پیشرفته، مانند زمانی که تومور بزرگ است و اجازه عبور غذا را نمی دهد نیز کاربرد دارد.

عوارض جانبی پرتو درمانی شامل واکنش های شبیه به آفتاب سوختگی پوست، بلع دردناک و یا مشکل بلع و آسیب تصادفی به ارگان های مجاور مانند ریه ها و قلب می باشد.

ترکیب شیمی درمانی و پرتودرمانی

ترکیب شیمی درمانی و اشعه درمانی ممکن است اثربخشی بالاتری داشته باشد. این روش می تواند قبل از عمل جراحی استفاده شود. اما ترکیب شیمی درمانی و پرتو درمانی احتمال و شدت اثرات جانبی را افزایش می دهد.

طب جایگزین

طب مکمل و جایگزین به شما کمک می کند تا با عوارض جانبی سرطان بهتر کنار بیایید. به عنوان مثال، افراد مبتلا به سرطان مری ممکن است درد ناشی از درمان سرطان و یا  تومور در حال رشد را تجربه کنند. پزشک معمولا برای کنترل درد داروی ضد درد تجویز می کند. اما برای کنترل این دردها استفاده از طب مکمل و جایگزین نیز کاربرد دارد.

گزینه ها این نوع درمان عبارتند از:

  • طب سوزنی
  • تصویرسازی ذهنی
  • ماساژ
  • تکنیک های تمدد اعصاب