سرطان زمانی شروع می شود که رشد و تکثیر سلول های بدن از کنترل خارج می شوند. تقریبا سلول های موجود در هر قسمت از بدن می توانند به سرطان تبدیل شوند و می توانند به مناطق دیگر بدن نیز گسترش پیدا کنند. سرطان کیسه صفرا سرطانی است که در کیسه صفرا شروع می شود. برای درک نشانه ها، علل، عوامل خطر، روش های تشخیص و درمان سرطان کیسه صفرا پیشنهاد می شود که این مطلب مجله پیام سلامت را بخوانید.
درباره کیسه صفرا
کیسه صفرا یک اندام کوچک و به شکل گلابی در زیر کبد است. هر دو عضو یعنی کبد و کیسه صفرا در پشت دنده های پایین سمت راست قرار دارند. در بزرگسالان، کیسه صفرا معمولا حدود ۳ تا ۴ اینچ طول دارد و به طور معمول بزرگتر از یک اینچ پهنا دارد.
کیسه صفرا حاوی مقادیری از مایع صفراوی، مایعی که توسط کبد ساخته می شود، می باشد. صفرا به چربی های غذا کمک می کند تا از روده کوچک عبور کنند. صفرا به طور مستقیم از کبد به داخل مجاری منتقل شده و از آن جا به روده کوچک انتقال می یابد یا در کیسه صفرا ذخیره می شود و بعدا آزاد می شود. وقتی غذا (مخصوصا غذای چرب) خورده می شود، کیسه صفرا منقبض شده و صفرا را از طریق یک لوله کوچک به نام کانال کیستیک آزاد می کند. کانال کیستیک با کانال کبدی که از کبد می آید متصل شده و به شکل مجرای صفراوی مشترک تبدیل می شود. مجرای صفراوی مشترک با کانال اصلی پانکراس وصل شده و به داخل دوازدهه (قسمت اول روده کوچک) وارد می شود.
کیسه صفرا عضو مفیدی است. اما برای زنده ماندن به آن نیاز چندانی ندارید. بسیاری از افراد این ضایعه را بر می دارند و زندگی عادی خود را ادامه می دهند.
انواع سرطان کیسه صفرا
حدود ۹ مورد از ۱۰مورد مبتلا به سرطان کیسه صفرا آدنوکارسینوما هستند. آدنوکارسینوما سرطانی است که در سلول هایی با خواص غدد لنفاوی که سطوح داخلی و خارجی بدن (از جمله داخل سیستم گوارش) را در بر می گیرد، شروع می شود.
آدنوکارسینوم پاپیلاری یا سرطان پاپیلاری فقط نوعی آدنوکارسینومای کیسه صفرا است که مورد توجه ویژه قرار گرفته است. به طور کلی، سرطان پاپیلر به احتمال زیاد به کبد و یا غدد لنفاوی مجاور گسترش نمی یابد. این نوع سرطان، نسبت به سایر انواع آدنوکارسینوم های کیسه صفرا چشم انداز بهتری دارند. حدود ۶ درصد از سرطان های کیسه صفرا، آدنوکارسینوم پاپیلاری هستند.
انواع دیگر سرطان، مانند کارسینوم آدنوسکوما، کارسینوم سلول سنگفرشی، کارسینوم سلول های کوچک و سارکوم نیز می توانند در کیسه صفرا ایجاد شوند. اما این موارد غیر معمول هستند.
علائم و نشانه های سرطان کیسه صفرا
سرطان کیسه صفرا معمولا تا زمانی که وخیم شود، علائم ایجاد نمی کند. اما گاهی علائم ممکن است زودتر ظاهر شوند و منجر به تشخیص زودهنگام شود. اگر سرطان در مرحله اولیه تشخیص داده شود، درمان ممکن است موثرتر باشد.
برخی از نشانه های شایع سرطان کیسه صفرا عبارتند از:
درد شکم
اکثر افراد مبتلا به سرطان کیسه صفرا درد شکمی دارند. این درد اغلب در سمت راست بالای شکم قرار دارند.
تهوع و استفراغ
افرادی که مبتلا به سرطان کیسه صفرا هستند، بعضی از علائم استفراغ را دارند.
زردی
زردی به معنی زرد شدن پوست و قسمت سفید چشم است. اگر سرطان به اندازه کافی شدید باشد که مجاری صفراوی را مسدود کند، صفرا نمی تواند از کبد به روده تخلیه شود. این کار می تواند باعث ایجاد بیلی روبین (یک ماده شیمیایی در صفرا است که رنگ زرد در بدن ایجاد می شود) در خون شده و در قسمت های مختلف بدن خود را نشان دهد. پوست و چشم مکان هایی هستند که این ماده در آن ها تغییر رنگ ایجاد می کند.
توده های شکمی
اگر سرطان، مجاری صفراوی را به طور کامل مسدود کند، کیسه صفرا می تواند بزرگتر از حد طبیعی شود. سرطان کیسه صفرا می تواند به قسمت های مجاور کبد نیز گسترش یابد. این فرایند گاهی اوقات می تواند توسط پزشک و به شکل توده در سمت راست شکم احساس شود. این توده ها با آزمایش های تصویربرداری مانند سونوگرافی نیز تشخیص داده می شوند.
علائم دیگر
علائم رایج تر سرطان کیسه صفرا عبارتند از:
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- تورم در شکم (شکم)
- تب
- خارش پوست
- ادرار تیره
- مدفوع بی رنگ یا چرب
سرطان کیسه صفرا، سرطان رایجی نیست و این علائم و نشانه ها به احتمال زیاد توسط چیزهای دیگری به غیر از سرطان نیز ایجاد می شوند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به سنگ های صفراوی، بسیاری از این علائم را دارند. علل شایع بسیاری به غیر این نوع سرطان برای درد شکم وجود دارد. از طرفی هپاتیت ویروسی (عفونت کبد) علت بسیار شایع زردی است. با این وجود، پیشنهاد می شود علائم ذکر شده در بالا را جدی بگیرد.
عوامل خطر و علت ابتلا به سرطان کیسه صفرا چیست؟
فاکتور خطر چیزی است که احتمال ابتلا به بیماری مانند سرطان را تحت تاثیر قرار می دهد. سرطان های مختلف دارای عوامل خطر مختلفی هستند. برخی از عوامل خطر، مانند سیگار کشیدن، می توانند تغییر کنند. اما برخی از آن ها مانند سن یا سابقه خانوادگی قابل تغییر نیستند.
اما داشتن یک عامل خطر یا حتی چندین عامل خطر، به این معنا نیست که فرد به بیماری مبتلا می شود. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری ممکن است عوامل خطر یا فاکتور شناخته شده ای نداشته باشند.
دانشمندان عوامل متعددی را شناسایی کرده اند که احتمال ابتلا به سرطان کیسه صفرا را افزایش می دهد. بسیاری از این عوامل به نوعی از التهاب مزمن (تحریک و تورم) در کیسه صفرا مرتبط هستند.
سنگ کیسه صفرا
سنگ های صفراوی شایع ترین عامل خطر برای سرطان کیسه صفرا هستند. سنگ های صفراوی مجموعه ای شبیه به کلسترول و سایر مواد در کیسه صفرا هستند و می توانند موجب التهاب مزمن شوند. حداقل ۳ نفر از ۴ نفر مبتلا به سرطان کیسه صفرا وقتی بیماریشان تشخیص داده می شود، سنگ های صفراوی نیز دارند. اما سنگ های صفراوی بسیار رایج هستند و سرطان کیسه صفرا بسیار نادر است. اکثر افراد مبتلا به سنگ صفراوی هرگز سرطان کیسه صفرا نمی گیرند.
پورسلین کیسه صفرا
پورسلین کیسه صفرا شرایطی است که در آن دیوار کیسه صفرا با رسوبات کلسیم پوشیده می شود. این عارضه گاهی اوقات پس از التهاب درازمدت کیسه صفرا (کولسیستیت) رخ می دهد که می تواند به علت سنگ های صفراوی ایجاد شوند. افراد مبتلا به این بیماری شانس ابتلا به سرطان کیسه صفرا را دارند.
جنسیت زن
در ایالات متحده، سرطان کیسه صفرا، در زنان نسبت به مردان بیش از دو برابر است. سنگ و التهاب کیسه صفرا عامل مهمی برای سرطان کیسه صفرا هستند. این بیماری ها معمولا در زنان بیشتر از مردان مشاهده می شود.
چاقی
بیماران مبتلا به سرطان کیسه صفرا اغلب دارای اضافه وزن یا چاقی هستند. چاقی همچنین عامل خطری برای ایجاد سنگ های صفراوی است که ممکن است به این نوع سرطان مرتبط باشند.
سن
سرطان کیسه صفرا عمدتا در افراد مسن دیده می شود، اما افراد جوان نیز می توانند به آن مبتلا شوند. میانگین سن افراد زمانی که تشخیص داده می شوند، ۷۲ سال است. بیش از ۲ نفر از ۳ نفر مبتلا به سرطان کیسه صفرا، ۶۵ ساله هستند.
قومیت و جغرافیا
در ایالات متحده، خطر ابتلا به سرطان کیسه صفرا در بین آمریکایی های مکزیکی و بومیان آمریکایی بالاتر است. آنها بیشتر از اعضای گروه های قومی و نژادی دیگر به سنگ های صفراوی مبتلا می شوند. خطر ابتلا در میان آفریقایی – آمریکایی ها کم است. در سر تا سر جهان، سرطان کیسه صفرا در هند، پاکستان و کشورهای اروپای مرکزی و آمریکای جنوبی بسیار بیشتر از ایالات متحده است.
کیست کلدوک
کیست کلدوک، کیسه های پر از صفرا هستند که به مجرای صفراوی معمولی متصل هستند. کیست ها در طول زمان می توانند بزرگ شوند و ممکن است تا ۱ تا ۲ لیتر صفرا را در خود جای دهند. سلولهایی که درون کیسه قرار دارند، اغلب تغییرات پیش سرطانی دارند که باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان کیسه صفرا می شوند.
ناهنجاری های مجاری صفراوی
پانکراس یک عضو دیگر است که مایعات را از طریق یک مجرای به روده کوچک برای کمک به هضم غذا آزاد می کند. این کانال به طور معمول با مجرای صفراوی معمول، درست زمانی که وارد روده کوچک می شود، ملاقات می کند. بعضی از افراد مبتلا به اختلالاتی هستند که وقتی این کانال ها با هم ملاقات می کنند، باعث جریان برگشتی به مجاری صفراوی می شوند. این بازگشت مانع از وارد شدن صفرا از مجرای صفرا می شود. افراد مبتلا به این اختلالات در معرض خطر ابتلا به سرطان کیسه صفرا هستند. دانشمندان مطمئن نیستند که آیا این افزایش خطر به علت عملکرد مایعات پانکراس است یا احتمالا به خاطر کانالهایی است که در معرض مواد دیگر قرار دارند.
پولیپ های کیسه صفرا
پولیپ صفراوی توده ای است که در سطح دیواره داخلی کیسه صفرا ایجاد می شود. بعضی از پولیپ ها توسط ذخایر کلسترولی در دیواره کیسه صفرا تشکیل شده اند. برخی نیز ممکن است تومورهای کوچک (سرطانی یا خوش خیم) باشند یا ممکن است از التهاب ایجاد شوند. پولیپ بزرگتر از ۱ سانتی متر (تقریبا نیم اینچ) بیشتر احتمال دارد که سرطان باشند.
کلانژیت اسکلروئیدی اولیه
در کلانژیت اسکلروزیس اولیه (PSC) التهاب و زخم مجاری صفراوی وجود دارد. افراد مبتلا به این بیماری شانس ابتلا به سرطان کیسه صفرا و مجاری صفراوی را دارند. بسیاری از افراد مبتلا به PSC دارای کولیت اولسراتیو، نوعی بیماری التهابی روده نیز هستند.
مواد شیمیایی صنعتی و محیطی
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص در محل کار یا محیط زیست می توند خطر ابتلا به سرطان کیسه صفرا را افزایش دهد. برخی مطالعات بر روی حیوانات آزمایشگاهی نشان می دهد که ترکیبات شیمیایی به نام نیتروستامین ها ممکن است خطر سرطان کیسه صفرا را افزایش دهند. سایر مطالعات نشان داده اند که سرطان کیسه صفرا ممکن است در افراد مشغول در صنایع لاستیکی و نساجی بیشتر از افراد معمولی باشد. تحقیقات بیشتری در این زمینه برای تأیید یا رد این ارتباط های احتمالی مورد نیاز است.
تیفوئید
افراد مبتلا به سالمونلا (باکتری که باعث حصبه می شوند) و کسانی که حامل بیماری هستند، نسبت به افرادی که آلوده نیستند، بیشتر احتمال دارد که سرطان کیسه صفرا بگیرند. این احتمالا به این دلیل است که عفونت باعث التهاب کیسه صفرا می شود.
سابقه خانوادگی
اکثر سرطان های کیسه صفرا در افرادی که سابقه خانوادگی بیماری را دارند یافت نمی شوند. اما به نظر می رسد که سابقه سرطان کیسه صفرا در خانواده، شانس فرد را برای توسعه این سرطان افزایش می دهد.
تشخیص سرطان کیسه صفرا
آزمایشات و روش های تشخیص سرطان کیسه صفرا عبارتند از:
- آزمایش خون: آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد کبد به پزشک شما کمک می کند.
- آزمایش های تصویربرداری: این آزمایشات می توانند تصاویری از کیسه صفرا ایجاد کنند. سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) از این دست آزمایشات می باشند.
تعیین میزان سرطان کیسه صفرا
هنگامی که پزشک سرطان کیسه صفرا را تشخیص می دهد، برای یافتن میزان (مرحله) سرطان از آزمایشات و رویه های زیر استفاده می کند.
جراحی اکتشافی: در این روش پزشک عمل جراحی را انجام می دهد و در داخل شکم به دنبال علائمی که سرطان کیسه صفرا را نشان می دهد می گردد. این روش به صورت لاپاراسکوپی نیز انجام می شود. جراح در این روش برشی کوچکی روی شکم ایجاد کرده و دوربینی را به داخل بدن می فرستد. این دوربین به جراح اجازه می دهد تا اندام هایی را که در اطراف کیسه صفرا قرار دارند را بررسی کند تا نشانه هایی از گسترش سرطان را بیابد.
آزمایشات بررسی مجاری صفراوی: پزشک ممکن است روش هایی را برای تزریق رنگ به مجاری صفرا استفاده کند. این روش یک تست تصویربرداری است که نشان می دهد که رنگ کجا می رود. این آزمایش ها می تواند انسداد مجاری صفراوی را نشان دهد.
آزمایشات تصویربرداری بیشتر: اکثر افراد مبتلا به سرطان کیسه صفرا در معرض یک سری اسکن قرار می گیرند تا تعیین کنند که آیا سرطان گسترش یافته است یا خیر. این که از کدام اسکن باید استفاده شود بسته به شرایط بیمار متفاوت است. اسکن های رایج شامل CT در سینه و شکم، سونوگرافی و MRI کبد و توموگرافی انتشار پوزیترون است.
مراحل سرطان کیسه صفرا
مراحل سرطان کیسه صفرا عبارتند از:
- مرحله I: در این مرحله، سرطان محدود به لایه های داخلی کیسه صفرا است.
- مرحله II: در این مرحله سرطان در لایه بیرونی کیسه صفرا نیز مشاهده می شود و ممکن است فراتر از کیسه صفرا رفته باشد.
- مرحله III: در این مرحله سرطان به یک یا چند اندام مجاور مانند کبد، روده کوچک یا معده نفوذ کرده است. سرطان کیسه صفرا ممکن است به غدد لنفاوی مجاور نیز گسترش یابد.
- مرحله IV: آخرین مرحله از سرطان کیسه صفرا حاوی تومورهای بزرگ است که در ارگان های متعدد و در مناطق دور بدن گسترش یافته است.
درمان سرطان کیسه صفرا
این که چه گزینه ای برای درمان سرطان کیسه صفرا در دسترس است بستگی به مرحله سرطان، سلامت کلی بیمار و ترجیحات او دارد. هدف اولیه درمان، حذف سرطان است. اما هنگامی که این امر امکان پذیر نباشد، درمان های دیگر می تواند بیماری را کنترل کند.
جراحی
گزینه های جراحی عبارتند از:
- جراحی برداشتن کیسه صفرا (کولسیستکتومی)
- جراحی برداشتن کیسه صفرا و بخشی از کبد
درمان ها لازم برای مراحل پیشرفته بیماری
جراحی نمی تواند سرطانی را که به سایر نقاط بدن گسترش یافته است را درمان کند. در عوض، پزشکان از درمان هایی استفاده می کنند که ممکن است علائم و نشانه های سرطان را از بین ببرد. این گزینه ها عبارتند از:
- شیمی درمانی: شیمی درمانی یک درمان دارویی است که از مواد شیمیایی برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می کند.
- پرتو درمانی: در این روش با استفاده از پرتوهای پر انرژی، مانند اشعه ایکس، برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می شود.
- آزمایشات بالینی: آزمایشات بالینی از داروهای تجربی یا جدید برای درمان سرطان کیسه صفرا استفاده می کنند.