سندرم نفروتیک یک اختلال کلیوی است که باعث می شود بدن شما پروتئین بیش از حد را از طریق ادرار دفع کند. این سندرم معمولا به علت آسیب به خوشه های عروق خونی کوچک در کلیه ها که کار فیلتر ضایعات و آب بیش از حد از خون را بر عهده دارند، ایجاد می شود. سندرم نفروتیک باعث تورم (ادم)، به ویژه در پا و مچ پا می شود و خطر ابتلا به دیگر بیماری ها را افزایش می دهد.
درمان این سندرم شامل درمان بیماری زمینه ای که باعث این بیماری شده به علاوه مصرف دارو می باشد. سندرم نفروتیک می تواند خطر ابتلا به عفونت ها و لخته شدن خون در رگ ها را افزایش دهد. پزشک ممکن است از داروها و یا تغییرات غذایی برای جلوگیری از این بیماری و سایر عوارض مربوط به آن استفاده کند.
با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید تا با نشانه ها، علل، عوامل خطر، عوارض و روش های تشخیص و درمان سندرم نفروتیک آشنا شوید.
علائم سندرم نفروتیک
علائم و نشانه های این سندرم عبارتند از:
- تورم شدید (ادم)، به خصوص در اطراف چشم و در مچ و ساق پاها
- ادرار فوم مانند و کف آلود که ممکن است از طریق پروتئین بیش از حد در ادرار ایجاد شود
- افزایش وزن به علت احتباس مایعات اضافی در بدن
علل سندرم نفروتیک
سندرم نفروتیک معمولا با آسیب به خوشه های عروق خونی (گلومرول) کلیه ایجاد می شود.
گلومرول ها خون را در کلیه ها جریان داده و چیزهایی را که بدن شما نیاز به آن ها ندارد را از خون جدا می کند. گلومرول های سالم از پروتئین خون (به طور عمده آلبومین) که برای حفظ مقدار مناسب مایعات در بدن ضروری است، را از دفع توسط ادرار محافظت می کند. هنگامی که گلومرول ها آسیب می بینند، اجازه می دهند پروتئین خون بیش از حد دفع شده و به این ترتیب منجر به سندرم نفروتیک می شود.
علل احتمالی
بسیاری از بیماری ها و شرایط می توانند باعث آسیب به گلومرول ها شده و منجر به این سندرم شوند. این بیماری ها و شرایط عبارتند از:
بیماری با تغییرات ناچیز: شایعترین علت سندرم نفروتیک در کودکان اختلال غیر طبیعی در عملکرد کلیه ها است. این تغییرات هنگامی که بافتی از کلیه زیر میکروسکوپ بررسی می شود نیز قابل تشخیص نیست. در واقع در این شرایط این بافت طبیعی یا تقریبا طبیعی به نظر می رسد. علت عملکرد غیر طبیعی کلیه ها معمولا مشخص نیست.
گلومرولواسکلروز فوکال سگمنتال: این بیماری ممکن است از یک بیماری دیگر یا یک نقص ژنتیکی ناشی از زخم پراکنده در برخی از گلومرول ها ناشی شده یا به علت ناشناخته رخ دهد.
نفروپاتی غشایی: این اختلال کلیه نتیجه ضخیم شدن غشای گلومرول است. علت دقیق ضخیم شدن این غشا شناخته شده نیست. اما گاهی اوقات با سایر بیماری های زمینه ای مانند هپاتیت B، مالاریا، لوپوس و سرطان مرتبط است.
بیماری کلیوی ناشی از دیابت: دیابت می تواند منجر به آسیب کلیوی (نفروپاتی دیابتی) شود که بر گلومرول ها تاثیر می گذارد.
لوپوس اریتماتوی سیستمیک: این بیماری التهابی مزمن می تواند منجر به آسیب جدی به کلیه ها شود.
آمیلوئیدوز: این اختلال زمانی اتفاق می افتد که موادی به نام پروتئین های آمیلوئیدی در اندام شما انباشته شوند. تجمع آمیلوئیدها اغلب کلیه ها را تحت تاثیر قرار می دهد و به سیستم فیلترینگ آنها آسیب می رساند.
لخته شدن خون در رگ های کلیوی: ترومبوز وریدی کلیه که در صورت لخته شدن خون در ورید متصل به کلیه ها اتفاق می افتد، می تواند سبب سندرم نفروتیک شود.
نارسایی قلبی: برخی از اشکال نارسایی قلبی، مانند پریکاردیت انقباضی و نارسایی شدید قلب، می توانند باعث ایجاد نشانه های نفروتیک شود.
عوامل خطر
فاکتورهایی که می توانند خطر سندرم نفروتیک را افزایش دهند عبارتند از:
بیماری های زمینه ای که می توانند به کلیه های شما آسیب برسانند. برخی بیماری ها و شرایط خطر ابتلا به سندرم نفروتیک را افزایش می دهند. این بیماری ها عبارتند از:
- دیابت
- لوپوس
- آمیلوئیدوز
- بیماری با تغییر ناچیز
- سایر بیماری های کلیوی
بعضی از داروها. نمونه هایی از داروهایی که می توانند باعث ایجاد نشانه های نفروتیک شوند عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
- داروهای مورد استفاده برای مبارزه با عفونت
برخی از عفونت ها. نمونه هایی از عفونت هایی که خطر سندرم نفروتیک را افزایش می دهند عبارتند از:
- HIV
- هپاتیت B
- هپاتیت C
- مالاریا
عوارض جانبی
عوارض احتمالی سندرم نفروتیک عبارتند از:
لخته شدن خون. ناتوانی گلومرول ها در جذب خون به طور مناسب می تواند منجر به از دست رفتن پروتئین هایی که از لخته شدن خون جلوگیری می کنند، شود. این فرایند باعث افزایش خطر ابتلا به لخته شدن خون (ترومبوز) در رگ ها می شود.
کلسترول بالا و افزایش تری گلیسیرید خون. هنگامی که سطح آلبومین پروتئین در خون کاهش می یابد، کبد آلبومین بیشتری تولید می کند. همزمان با تولید این پروتئین، کبد کلسترول و تری گلیسرید بیشتری نیز آزاد می کند.
تغذیه نامناسب. از دست دادن بیش از حد پروتئین خون می تواند به سوء تغذیه منجر شود. این حالت می تواند منجر به کاهش وزن شده اما ممکن است کاهش وزن با احتباس آب و ورم ایجاد شده پوشیده شده و نادیده گرفته شود. همچنین ممکن است تعداد گلبول های قرمز (کم خونی) و میزان ویتامین D و کلسیم نیز در خون کم شود.
فشار خون بالا. آسیب به گلومرول ها و ایجاد ضایعات در جریان خون (اورمیا) می تواند فشار خون شما را افزایش دهد.
نارسایی حاد کلیه. نارسایی حاد موجب می شود که کلیه ها توانایی خود را برای فیلتر کردن خون به علت آسیب به گلومرول ها از دست داده و به این ترتیب مواد زائد به سرعت در خون وارد شوند. اگر این اتفاق بیافتد، ممکن است بیمار نیاز به دیالیز اضطراری داشته باشد. در دیالیز، دستگاه مصنوعی مایعات اضافی و ضایعات را از خون دفع می کند.
بیماری مزمن کلیوی. سندرم نفروتیک ممکن است باعث شود که کلیه ها به تدریج به مرور زمان کارکرد خود را از دست بدهند. اگر عملکرد کلیه خیلی کاهش پیدا کند، ممکن است دیالیز یا پیوند کلیه مورد نیاز باشد.
عفونت ها. افراد مبتلا به سندرم نفروتیک دارای شانس بیشتری برای ابتلا به عفونت هستند.
روش های تشخیص
آزمایشات و روش های مورد استفاده برای تشخیص سندرم نفروتیک عبارتند از:
آزمایش ادرار. در صورت وجود سندرم نفروتیک، انجام آزمایش ادرار می تواند اختلالات موجود در ادرار، مانند مقدار زیادی پروتئین در ادرار را نشان دهد. ممکن است از شما خواسته شود نمونه های ادرار را در طول ۲۴ ساعت، برای اندازه گیری دقیق پروتئین در ادرار، جمع آوری کنید.
آزمایش خون. اگر شما سندرم نفروتیک داشته باشید، آزمایش خون می تواند سطح کم پروتئین آلبومین (هیپوآلبومینمی) را به طور خاص و سطح کل پروتئین خون را نشان دهد. از دست دادن آلبومین اغلب با افزایش کلسترول و تری گلیسیرید خون همراه است. کراتینین سرم و اوره خون نیز ممکن است اندازه گیری شوند تا عملکرد کلی کلیه ها ارزیابی شود.
برداشتن یک نمونه از بافت کلیه برای آزمایش. پزشک ممکن است روش بیوپسی کلیه را برای برداشتن یک نمونه کوچک از بافت کلیه جهت انجام آزمایشات استفاده کند. در طول بیوپسی کلیوی، یک سوزن مخصوص از روی پوست به کلیه ها وارد می شود. بافت کلیه برداشته شده و برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می شود.
روش های درمان
درمان سندرم نفروتیک شامل درمان هر گونه بیماری های زمینه ای است که ممکن است باعث ایجاد این سندروم شود. پزشک همچنین از داروهایی استفاده می کند که ممکن است به کاهش علائم و نشانه ها در بدن کمک کند یا عوارض سندرم نفروتیک را درمان کنند. داروهایی که برای این درمان استفاده می شوند عبارتند از:
داروهای فشار خون
داروهایی که مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین هستند علاوه بر کاهش فشار خون، میزان پروتئین آزاد شده در ادرار را نیز کاهش می دهند. داروهای این دسته عبارتند از:
- بنازپریل (لوتنسین)
- کاپتوپریل (Capoten)
- انالاپریل (Vasotec)
گروه دیگری از داروهایی که به شیوه ای مشابه عمل می کنند، مسدود کننده های گیرنده آنژیوتنسین II نام دارند و شامل موارد زیر می شوند:
- لوزارتان (کوزار)
- والسارتان (دیووان)
قرص های آب
قرص های آب (دیورتیک ها) با افزایش میزان خروجی مایعات کلیه ها، باعث کنترل تورم می شوند. داروهای دیورتیک عبارتند از:
- فوروزماید (لیزیکس)
- اسپرینولاکتون (آلدکتون)
داروهای کاهش دهنده کلسترول
داروهایی به نام استاتین ها می توانند سطح کلسترول خون را کاهش دهند. با این حال، در حال حاضر مشخص نیست که آیا داروهای کاهش دهنده کلسترول می توانند به طور خاص عوارض افراد مبتلا به سندرم نفروتیک مانند جلوگیری از حملات قلبی و یا کاهش خطر ابتلا به مرگ را بهبود بخشند یا خیر؟ استاتین های مورد استفاده برای درمان این بیماری عبارتند از:
- آتورواستاتین (لیپیتور)
- فلوواستاتین (لسکول)
- لوستاتین (آلتوپور، مواکور)
- پروستاتین (پرولاکتین)
- رووواستاتین (Crestor)
- سیمواستاتین (Zocor)
رقیق کننده های خون
داروهای ضد انعقادی به کاهش توانایی خون برای لخته شدن و کاهش خطر ابتلا به لخته شدن خون کمک می کنند. ضد انعقادهای پر کابرد عبارتند از:
- هپارین
- وارفارین (کومادین)
داروهای مهار کننده سیستم ایمنی بدن
داروهایی که برای کنترل سیستم ایمنی بدن استفاده می شوند مانند کورتیکواستروئیدها، ممکن است التهابی را که همراه با برخی اختلالات کلیوی وجود دارند را کاهش دهد.
شیوه زندگی و درمان های خانگی
تغییرات در رژیم غذایی ممکن است به شما برای مقابله با سندرم نفروتیک کمک کند. پزشک معمولا بیماران مبتلا را به متخصص تغذیه ارجاع می دهد تا با او در مورد چگونگی خوردن غذا به طوری که بتوانند با عوارض سندرم نفروتیک کنار بیایند، مشورت کنند. متخصص تغذیه معمولا توصیه های زیر را به بیمار ارائه می دهد:
- برای مصرف پروتئین از منابع کم چرب استفاده کنید.
- مقدار چربی و کلسترول را در رژیم غذایی خود کاهش دهید تا بتوانید سطح کلسترول خون را کنترل کنید.
- برای کمک به کنترل تورم (ادم) که در این بیماری تجربه می کنید، رژیم غذایی تان کم نمک باشد.