سوء هاضمه عملکردی (FD) زمانی اتفاق می افتد که دستگاه گوارش فوقانی بیمار علائمی مانند ناراحتی، درد، یا احساس سیری زودهنگام یا طولانی مدت را برای مدت یک ماه یا بیشتر از خود نشان می دهد. این بیماری به عنوان “بیماری عملکردی” توصیف شده است، زیرا هیچ علت ساختاری در ناحیه فوقانی دستگاه گوارش وجود ندارد، اما نشانه های مزاحم بیماری همچنان ادامه دارند.
سوء هاضمه عملکردی می تواند مزمن باشد و می تواند کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد. راه های متعددی برای کاهش ناراحتی ناشی از FD وجود دارد. تغییر در سبک زندگی، استفاده از داروها و درمان های دیگر از جمله این روش ها می باشند.
تقریبا ۲۰ درصد از مردم سراسر جهان FD دارند. اگر زن هستید، یا اگر سیگار می کشید یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مصرف می کنید، ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به سوء هاضمه عملکردی باشید. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت ما را همراهی کنید تا با علل، نشانه ها، روش های تشخیص و روش های درمان سوء هاضمه عملکردی آشنا شوید.
علل ایجاد سوء هاضمه عملکردی
هیچ دلیل خاصی برای ایجاد FD وجود ندارد. ممکن است دلایل متعددی وجود داشته باشد که زمینه را برای ایجاد این بیماری فراهم کند. برخی از این علل عبارتند از:
- آلرژن ها
- تغییرات میکروبیوم در روده
- عفونت
- ابتلا به باکتری هلیکوباکتر پیلوری
- ترشح بیش از حد اسید
- التهاب در دستگاه گوارش فوقانی
- اختلال در توانایی معده برای هضم غذا
- رژیم غذایی
- سبک زندگی
- استرس
- اضطراب یا افسردگی
- عوارض جانبی داروها مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
همان طور که می بینید طیف وسیعی از علل می تواند این اختلال را به وجود آورند. از طرفی، هر کدام از این علل نیز روش درمان خود را دارد. پس بهتر است در صورت ابتلا به سوء هاضمه عملکردی به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید.
علائم و نشانه های سوء هاضمه عملکردی
علائم FD ممکن است از فردی به فرد دیگ متفاوت باشد، اما معمولا شامل موارد زیر می شوند:
- سوزش یا درد در دستگاه گوارش فوقانی
- نفخ
- احساس سیری تنها پس از مصرف مقدار کمی غذا
- احساس نفخ و پر بودن شکم پس از هر وعده غذایی، حتی وعده های کم حجم و سبک
- حالت تهوع
- استفراغ
- آروغ زدن
- احساس طعم ترش در دهان
- کاهش وزن
- اختلال روانی مرتبط با این بیماری
برای تایید تشخیص FD، معمولا باید علائم را یک ماه یا بیشتر تجربه کنید. علائم ممکن است با گذشت زمان از بین بروند.
روش های تشخیص سوء هاضمه عملکردی
پزشک ممکن است در ابتدا بیماری شما را تشخیص ندهد. در عوض ممکن است به دنبال تشخبص بیماری های دیگری باشد که علائم شما را تشکیل داده و پس از حذف سایر علل احتمالی تشخیص سوء هاضمه عملکردی را تایید می کند.
FD را می توان با چندین بیماری دیگر موثر بر روی دستگاه گوارش اشتباه گرفت. برخی از این بیماری ها عبارتند از:
- بیماری ریفلاکس گوارشی (GERD)
- بیماری زخم معده
- gastroparesis
- سندرم روده تحریک پذیر
- سرطان های مرتبط با دستگاه گوارش فوقانی
هیچ تستی برای تشخیص اختصاصی FD وجود ندارد، بنابراین این بیماری اغلب پس از انجام آزمایشاتی که برای تشخیص بیماری های دیگر انجام می شوند، تشخیص داده می شود. این آزمایشات عبارتند از:
- آندوسکوپی
- نظارت بر pH مری
- اشعه ماوراء بنفش
- آزمایش خون
- آزمایش باکتری، از طریق خون، مدفوع یا تنفس
پزشک ممکن است تصمیم به انجام آزمایش های بیشتری بگیرد به شرطی که علائم زیر را داشته باشید:
- وزن خود را از دست داده اید
- بیش از ۶۰ سال سن دارید
- سابقه خانوادگی سرطان در دستگاه گوارش شما وجود دارد
- خونریزی یا استفراغ شدید وجود دارد
روش های معمولا درمان سوء هاضمه عملکردی
طیف گسترده ای از گزینه های درمانی برای FD وجود دارد. از آن جا که هیچ علت مشخصی برای FD وجود ندارد و علائم ممکن است به طور قابل توجهی از فردی به فرد دیگری متفاوت باشد، بنابراین نوع درمان نیز ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. پزشک ممکن است چندین روش را برای کاهش علائم FD پیشنهاد کند.
برخی از گزینه های درمان سوء هاضمه عملکردی عبارتند از:
- مصرف داروها خارج از نسخه (OTC) به مدت چند هفته
- داروهای تجویزی برای استفاده کوتاه مدت یا طولانی مدت
- مداخلات روانشناختی
- تغییر رژیم غذایی
- تغییر سبک زندگی
بهترین درمان انتخاب شده برای هر بیمار به شدت بیماری او بستگی دارد. اغلب ممکن است بیمار قادر به درمان بیماری خود بدون استفاده از دارو باشد. یا ممکن است به درمان کوتاه مدت یا بلند مدت برای مدیریت علائم نیاز داشته باشد.
داروها
پزشک ممکن است داروهای زیر را برای کمک به درمان علائم FD توصیه کند:
- داروهای ضد اسیدی که به عنوان مسدود کننده های گیرنده H2 شناخته می شوند
- داروهای مسدود کننده اسید که به نام مهار کننده های پمپ پروتون شناخته می شوند
- داروهای کاهش دهنده گاز که حاوی ماده سیتیکون هستند
- داروهای ضد افسردگی مانند آمیتریپتیلین
- داروهای تقویت کننده معده که به نام پروکینتیک شناخته می شوند
- داروهای تخلیه کننده معده مانند متاکلوپرامید
- آنتی بیوتیک ها (در صورتی که در بدن باکتری های H. pylori وجود داشته باشد)
این داروها ممکن است به صورت تجویزی یا خارج از نسخه در تسرس شما باشند. پزشک مدت زمانی را که باید از هر داروی خاصی استفاده کنید را به شما توصیه می کند.
مداخله روانشناسی
نشانه های FD می توانند در فعالیت های روزمره زندگی تداخل ایجاد کنند. بنابراین باید در طرح درمانی شما مداخلات روانشناسی نیز در نظر گرفته شود.
تحقیقات قابل توجهی در مورد تاثیر مداخلات روانشناختی بر روی علائم FD وجود ندارد، اما برخی مطالعات شواهدی را به دست آورده اند که نشان می دهند که این درمان ها ممکن است برای از بین بردن علائم مفید باشند. یک مطالعه نشان داد که شرکت کنندگان در درمان هیپنوتیزم نسبت به کسانی که این درمان را دریافت نکردند، بهبود بیشتری را در علائم شاهد بودند. سایر روش های رفتاری شناختی نیز ممکن است به کاهش علائم FD کمک کند.
درمان های طبیعی و رژیم غذایی
ایجاد تغییر در رژیم غذایی ممکن است یکی از مهم ترین عوامل در مدیریت علائم FD باشد. ممکن است این که چه چیزی و چگونه می خورید علائم شما را تحت تاثیر قرار دهد. هیچ غذای خاصی وجود ندارد که با علائم FD مرتبط باشد، اما ممکن است متوجه شوید که رفتارهای تغذیه ای یا مواد غذایی خاصی باعث تشدید FD می شوند.
بعضی از تغییرات زیر را بر روی مصرف مواد غذایی خود برای از بین بردن علائم FD در نظر بگیرید:
- وعده های غذایی کم حجم اما در تعداد دفعات زیاد مصرف کنید
- از مصرف غذاهای پر چرب صرف نظر کنید. زیرا ممکن است تخلیه معده را آهسته کند.
- از مصرف غذاها یا نوشیدنی هایی که ممکن است علائم FD را ایجاد کنند اجتناب کنید. این غذاها عبارتند از:
- غذاهای تند
- غذاهای بسیار اسیدی مانند گوجه فرنگی یا مرکبات
- لبنیات
- الکل
- کافئین
روش های دیگری نیز وجود دارد که می توانید در خانه برای تسهیل FD از آن ها استفاده کنید. این روش ها عبارتند از:
- کاهش استرس در زندگی
- بالا بردن محل قرار گیری سر در زمان خواب
- از دست دادن وزن بدن. اگر اضافه وزن دارید فشار بیشتری روی سیستم گوارش شما وجود دارد.
زندگی با سوء هاضمه عملکردی
زندگی کردن با FD چالش های خاصی را به وجود می آورد. علائم شدید ممکن است در توانایی شما برای انجام کارهای روزانه تداخل داشته باشد. صحبت کردن در مورد این بیماری با پزشک یا دوستان و خانواده خود ممکن است احساسات را تسکین دهند. آنها می توانند به شما کمک کنند تا راه هایی را برای مدیریت علائم پیدا کنید. علائم سوء هاضمه عملکردی در هر شخصی متفاوت است. این بیماری معمولا پس از رد سایر بیماری های مشابه تشخیص داده می شوند.
به یاد داشته باشید که برای کمک به مدیریت بیماری، کمک دیگران و پزشک لازم است. ممکن است تغییر در شیوه زندگی، مصرف داروهای خاص و حمایت از سلامت روان علائم شما را بهبود بخشیده و کیفیت زندگی را ارتقاء دهد.