سکته مغزی زمانی رخ می دهد که جریان خون غنی از اکسیژن به یک قسمت از مغز مسدود می شود. بدون اکسیژن، سلول های مغز پس از چند دقیقه شروع به مردن می کنند. خونریزی ناگهانی در مغز نیز اگر به سلول ها آسیب برساند می تواند موجب سکته مغزی شود.
اگر سلول های مغزی به علت سکته مغزی آسیب ببینند، علائمی مرتبط با عملکرد آن سلول ها رخ می دهد. نمونه هایی از علائم سکته مغزی شامل ضعف ناگهانی، فلج یا بی حسی صورت، بازوها یا پاها (فلج حرکتی یا ناتوانی حرکتی)؛ مشکل در صحبت کردن یا درک حرف ها و مشکل بینایی می باشند.
سکته مغزی یک بیماری جدی است که نیاز به مراقبت های اورژانسی دارد سکته می تواند آسیب مغزی پایدار، معلولیت درازمدت یا حتی مرگ ایجاد کند.
بررسی اجمالی سکته مغزی
دو نوع اصلی سکته مغزی به نام های ایسکمیک و هموراژیک وجود دارد. سکته ایسکمیک شایع ترین نوع سکته مغزی است. سکته ایسکمیک زمانی اتفاق می افتد که یک شریانی که خون غنی از اکسیژن را به مغز می رساند، مسدود می شود. در اغلب موارد لخته خون سبب انسداد شده و منجر به سکته ایسکمیک می شود.
سکته هموراژیک نیز زمانی رخ می دهد که یک شریان در مغز پاره شد و خونریزی می کند. فشار ناشی از جمع شدن خون در مغز به سلول های مغزی آسیب می رساند. فشار خون بالا و آنوریسم نمونه هایی از شرایطی هستند که می توانند باعث سکته هموراژیک شوند.
وضعیت دیگری که بسیار شبیه به سکته مغزی است، حمله ایسکمیک گذرا است که به نام TIA یا مینی سکته نیز شناخته می شود. اگر جریان خون به یک قسمت از مغز به مدت کوتاهی مسدود شود، TIA اتفاق می افتد. بنابراین، آسیب دیدگی سلول های مغزی در این شرایط دائمی (پایدار) نیست.
مثل سکته های ایسکمیک، TIA ها اغلب توسط لخته خون ایجاد می شوند. اگر چه TIA ها سکته های مغزی کاملی نیستند، اما خطر سکته مغزی را به میزان قابل توجهی افزایش می دهند.
انواع سکته
سکته مغزی ایسکمیک
سکته ایسکمیک زمانی اتفاق می افتد که یکی از شریان های حاوی خون غنی از اکسیژن به مغز می گیرد و مسدود می شود. لخته خون اغلب سبب این انسداد می شود. دو نوع سکته مغزی ایسکمیک به نام های ترومبوتیک و آمبولیک وجود دارد. در سکته ترومبوتیک، لخته خون (ترومبوز) در شریانی تشکیل می شود که خون را به مغز می فرستد. در سکته آمبولیک یک لخته خون یا مواد دیگر (مانند پلاک، مواد چرب) از طریق جریان خون به شریانی در مغز می رسند.
با هر دو نوع سکته ایسکمیک، جریان خون غنی از اکسیژن را به بخشی از مغز قطع می کنند.
سکته هموراژیک
سکته هموراژیک زمانی رخ می دهد که یک سرخرگ در مغز پاره شدن و خون را نشت می دهد. فشار ناشی از خون به سلول های مغزی آسیب می زند. به طور کلی دو نوع سکته هموراژیک به نام های داخل مغزی و زیر عنکبوتیه داریم. در سکته داخل مغزی، یک رگ خونی درون مغز پاره می شود. اما در زیر عنکبوتیه، یک رگ خون در سطح مغز پاره می شود. وقتی این اتفاق می افتد، خونریزی بین لایه های داخلی و متوسط غشاهای که مغز را پوشش می دهند، رخ می دهد.
در هر دو نوع سکته هموراژیک، باعث تورم مغز و افزایش فشار داخل جمجمه می شوند. سلول ها و بافت های مغزی در اثر این تورم و فشار آسیب می بینند.
علل ایجاد سکته مغزی
سکته ایسکمیک و حمله ایسکمیک گذرا
سکته ایسکمیک یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) زمانی رخ می دهد که یکی از شریان های ارسال کننده خون غنی از اکسیژن به مغز، مسدود می شود. بسیاری از بیماری ها می توانند خطر سکته مغزی ایسکمیک یا TIA را افزایش دهند.
به عنوان مثال، آترواسکلروز که در آن یک ماده چرب به نام پلاک روی دیواره های داخلی شریان ها ایجاد می شود، جریان خون را به بافت ها و اندام هایی مانند قلب و مغز محدود می کند. پلاک ایجاد شده می تواند پاره شود و لخته خون ایجاد کند. این لخته ها می توانند تا حدودی یا به طور کامل شریان را مسدود کنند.
این پلاک می تواند در هر شریانی در بدن از جمله شریان های قلب، مغز و گردن ایجاد شوند. دو شریان اصلی که در هر طرف گردن وجود دارند، شریان های کاروتیدی نامیده می شوند. این شریان ها خون غنی از اکسیژن را به مغز، صورت، سر و گردن می رسانند. هنگامی که پلاک در شریان های کاروتیدی ایجاد می شود، به آن بیماری شریان کاروتیدی گفته می شود. بیماری شریان کاروتیدی علت بسیاری از سکته های مغزی ایسکمیک و TIA است که در ایالات متحده رخ می دهند.
اگر لخته خون یا پلاک از دیواره ی شریان جدا شود، سکته مغزی یا TIA نیز ممکن است رخ دهد. لخته یا پلاک می تواند از طریق جریان خون وارد شریانی در مغز شود. این لخته جریان خون را متوقف کرده و به سلول های مغزی آسیب می زند.
سایر علل
بیماری های قلبی و اختلالات خونی نیز می توانند باعث ایجاد لخته خون شده و منجر به سکته مغزی یا TIA شوند. به عنوان مثال، فیبریلاسیون دهلیزی یا AF یکی از علل شایع سکته مغزی است. در AF، محفظه های فوقانی قلب، به سرعت و به طور نامنظم کار می کنند. در نتیجه، خطر لخته شدن خون در قلب افزایش می یابد.
سکته ایسکمیک یا TIA ممکن است به علت ضایعات ناشی از آترواسکلروز نیز رخ دهند. این ضایعات ممکن است در شریان های کوچک مغز ایجاد شده و جریان خون را قطع کنند.
سکته هموراژیک
خونریزی ناگهانی در مغز می تواند منجر به سکته هموراژیک شود. خونریزی باعث تورم و فشار در داخل جمجمه می شود. این تورم و فشار به بافت های مغز آسیب می رساند. نمونه هایی از بیماری هایی که می توانند سکته هموراژیک ایجاد کنند عبارتند از:
- فشار خون بالا
- آنوریسم
- ناهنجاری های قلبی (AVM)
فشار خون نیروی است که از طرف خون به دیواره های شریان ها وارد می شود. اگر فشار خون بالا برود و مدت طولانی در همین حالت بماند، ممکن است به بخش های مختلفی از بدن از جمله مغز آسیب برسد. آنوریسم نیز یک برآمدگی بالن مانند در یکی از شریان ها است. فشار خون بالا می تواند خطر سکته مغزی را در افراد مبتلا به آنوریسم یا AVM افزایش دهد.
عوامل خطر
برخی از صفات، شرایط و عادت ها می توانند خطر ابتلا به سکته مغزی یا حملات ایسکمیک گذرا (TIA) را افزایش دهند. این موارد به عنوان عوامل خطر شناخته می شوند. بعضی از عوامل خطر مانند فشار خون بالا و سیگار کشیدن قابل کنترلند. اما برخی از آنها مانند سن و جنسیت غیر قابل کنترل هستند.
عوامل خطر اصلی عبارتند از:
فشار خون بالا. فشار خون بالا عامل اصلی ایجاد کننده سکته مغزی است. فشار خون بیشتر از ۱۴۰/۹۰ میلی متر جیوه، فشار خون بالا در نظر گرفته می شود. اگر دیابت یا بیماری مزمن کلیوی دارید، فشار خون بالا در شما ۱۳۰/۸۰ میلی متر جیوه تعریف می شود.
دیابت. دیابت بیماری است که سطح قند خون در آن بالا می رود. زیرا بدن انسولین کافی تولید نمی کند و این هورمون را به درستی مصرف نمی کند.
بیماری های قلبی. بیماری قلبی عروقی، کاردیومیوپاتی، نارسایی قلبی و فیبریلاسیون دهلیزی می توانند سبب ایجاد لخته خون شده و منجر به سکته مغزی شوند.
سیگار کشیدن. سیگار کشیدن می تواند عروق خونی را تنگ رده و فشار خون را افزایش دهد. همچنین ممکن است میزان اکسیژن را در بافت های بدن کاهش دهد. قرار گرفتن در معرض دود دست دوم نیز می تواند به عروق خونی آسیب برساند.
سن و جنس. در سنین جوانی، مردان بیشتر از زنان سکته می کنند. با این حال، زنان بیشتر بر اثر سکته مغزی می میرند. زنان مصرف کننده از قرص های ضد بارداری نیز بیشتر در معرض خطر ابتلا سکته مغزی هستند.
نژاد و قومیت. سکته مغزی در آفریقایی ها و هندی ها بیشتر از بزرگسالان سفید پوست، اسپانیایی و یا آسیایی ها رخ می دهد.
سابقه سکته مغزی یا TIA. حمله ایسکمیک گذرا و سابقه خانوادگی سکته مغزی نیز خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش می دهند.
آنوریسم مغزی یا ناهنجاریهای وریدی
سایر عوامل خطر
سایر عوامل خطر سکته مغزی، که بسیاری از آنها قابل کنترل هستند عبارتند از:
- مصرف الکل و مواد مخدری از جمله کوکائین، آمفتامین و داروهای دیگر
- بعضی بیماری ها مانند بیماری سلول داسی شکل، واسکولیت (التهاب رگهای خونی) و اختلالات خونی
- کمبود فعالیت بدنی
- اضافه وزن و چاقی
- استرس و افسردگی
- کلسترول بالا
- رژیم غذایی ناسالم
- استفاده از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs). اما آسپرین، ممکن است خطر حمله قلبی یا سکته مغزی را افزایش ندهد، به ویژه در بیماران مبتلا به حمله قلبی یا جراحی بای پس قلب. ایبوپروفن و ناپروکسن می توانند این خطر را افزایش دهند.
- سبک زندگی سالم می تواند خطر سکته مغزی را کاهش دهد. بعضی از افراد ممکن است نیاز به مصرف دارو برای کاهش خطر داشته باشند. گاهی اوقات سکته مغزی ممکن است در افرادی که فاکتورهای خطر شناخته شده ای ندارند نیز رخ دهد.
نشانه ها و علائم
علائم و نشانه های سکته مغزی اغلب به سرعت پیشرفت می کنند. با این حال، گاهی نیز بروز این علائم چند روز طول می کشد. نوع نشانه ها بستگی به نوع سکته مغزی و ناحیه یا از مغز دارد که تحت تاثیر قرار گرفته است. این موضوع که علائم چه مدت طول می کشد و چقدر شدید است نیز در میان افراد مختلف متفاوت است.
علائم و نشانه های اصلی عبارتند از:
- ضعف ناگهانی
- فلج شدن یا بی حسی صورت، بازوها یا پاها، به ویژه در یک طرف بدن
- گیجی
- مشکل در صحبت کردن یا فهمیدن حرف ها
- مشکل بینایی در یک یا هر دو چشم
- مشکل تنفسی
- سرگیجه
- مشکل در راه رفتن
- از دست دادن تعادل یا هماهنگی بدن
- کاهش هوشیاری
- سردرد ناگهانی و شدید
حمله ایسکمیک گذرا (TIA) علائم و نشانه هایی مشابه با سکته مغزی دارد. با این حال علائم TIA معمولا کمتر از ۱ الی ۲ ساعت طول می کشد. TIA ممکن است تنها یک بار در طول عمر بیمار رخ دهد.
عوارض سکته مغزی
پس از سکته مغزی، ممکن است عوارض زیر رخ دهد:
لخته شدن خون و ضعف عضلانی. بی تحرکی به مدت طولانی می تواند خطر ابتلا به لخته شدن خون در رگ های عمیق پاها را افزایش دهد. بی تحرکی همچنین می تواند منجر به ضعف عضلانی و کاهش انعطاف پذیری عضلات شود.
مشکلات بلع و پنومونی. اگر سکته مغزی بر روی عضلات مورد استفاده برای بلعیدن تاثیر بگذارد، ممکن است غذا خوردن یا نوشیدن برای بیمار سخت شود. ممکن است بیمار در معرض خطر ورود مواد غذایی یا نوشیدنی به ریه ها نیز باشد. اگر چنین اتفاقی رخ دهد، ممکن است پنومونی ایجاد شود.
کاهش کنترل مثانه. برخی سکته ها بر روی عضلات مورد استفاده برای ادرار کردن تأثیر می گذارند. به همین دلیل بیمار ممکن است تا زمان بهبودی نیاز به کاتتر ادراری داشته باشد. استفاده از این کاتترها می تواند منجر به عفونت ادراری شود. کاهش کنترل روده یا یبوست نیز ممکن است پس از سکته مغزی رخ دهد.
روش های تشخیص
پزشک بر اساس علائم و نشانه ها، سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایشات، سکته مغزی را تشخیص می دهد.
- سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی
- آزمایشات و روش های تشخیصی
- توموگرافی کامپیوتری مغزی
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی
- آنژیوگرام سی تی اسکن و آنژیوگرام تشدید مغناطیسی
- سونوگرافی کاروتید
- آنژیوگرافی کاروتید
- تست های قلبی
- نوار قلب (الکتروکاردیوگرام)
- اکوکاردیوگرافی
- آزمایش خون
روش های درمان سکته مغزی
درمان سکته مغزی بستگی به نوع سکته دارد. درمان حمله ایسکمیک گذرا (TIA) به علت، زمان شروع علائم، و اینکه آیا بیمار مبتلا به سایر بیماری ها است، بستگی دارد.
درمان سکته ایسکمیک یا حمله ایسکمیک گذرا
درمان سکته مغزی ایسکمیک یا TIA ممکن است شامل استفاده از داروها و روش های پزشکی باشد.
داروها
اگر سکته مغزی ناشی از لخته شدن خون باشد، ممکن است داروهایی به نام فعال کننده بافتی پلاسمینوژن (tPA) به ورید بازو تزریق شود. این دارو باید در عرض ۴ ساعت پس از شروع علائم مصرف شود. هر چه درمان زودتر شروع شود، شانس بهبودی بیشتر است. بنابراین، مهم است که علائم و نشانه های سکته را بشناسید و به محض وقوع آن ها سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
اگر به علت پزشکی نمی توانید از فعال کننده بافتی پلاسمینوژن استفاده کنید، پزشک ممکن است داروهای ضد ترومبوتیک را برایتان تجویز کند. دو نوع رایج از این داروها عبارتند از:
- آسپیرین
- کلوپیدوگرل
روش های پزشکی
اگر بیمار بیماری شریان کاروتیدی داشته باشد، پزشک ممکن است انتروکتکتومی کاروتید یا آنژیوپلاستی شریان کاروتید را توصیه کند. در هر دو روش شریان های کاروتیدی مسدود شده باز می شوند. محققان در حال آزمایش بر روی روش های دیگری مانند ترومبولیزه داخل وریدی و حذف انسداد مکانیکی در ایسکمی مغزی (MERCI) هستند.
در ترومبولیزاسیون داخل شریانی، یک لوله بلند و انعطاف پذیر به نام کاتتر به داخل کشاله ران وارد می شود و به شریان های کوچک مغز می رسد. پزشکتان می تواند از طریق این کاتتر، برای تجزیه لخته خون در مغز، دارو تزریق کند.
MERCI دستگاهی است که می تواند لخته های خون را از شریان خارج کند. در طول این روش، یک کاتتر از طریق یک شریان کاروتیدی به شریان آسیب دیده در مغز رسانده می شود. سپس دستگاه برای کشیدن لخته خون، از کاتتر استفاده می کند.
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
علائم سکته مغزی در مردان و تفاوت این علائم بین زنان و مردان
بهترین راه برای جلوگیری از سکته مغزی
تاثیر آسپرین در پیشگیری از حمله قلبی و سکته مغزی
[/quote]
درمان سکته هموراژیک
اولین گام در درمان سکته هموراژیک یافتن علت خونریزی در مغز و سپس کنترل آن است. بر خلاف سکته های ایسکمیک، سکته های هموراژیک با داروهای ضد ترومبوتیک و رقیق کننده خون درمان نمی شوند، زیرا این دارو ها سبب خونریزی بیشتر می شوند.
اگر از داروهای ضد ترومبوتیک یا رقیق کننده خون استفاده می کنید و به سکته مغزی هموراژیک مبتلا شده اید، مصرف دارو را متوقف کنید. اگر فشار خون بالا علت خونریزی در مغز باشد، پزشک ممکن است داروهایی را برای کاهش فشار خون تجویز کند.
جراحی نیز ممکن است برای درمان سکته هموراژیک مورد نیاز باشد.
کنترل عوامل خطر
پس از درمان اولیه سکته مغزی یا TIA، پزشک عوامل خطر را شناسایی می کند. او ممکن است تغییر در سبک زندگی قلب را برای کنترل این عوامل پیشنهاد کند. این تغییرات عبارتند از:
- مصرف مواد غذایی مفید برای قلب
- متعادل نگه داشتن وزن
- مدیریت استرس
- فعالیت بدنی
- ترک سیگار
اگر تغییر در شیوه زندگی کافی نباشد، ممکن است برای کنترل عوامل خطر به دارو نیاز داشته باشید.