چگونگی استفاده از شیمی درمانی برای درمان سرطان

شیمی درمانی از نظر علمی استفاده از هر دارویی برای درمان هر نوع بیماری است. اما برای اکثر مردم، کلمه شیمی درمانی به معنی داروهای مورد استفاده در درمان سرطان است.

در این مطلب پیام سلامت چگونگی استفاده از شیمی درمانی برای درمان سرطان را بررسی می کنیم. اگر به این موضوع علاقمند هستید و یا یکی از نزدیکان شما به این بیماری مبتلاست پیشنهاد می کنیم علاوه بر این مطلب، مقاله همه چیز در مورد سرطان را نیز بخوانید.

جراحی و پرتودرمانی در واقع ابزاری برای کشتن و یا حذف سلول های سرطانی یا آسیب دیده از یک منطقه خاص بدن است. اما شیمی درمانی راهکاری برای از بین بردن سلول های سرطانی گسترش یافته در کل بدن (متاستاژ) است؛ نه فقط تومور اولیه سرطانی.

اهداف درمان به روش شیمی درمانی

اگر پزشک شما شیمی درمانی را برای درمان سرطان توصیه کرده است، برای تصمیم گیری بهتر است مهم است که اهداف این روش درمانی را بشناسید. سه هدف اصلی شیمی درمانی در درمان سرطان به شرح زیر است:

  • درمان
  • کنترل
  • تسکین

درمان

در صورت امکان شیمی درمانی برای درمان کامل سرطان استفاده می شود. به این معنی که سلول های سرطانی از بین می رود؛ و دوباره برنمی گردد.

فراموش نکنید که اغلب پزشکان از کلمه درمان به صورت قطعی استفاده نمی کنند و آن را تنها یک احتمال می دانند. هرچند وقتی این احتمال وجود دارد به این معنی است که هدف پزشک استفاده از شیمی درمانی برای درمان بیمار است.

همچنین هیچ تضمینی وجود ندارد که درمان نتیجه دهد و در صورت کسب نتیجه نیز سال ها طول می کشد که از عدم بازگشت سرطان مطمئن شوید.

کنترل

در زمانی که امیدی به ردمان نیست؛ شیمی درمانی با هدف کنترل سرطان از طریق کوچک کردن تومور، و جلوگیری از رشد و گسترش سلول های سرطانی به کار می رود. این روش کمک می کند که بیمار احساس بهتر و طول عمر بیشتری داشته باشد.

در بسیاری از موارد سرطان به طور کامل درمان نمی شود؛ اما کنترل و مدیریت آن به عنوان یک بیماری مزمن بسیار شبیه بیماری های مانند بیماری قلبی و دیابت است. به طوری که بیمار در مقاطعی احساس می کند بیماری به طور کلی از بین رفته است؛ اما از نظر عملی انتظار بازگشت دوباره آن وجود دارد و طبیعتا شیمی درمانی دوباره شروع می شود.

به طور کلی منظور این است که اگرچه سرطان به سختی درمان می شود؛ اما کنترل آن محتمل تر و در موارد بسیاری قابل انجام است.

تسکین

یکی دیگر از اهداف شیمی درمانی تسکین دردها و مشکلات بیمار است. به یان روش شیمی درمانی تسکینی نیز می گویند.

شیمی ردمانی تسکینی معمولا رد شرایطی تجویز می شود که بیماری به رماحل پیشرفته رسیده و نه قابل درمان است و نه حتی قابل کنترل. در این حالت هدف بهبود کیفیت زندگی و کمک به فرد برای داشتن احساس بهتر است. به عنوان مثال در این بیماران ممکن است شیمی درمانی با هدف کوچک کردن تومور، منجر به احساس درد و فشار شدید شود.

البته مهم است که بدانید هر نوع درمان که برای کاهش علائم و یا بهبود زندگی استفاده شود؛ مراقبت تسکینی نامیده می شود. به عنوان مثال، درمان های ضد حالت تهوع و یا داروهای ضد درد تسکین دهنده هستند؛ و می تواند در تمام مراحل درمان سرطان استفاده می شود. در واقع شیمی درمانی تسکینی می تواند همزمان برای بیماران تحت درمان و کنترل نیز استفاده شود (که معمولا اینطور است). و این به معنای قطع امید از درمان و کنترل نیست.

برنامه ریزی درمان به روش شیمی درمانی

برنامه ریزی درمان به روش شیمی درمانی
برنامه ریزی درمان به روش شیمی درمانی

پزشک سرطان شما، که معمولا متخصص غدد است؛ تصمیم خواهد گرفت که چه دارو یا ترکیبی از مواد دارویی برای شما مناسب خواهد بود. پزشک شما دوز دارو را انتخاب می کند، چگونگی مصرف دارو را به شما توضحی می دهد، و اینکه چگونه و چه مدت شما باید شیمی درمانی را دریافت کنید را به شما می گوید. البته همه این تصمیمات به نوع سرطان بیمار، که درگیر آن است، میزان گسترش آن، و وضعیت سلامت کلی و عمومی بدن بیمار، بستگی دارد.

درمان سرطان را می توان با یک داروی خاص آغاز کرد. اما اغلب پزشکان چند دارو را با نظمی خاص و یا ترکیبی خاص (شیمی درمانی ترکیبی) پیشنهاد می کنند. این داروهای گوناگون که به روش های مختلفی با هم کار می کنند؛ برای گشتن سلول های سرطانی استفاده می شوند. روش ترکیبی این مزیت را دارد که امکان مقاوم شدن سرطان به دارو را کاهش می دهد.

گاهی اوقات شیمی درمانی تنها درمان پیشنهادی است؛ و اغلب اوقات شیمی درمانی را همزمان با پرتو درمانی و یا عمل جراحی پیشنهاد می کنند. به هر حال به طور معمول سه حالت زیر وجود دارد:

  1. شیمی درمانی ممکن است قبل از عمل جراحی و یا پرتو درمانی و با هدف کوچک کردن تومور استفاده شود. این روش را نئوادجوانتی درمانی می گویند.
  2. گاهی شیمی درمانی را بعد از عمل جراحی یا پرتو درمانی و با هدف از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده، استفاده می کنند. به این روش شیمی درمانی کمکی گفته می شود.
  3. گاهی نیز شیمی درمانی را همزمان با درمان های دیگر بکار می برند. این روش معمولا وقتی سرطان دوباره بازمی گردد به کار برده می شود.

انتخاب نوع داروی مورد استفاده برای شیمی درمانی

در برخی موارد نوع داروی تجویزی کاملا مشخص است و اکثر پزشکان روی نوع و دوز داروی تجویزی با هم هم نظر هستند. در موارد دیگر اما که بیشتر مرتبط با سرطان های خاص و رماحل خاص سرطان است، اختلاف نظرهایی بین پزشکان در مورد داروی مصرفی و دوز مصرفی دارو، وجود دارد.

عوامل مختلف در انتخاب داروهای سرطان عبارتند از:

  • نوع سرطان
  • مرحله سرطان (تا چه حد گسترش یافته است)
  • سن بیمار
  • سلامت کلی و عمومی بیمار
  • دیگر مشکلات سلامتی جدی (مانند بیماری های قلب، کبد و کلیه)
  • انواع درمان های سرطان پیش از این

تعیین دوز شیمی درمانی

دوز درمان به این روش باید به دقیق ترین شکل ممکن تعین شود. چراکه مصرف بیش از حد این داروها می تواند عوامل تهدید کننده زندگی بیمار از طریق اوردوز باشد؛ و از سویی مصرف کمتر آن موجب کاهش شدید اثرگذاری می شود. در نتیجه انتخاب دوز در یک خط باریک و حساس انجام می شود.

دوز کلی معمولا بر مبنای وزن تعریف می شود. مثلا اگر دوز استاندارد از دارو ۱۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم باشد؛ یک فرد با وزن ۵۰ کیلوگرم، ۵۰۰ میلی گرم دارو باید مصرف کند.

در برخی موارد دوز درمان بر اساس سطح بدن (BSA) تعیین می شود. این استاندارد با استفاده زا قد و وزن تعریف شده و با واحد متر مربع بیان می شود.

همچنین از آنجا که پروسه استفاده زا دارو در بدن کودکان با بزرگسالان متفاوت است؛ حتی پس از تعیین BSA ممکن است سطوح مختلفی از دارو برای آن ها تجویز شود.

به طور کلی موارد زیر می تواند تعیین کننده دوز دارو باشد:

  • سن بیمار
  • سوء تغذیه
  • چاقی
  • مصرف داروهای دیگر
  • استفاده از پرتودرمانی
  • تعداد کم گلبول های خون
  • بیماری های کبد و کلیه

تعیین یک برنامه شیمی درمانی (چرخه شیمی درمانی)

برنامه شیمی درمانی معمولا در فواصل منظم که چرخه نامیده می شود؛ انجام می شود. چرخه می تواند یک دوز از یک یا چند دارو باشد و پس زا چند روز الی چند هفته، حتی بدون صورت پذیرفتن درمان متوقف شود. این توقف ها معمولا برای بهبود سلول های طبیعی از عوارض ناشی از داروها است. به این دوره های توقف دوره استراحت گفته می شود.

هر دارو با هدفی مشخصی و برنامه ای از قبل تعیین شده برای از بین بردن سول های سرطانی مشخصی با کمترنی عوارض ممکن تجویز می شود. تعداد و زمانبندی چرخه ها را می توان قبل از شروع درمان تعیین کرد و این موضوع به نوع و مرحله سرطان بستگی دارد. همچنین در برخی از موارد بیماری، تعداد چرخه ها انعطاف پذیر است،

در اغلب موارد دوز لازم، نوع دارو و زمانبندی چرخه ها، بر اساس مطالعات بالینی از قبل مشخص شده اند. هرچند ممکن است عوارض جدی در میانه راه درمان، پزشک را مجبور به تصحیح و تعدیل برنامه شیمی درمانی کند.

فراموش نکنید که مهمترین مسئله در یک برنامه شیمی درمانی خوب، از بین بردن سلول های سرطانی بدون آسیب رساندن به سایر سلول های بدن است.