عفونت چیست و چه چیزی باعث عفونت می شود؟

عفونت به معنی وجود یک موجود زنده در بدن است که علاوه بر تغذیه از بدن انسان در آن محیط خود را تکثیر نیز می کند. فردی که مبتلا به وجود ارگانیسم (جوانه) در داخل بدن است، به نام میزبان شناخته می شود. در حالی که جوانه و یا پاتوژن، ارگانیسم انگلی یا عامل عفونی نام گذاری شده است. عامل عفونی با زندگی در بدن انسان نه تنها آن را مستعمره خود می کند بلکه در آن تغذیه و تکثیر نیز خواهد کرد. هزینه این تغذیه و تکثیر برای میزبان به حدی است که ممکن است سلامت بدن او به خطر بیافتد. در ادامه این مقاله ارائه شده توسط مجله پیام سلامت می توانید همه چیز را در مورد عفونت بیاموزید.

رشد طبیعی فلور باکتریایی در روده یک عفونت نیست. زیرا این نوع از باکتری ها به میزبان خود آسیب نمی رسانند.

ارگانیسمی که در بدن مستقر می شود و به آن آسیب می رساند، اغلب عامل بیماری زا نامیده می شود. مثال هایی از این ارگانیسم ها عبارتند از:

• انگل
• قارچ
• باکتری
• پریونها
• ویروئیدها (پاتوژنهای گیاهی هستند که بر روی سلامت گیاهان تاثیر می گذارند)

بدن همه ما همواره در حال تجربه عفونت است. اما سیستم دفاعی بدن اکثر این مهاجمان را دفع می کند. با این حال در بدن برخی از افراد استقرار عامل بیماری زا دراز مدت (مزمن) شده و منجر به عفونت مداوم می شود. اکثر عفونت های مزمن از ویروس ها، مانند هپاتیت یا هرپس ایجاد می شود. عفونت های باکتریایی نیز مزمن هستند اما احتمال ایجاد بیماری را در افراد دیابتی و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند افزایش می دهند.

گاهی اوقات بدن میزان دو ارگانیسم است که هر کدام در یک جای بدن زندگی کرده و محدوده مستعمره شان مجزا است. به عنوان مثال اکثرا مصرف آنتی بیوتیک باعث می شود تعادل باکتری های خوب در بدن از بین رفته و اجازه می دهد پاتوژن های بالقوه دیگر تکثیر شده و باعث ایجاد مشکلاتی شوند.

انواع عفونت

عفونت های ویروسی

عفونتهای ناشی از یک ویروس را عفونتهای ویروسی می گویند. طرق مختلف انتقال این ویروس ها عبارتند از:

• استنشاق ویروس (تنفس آن)
• گاز گرفته شدن توسط حشرات آلوده و یا انگل
• تماس جنسی

عفونتهای مجاری تنفسی فوقانی، بینی و گلو شایع ترین اشکال عفونتهای ویروسی هستند.

برخی از داروهای ضد ویروس به درمان این نوع از عفونت ها کمک می کنند. این داروها با دو عملکرد متفاوت عفونت را درمان می کنند. یا توانایی تولید مثل ویروس را کاهش می دهند، یا سیستم ایمنی بدن بیمار را تقویت می کنند.

ویروس ها ارگانیسم های کوچکی هستند. آن ها بسیار کوچکتر از باکتری ها و یا قارچ ها هستند. ویروس با حمله به میزبان خود و متصل شدن به یک سلول، وارد آن شده و مواد ژنتیکی (DNA یا RNA) را آزاد می کند. این مواد ژنتیکی کمک می کند تا ویروس تکثیر شود. هر چقدر بیشتر کنترل سلول در اختیار ویروس باشد، قابلیت تکثیر ویروس بیشتر می شود. با آزاد شدن این مواد ژنتیکی از سلول، سلول دیگر نمی تواند عملکرد درستی داشته باشد و به زودی می میرد.

همه ویروس ها سلول میزبان خود از بین نمی برند. برخی از آنها فقط در عملکرد سلول ها تغییر ایجاد می کنند. به همین دلیل برخی از کارشناسان می گویند که برخی از سلول های در نتیجه تغییر ناشی از ویروس در عملکرد سلول ها و تداخل در کارکرد آن ها سرطانی می شوند.

گاهی اوقات مواد ژنتیکی در یک سلول نهفته می ماند و در آینده چیزی باعث می شود سلول و ویروس دوباره شروع به تکثیر کرده و ایجاد بیماری کنند.

ویروس ها، سلول های خاصی در بدن، مانند سلول های اندام تناسلی و یا دستگاه تنفسی فوقانی را هدف قرار می دهند. حتی ویروس ها ممکن است سلول های پوست را نیز هدف قرار داده و ایجاد زگیل کنند.

از طرفی برخی از عفونتهای ویروسی می توانند عفونتهای سیستمیک ایجاد کنند. این نوع عفنت ها نقاط مختلف بدن را تحت تاثیر قرار داده و باعث علائمی مانند آبریزش بینی، احتقان سینوس، سرفه و بدن درد می شوند. عفونت ویروسی که برای مثال باعث ورم ملتحمه می شود ویروس محلی نام دارد. عفونت های ویروسی که باعث درد می شوند اغلب خارش یا سوزش نیز ایجاد می کنند.

عفونت های باکتریایی

باکتری ها میکروارگانیسم های تک سلولی کوچکی هستند که معمولا چند میکرومتر طول دارند و به طور معمول با هم در حجم میلیون زندگی می کنند. به عنوان مثال یک گرم از خاک به طور معمول شامل حدود ۴۰ میلیون سلول باکتریایی است. یک میلی لیتر از آب شیرین معمولا حدود یک میلیون سلول باکتریایی دارد.

تخمین زده می شود که سیاره زمین حداقل پنج نانیلیون یا ۵،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ باکتری دارد. دانشمندان می گویند که بسیاری از توده های زیستی زمین از باکتری ها ساخته شده است.

باکتری های موجود در سه شکل اصلی وجود دارند:

• توپی: این باکتری ها معمولا ساده ترین نوع باکتری هستند. باکتری هایی که به این شکل هستند کوکسی نامیده می شوند.
• میله ای: این باکتری ها باسیل نام دارند. برخی از باکتری های میله ای، شکل منحنی دارند. به این شکل از باکتری ها ویبریو گفته می شود.
• مارپیچی: به این فرم باکتری اسپریل گفته می شود. اگر پیچش این نوع از باکتری بسیار فشرده باشد به آن ها اسپیروکیت گفته می شود.

باکتری ها می توانند حتی در زباله های رادیو اکتیو و تقریبا هر نوع محیطی، چه بسیار گرم به چه فوق العاده سرد زندگی کنند. برخی از باکتری ها بدون ایجاد آسیب به بدن، بر روی پوست، راه های هوایی، دهان، دستگاه گوارش و دستگاه ادراری ما زندگی می کنند.

تعداد نسبتا کمی از باکتری باعث بیماری در انسان می شود. اما از طرفی برخی از بیماری های کشنده و بیماری های همه گیر ویرانگر در تاریخ بشر توسط باکتری ایجاد شده است. این بیماری ها عبارتند از:

• وبا
• دیفتری
• اسهال خونی
• طاعون
• ذات الریه
• بیماری سل
• تیفوئیدی
• تیفوس

در ادامه لیستی  از عفونت ها و نام باکتری ایجاد کننده آن را آورده ایم:

مغز (مننژیت باکتریایی): باکتری های عامل آن عبارتند از:

• استرپتوکوک پنومونیه
• نایسریا
• مننژیتیدس
• هموفیلوس آنفلوآنزا
• استرپتوکوک آگالاکتیه
• باکتری لیستریا مونوسیتوژنز

گوش (اوتیت مدیا): باکتری عامل این بیماری استرپتوکوک پنومونیه است.

ذات الریه (پنومونی): این بیماری اکتسابی است و معمولا از باکتری ها زیر ناشی می شود:

• استرپتوکوک پنومونیه
• هموفیلوس آنفلوآنزا
• استافیلوکوکوس اورئوس
• مایکوپلاسما پنومونیه
• کلامیدیا پنومونیه
• لژیونلا
• بیماری سل: مایکوباکتریوم توبرکولوزیس

عفونت دستگاه تنفسی فوقانی: باکتری ها این بیماری عبارتند از:

• استرپتوکوک
• هموفیلوس آنفلوآنزا

گاستریت (التهاب معده): این بیماری توسط هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می شود.

مسمومیت غذایی: باکتری های عامل آن عبارتند از:

• کمپیلوباکتر ژژونی
• سالمونلا
• شیگلا
• کلستریدیوم
• استافیلوکوکوس اورئوس
• اشریشیا کلی

عفونت چشم: توسط باکتری های زیر ایجاد می شود:

• استافیلوکوکوس اورئوس
• نایسریا گونوره
• کلامیدیا تراکوماتیس

سینوزیت: با وجود باکتری های زیر به وجود می آید:

• استرپتوکوک پنومونیه
• هموفیلوس آنفولانزا

عفونت های دستگاه ادراری: باکتری های عامل آن عبارتند از:

• اشرشیاکلی
• انتروباکتریاسه
• اورئوس ساپروفیتیکوس
• سودوموناس آئروژینوزا

عفونت های پوستی: با وجود باکتری های زیر ایجاد می شود:

• استافیلوکوکوس اورئوس
• استرپتوکوک
• سودوموناس آئروژینوزا

بیماریهای مقاربتی (بیماری های جنسی): عاملان این بیماری ها عبارتند از:

• کلامیدیا تراکوماتیس
• نایسریا گونوره
• ترپونما پالیدوم
• اوره آپلاسما اوره
• هموفیلوس دوکرئی

عفونت های باکتریایی معمولا با قرمزی موضعی، حرارت بالا، التهاب (تورم) و درد همراه است. عفونت های باکتریایی بیش از عفونت های ویروسی دردهای موضعی ایجاد می کنند. به همین دلیل معمولا عفونت های باکتریایی گلو درد شدیدی در یک طرف گلو ایجاد می کنند. به همین خاطر در صورتی که درد فقط در یک گوش وجود دارد، معمولا پزشکان به عفونت باکتریایی شک می کنند.

عفونت های قارچی

عفونت قارچی، عفونتی است که در یک بخش بدن و توسط قارچ ایجاد شده است. برخی از قارچ ها از طریق اسپورهای موجود در هوا که بسیار کوچک هستند و به وسیله استنشاق یا نشستن بر روی پوست تولید مثل می کنند. در مثال های ذکر شده عفونت های قارچی در ریه یا پوست شروع به رشد می کنند.

بیمارانی که از آنتی بیوتیک قوی در طولانی مدت استفاده می کنند، برای ابتلا به عفونت قارچی مستعدتر می باشند. آنتی بیوتیک قوی در نهایت می تواند جمعیت باکتری های خوب را تحت تاثیر قرار داده و تعادل میکروارگانیسم ها در روده، دهان، مهبل (واژن) و دیگر قسمت های بدن را به هم بریزد. اگر میزان زیادی از این باکتری های خوب از بین برود، قارچ فرصتی برای رشد پیدا کرده و باعث ایجاد مشکل برای میزبانش می شود.

بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند کسانی که اچ آی وی یا ایدز دارند و یا افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می گیرند در معرض خطر زیادی برای ابتلا به عفونت های قارچی هستند. بیماران مبتلا به دیابت، به ویژه کسانی که بیماری خود را خوب کنترل نمی کنند نیز نسبت به این نوع عفونت ها حساس تر هستند.

سه نوع از عفونت های قارچی پوستی وجود دارد:

عفونت قارچی سطحی: محدود به سطح پوست و مو شده و معمولا در افراد جوان مشاهده می شود. قفسه سینه، کمر، بازوها و یا پاها نیز ممکن است به این قارچ مبتلا شوند. با این عفونت، لکه های روشن و یا قرمز مایل به قهوه ای بر روی پوست ظاهر می شود. اما گاهی اوقات نیز نقاط قابل رویت نیست.

عفونت قارچی پوستی: زمانی رخ می دهد که قارچ در لایه عمیق تر پوست یعنی در اپیدرم وارد شود. مو و ناخن نیز ممکن است این قارچ را بگیرند. عفونت قارچی پوستی به لایه های کراتینیزه پوست، ناخن و مو محدود می شود.

عفونت قارچی زیر پوستی:  این نوع از عفونت به عمیق ترین لایه پوست، از جمله درم که بافت زیر جلدی، عضلانی و فاسیا است نفوذ می کند. فاسیا یک گروه از بافت زیر پوست را پوشش می دهد و بافت های زیرین را از بافت های مختلف و عضلات جدا می کند. قارچ زیر جلدی مزمن است و معمولا با نفوذ به پوست ایجاد می شود.

قارچ سیستمیک از ریه ها سرچشمه گرفته و سپس به سایر نقاط بدن گسترش می یابد. این نوع قارچ معمولا بدخیم (قوی) می باشد. کاندیدیازیس (برفک) یک مثال از قارچی سیستمیک است.

بیماری پریون

پریون یک عامل عفونی است که به طور عمده از پروتئین ساخته شده است. آن ها هیچ ماده ژنتیکی ندارند و به طور معمول بی ضرر هستند. اما فرم غیر طبیعی از آن ها می تواند به یک عامل سرکش تبدیل شده و بر روی ساختار مغز یا دیگر قسمت های سیستم عصبی تاثیر بگذارد. همه اشکال عفونت پریون در حال حاضر غیرقابل درمان و کشنده هستند.

پریونها باعث بیماری های مغزی دژنراتیو مانند بیماری جنون گاوی، CJD، KURU، بی خوابی منجر به مرگ و اسکرپی می شوند. کارشناسان همچنین ارتباطی بین بیماری آلزایمر و عفونت پریون را یافته اند.

آمار مرگ و میر ناشی از بیماری های عفونی در سراسر جهان

بر اساس آمارهای منتشر شده از سازمان بهداشت جهانی (WHO) آمار مرگ و میر در سال ۲۰۰۲ از بیماری های عفونی به شرح زیر می باشد:

نام عفونت	تعادا مرگ و میر	درصد مرگ و میر ناشی از این بیماری از کل مرگ و میرها در جهان
عفونت تنفسی تحتانی	۳٫۹ میلیون نفر	۶٫۹%
HIV / AIDS	۲٫۸ میلیون نفر	۴٫۹%
بیماری های اسهالی	۱٫۸ میلیون نفر	۳٫۲%
سل	۱٫۶ میلیون نفر	۲٫۷%
ملاریا	۱٫۳ میلیون نفر	۲٫۲%
سرخک	۰٫۶ میلیون نفر	۱٫۱%
سیاه سرفه	۰٫۲۹ میلیون نفر	۰٫۵%
کزاز	۰٫۲۱ میلیون نفر	۰٫۴%
مننژیت	۰٫۱۷ میلیون نفر	۰٫۳%
سیفلیس	۰٫۱۶ میلیون نفر	۰٫۳%
هپاتیت B	۰٫۱۰ میلیون نفر	۰٫۲%
بیماری های حاره (بیماری های مناطق گرمسیری)	۰٫۱۳ میلیون نفر	۰٫۲%