اصلاح کلیوی به هر چیزی که مربوط به کلیه ها می شود اشاره دارد. شریان کلیوی، شریانی است که خون را از قلب به کلیه ها حمل می کنند. این شریان ها به طور مستقیم از آئورت (سرخرگ اصلی قلب) منشعب شده و از دو طرف به کلیه ها می رسند. این شریان حجم بسیار زیادی از خون را در کلیه ها فیلتر می کند. پمپاژ قلب در هر دقیقه حدود ۵ لیتر خون پمپ می کند. این در حالی است که در هر دقیقه بین ۱ تا ۱٫۵ لیتر خون (۲۵٪ از کل حجم خون پمپ شده توسط قلب) از کلیه ها عبور می کند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت می خواهیم در مورد یکی از مشکلات این سیستم به نام تنگی شریان کلیوی صحبت کنیم. ما را همراهی کنید.
تنگی شریان کلیوی چیست؟
تنگی شریان کلیوی به معنی کاهش در قطر سرخرگ کلیوی است. محدودیت ناشی از جریان خون به کلیه ها ممکن است عملکرد کیله ها را دچار اختلال کرده (نارسایی کلیه) و فشار خون را بالا ببرد. این بالا رفتن فشار خون به نام فشار خون بالای عروق کلیوی (رنو واسکولار) شناخته می شود.
فشار خون بالای عروق کلیوی (رنو واسکولار) به احتمال زیاد زمانی رخ می دهد که تنگی شریان دو طرفه است. یعنی سرخرگ های هر دو کلیه باریک شده اند. تنگی یک طرفه زمانی رخ می دهد که عروق یک کلیه تنگ شده است. با تنگ شدن این عروق، جریان خون ورودی به کلیه ها کاهش می یابد و باعث اختلال در عملکرد کلیه ها می شود. تنگی شریان کلیوی ممکن است در برخی از بیماران نارسایی کلیه ایجاد کند. هیچ رابطه قابل پیش بینی بین نارسایی کلیوی و تنگی شریان کلیوی وجود ندارد. بعضی از بیماران تنگی دو طرفه بسیار شدید دارند اما عملکرد کلیوی آن ها طبیعی است. اغلب موارد نارسایی کلیه به موارد زیر مربوط است:
- دیابت
- فشار خون بالا
- اسکلروز گلومرولی
- نفروپاتی مقابل
- مسمومیت دارویی
- سایر علل
علل تنگی شریان کلیوی چیست؟
اکثر موارد تنگی شریان کلیوی از تصلب شرایین (سخت شدن و تنگ شدن دیواره عروق خونی از داخل) ایجاد می شود. این فرایند شبیه به فرایندی است که در رگ های خونی در قلب و دیگر قسمت های بدن رخ می دهد.
عوامل خطرساز برای آترواسکلروزیس (تصلب شرایین) عبارتند از:
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- سن
- سیگار کشیدن
- دیابت
نادرترین دلایل ایجاد تنگی شریان کلیه بیماری های نادری مانند موارد زیر می باشد:
- دیسپلازی فیبرو عضلانی عروق (تنگی عروق پس از سفت شدن داخلی دیواره رگ های خونی)
- آرتریت (التهاب رگ خونی)
- دایسکشن (پاره شدن و تقسیم دیواره عروق خونی)
تنگی شریان کلیه در افراد بالای ۵۰ سال شایع تر است. برآورد شده است که برخی از درجات باریک شدن ( به طو خاص تنگی های بالای ۵۰٪) در حدود ۱۸ درصد از بزرگسالان بین ۶۵ تا ۷۵ سال و ۴۲ درصد از افراد بالای ۷۵ سال را درگیر کرده است. این ممکن است به دلیل این واقعیت باشد که آترواسکلروز در این گروه سنی شایع تر است. در بیماران جوان تر، تنگی شریان کلیوی معمولا با توجه به ضخامت عروق، در زنان شایعتر از مردان است.
علائم تنگی شریان کلیوی
به طور کلی، تنگی شریان کلیوی با نشانه های آشکار و یا خاص در ارتباط نیست. اما علائم مشکوک برای تنگی شریان کلیوی عبارتند از:
- فشار خون بالا که به درمان پاسخ ضعیف می دهد.
- فشار خون بسیار بالا که قبل از سن ۳۰ سالگی یا بعد از سن ۵۰ سالگی ایجاد می شود.
- کشف کردن این موضوع که یکی از کلیه های در مقایسه با اندازه طبیعی کلیه دیگر کوچک تر است. ( این یافته ها معمولا طی آزمایشات معمول برای بیماری های دیگر به دست می آید.)
به طور معمول، تنگی یک طرفه سرخرگ کلیوی ممکن است به فشار خون بالا مربوط باشد. در حالی که تنگی دو طرفه سرخرگ کلیوی در اغلب موارد به کاهش عملکرد کلیه ها مرتبط است.
زمانی که حجم خون در گردش به هر دلیل مثل کم آبی و خونریزی کم می شود، جریان خون به کلیه ها نیز به همین ترتیب کاهش می یابد. واکنش فیزیولوژیک به کاهش جریان خون به کلیه ها یک پاسخ هورمونی پیچیده به نام سیستم رنین-آنژیوتانسین-آلدوسترون است که توسط کلیه ها ایجاد می شود.
این سیستم هورمونی به عنوان یک دفاع در برابر فشار خون پایین و حجم کم خون در گردش فعال می شود. اگر کلیه ها احساس کنند که حجم خون در گردش کم شده است، جریان خونی که از طریق این عروق در گردش است نیز کاهش می یابد. در نتیجه، سطح هورمون آنژیوتانسین ۲ در خون زیاد شده و باعث تنگ شدن عروق خونی کوچک می شود.
این واکنش هورمونی غیر طبیعی، زمانی که جریان خون در تنیجه تنگی عروق کلیوی بیمار کم می شود، می تواند تبدیل به واکنش غیر طبیعی (پاتولوژیک) شود. در این وضعیت، کلیه ها جریان خون کمتری دریافت می کنند. با این عمل در واقع کلیه ها احساس کرده اند که حجم خون کم شده است. در حالی که حجم خون در حالت طبیعی است. بنابراین، کاهش جریان خون در کلیه، با تحریک تولید آنژیوتانسین ۲ و آلدوسترون، می تواند به افزایش غیر طبیعی فشار خون منجر شود. به این فشار خون، فشار خون رنو واسکولار گفته می شود.
این بیماری در بین چه افرادی شایع است؟
تنگی شریان کلیوی ممکن است در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی پیشرونده با علت ناشناخته و یا در افراد مبتلا به فشار خون بالا که به درمان پاسخ نمی دهند، شیوع داشته باشد. برای تشخیص این بیماری عوامل زیر را در نظر می گیرند:
- فشار خون بالا که کنترل آن با داروهای معمولی دشوار است.
- ایجاد سر و صدا از شکم همراه با فشار خون بالا
- فشار خون بالا از شدت متوسط تا شدید که قبل از ۳۰ سالگی و یا پس از ۵۰ سالگی شروع می شود.
- افزایش شدید و متوسط فشار خون در یک فرد مبتلا به آترواسکلروز در نقاط دیگر بدن (سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی).
- بالا رفتن فشار خون به راحتی و کنترل کردن آن به سختی
- بدتر شدن عملکرد کلیه پس از شروع مصرف برخی از داروهای فشار خون ( مانند آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین مهار کننده (مهارکننده ACE)، و یا مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین (ARB))
درمان های پزشکی برای تنگی شریان کلیه چیست؟
در تنگی دو طرفه و یک طرفه سرخرگ کلیوی که مرتبط با فشار خون بالا است، کنترل فشار خون با داروهای فشار خون معمولی، اولین و مطمئن ترین درمان است. مهار کننده های ACE یا داروهای ARB که می توانند با داروها ادرار آور یا بدون آن تجویز شوند، ممکن است برای اولین درمان مناسب باشند. این روش ممکن است در برخی از بیماران به بدتر شدن عملکرد کلیه منجر شود. بنابراین، با استفاده از این روش درمان، باید عملکرد کلیه ها تحت نظر باشد. اگر عملکرد کلیه بدتر شد مصرف این داوها قطع می شود.
شایان ذکر است که اگر تنگی شریان کلیوی به صورت اتفاقی در هنگام انجام یک آزمایش برای بیماری دیگری کشف شده و هیچ شواهدی از اختلال عملکرد کلیه و فشار خون بالا وجود ندارد، ممکن است هیچ درمانی لازم نباشد. گاهی اوقات حتی تنگی قابل توجه با فشار خون بالا یا اختلال عملکرد کلیه در ارتباط نیست. در این شرایط، نظارت دوره ای فشار خون و عملکرد کلیه توصیه می شود.
روش های جراحی
اگر نتایج حاصل از هر یک از آزمون ها نشان دهد که یک اختلال شریان کلیوی وجود دارد، انجام آنژیوگرافی اشعه ایکس لازم است. حدود ۷۵٪ موارد تنگی شریان کلیوی در آنژیوگرام دیده می شود. این بیماری خوشبختانه قابل درمان است.
قابل درمان بدان معنی است که تنگی شریان شدید (تنگی بیش از ۷۵٪) نیاز به گسترده کردن شریان دارد. در این حالت همزمان با آنژیوگرافی، آنژیوپلاستی نیز انجام می شود. در این روش یک بادکنک کوچک در فضای داخلی شریان وارد شده و در آن جا متورم می شود. این موضوع باعث می شود که عروق تنگ گشاد شود. علاوه بر این، ممکن است در روش آنژیوپلاستی، یک استنت (برای جلوگیری از عود تنگی) در عروق کار گذاشته شود.
از این روش درمان تنها زمانی استفاده می شود که فشار خون بالا به دارو جواب نمی دهد و نمی توان این تنگی را با دارو درمان کرد.
در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی به علت تنگی شریان کلیوی دو طرفه، آنژیوپلاستی برای هر دو شریان کلیه ممکن است به بهبود و یا ایجاد ثبات در عملکرد کلیه ها منجر شود. به طور مشابه، در بیماران مبتلا به فشار خون بالا با تنگی یک طرفه شریان کلیوی، آنژیوپلاستی شریان کلیه درگیر ممکن است درمان یا بهبود فشار خون بالا باشد. برای بیماران مبتلا به درجات خفیف تر تنگی (کمتر از ۷۵٪) معمولا از آنژیوپلاستی استفاده نمی شود. این بیماران باید بیماری خود را به صورت پی در پی با روش های تصویر برداری کنترل کنند تا جایی که تنگی به جایی برسد که قابل درمان باشد. در آن لحظه، می توان از آنژیوپلاستی با امید به پاسخ مطلوب استفاده کرد.
برخی مطالعات نشان داده اند که بیمارانی که به مقاومت شدید عروق کلیوی (که نشان دهنده آسیب دائمی به کلیه ها است) مبتلا هستند، حتی با تنگی بیشتر از ۷۵٪ شریان کلیوی، اغلب به آنژیوپلاستی پاسخ ضعیف می دهند. (تنش ناشی از رگ های خونی منتهی به کلیه، که توسط سونوگرافی داپلر اندازه گیری می شود، به نام مقاومت عروق کلیوی شناخته خواهد شد. شاخص مقاومتی بیش از ۰٫۸ به معنی مقاومت بسیار بالا است). در این بیماران، آنژیوپلاستی معمولا انجام نمی شود و درمان فشار خون بالا یا نارسایی کلیه تنها با اقدامات درمانی مرسوم انجام می شود.