پتاسیم یکی از مهمترین مواد معدنی در بدن است. این ماده معدنی در تمام سلول های بدن انسان وجود دارد. در واقع، پتاسیم، همراه با سدیم، منیزیم و کلسیم یکی از چهار الکترولیت اصلی بدن است. پتاسیم به عنوان یک الکترولیت، باعث حفظ تعادل آب در بدن و تنظیم فشار خون می شود. همچنین نقش هضم پروتئین ها و کربوهیدرات ها را ایفا می کند. علاوه بر این، این ماده معدنی مهم برای نیروی عضلانی، عملکرد عصبی، هضم مناسب و سلامت سیستم قلبی عروقی ضروری است. با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید تا با علائم کمبود پتاسیم در بدن آشنا شوید.
میزان پتاسیم لازم برای بدن
مقدار مورد نیاز روزانه پتاسیم به شرح زیر می باشد:
- ۳۰۰۰ میلی گرم در روز برای سنین ۱ تا ۳ سال
- ۳۸۰۰ میلی گرم در روز برای سنین ۴ تا ۸ سال
- ۴،۵۰۰ میلی گرم در روز برای سنین ۹ تا ۱۳ سال
- ۴۷۰۰ میلی گرم در روز برای افراد ۱۴ ساله و بالاتر
- ۵،۱۰۰ برای زنان شیرده
کمبود پتاسیم که به عنوان هیپوکالمی نیز شناخته می شود، بیشتر در افرادی که دیورتیک مصرف می کنند، رخ می دهد. دلایل دیگر ایجاد این کمبود به شرح زیر است:
- استفاده از بعضی از آنتی بیوتیک ها
- اسهال یا استفراغ
- مصرف بیش از حد ملین
- بیماری مزمن کلیه
- اختلالات خوردن (مثل بی اشتهایی عصبی)
- سطح منیزیم کم در بدن
- مصرف الکل زیاد
- تعریق بیش از حد
البته کمبود اسید فولیک نیز ممکن است منجر به کاهش سطح پتاسیم در بدن شود.
یک آزمایش خون معمول و ساده می تواند سطح پتاسیم را در بدن تعیین کند. محدوده طبیعی این ماده در بدن باید بین ۳٫۶ تا ۵٫۲ میلی مول در لیتر (mmol / L) باشد. سطح پتاسیم پایین تر از ۲٫۵ میلی مول در لیتر نیازمند مراجعه به پزشک است.
کمبود پتاسیم می تواند مجموعه ای از علائم را تولید کند. با این حال، این کمبود اغلب نادیده گرفته می شود. اگر این اتفاق رخ دهد می تواند منجر به عواقب ویرانگر و بعضی اوقات کشنده شود.
علائم کمبود پتاسیم
گرفتگی عضلانی
گرفتگی مکرر عضلات، چه در طول روز و چه در شب، علامت بسیار معمولی از کمبود پتاسیم است. سوزش در پاها و بازوها نیز در بین این بیماران شایع است. پتاسیم یکی از الکترولیت های موجود در تمام سلول های بدن، از جمله سلول های عضلانی و عصبی است. این ماده معدنی با سدیم همکاری می کند تا بار الکتریکی سلول ها را کنترل کند و به این شکل مانع انقباض عضلات و بهبود عملکرد آنها شود.
هنگامی که این ماده معدنی در بدن کم است، سلول ها سیگنال های الکتریکی مناسب را برای کنترل انقباض عضلانی ارسال نمی کنند و یا دریافت نمی کنند. این روند به نوبه خود احتمال گرفتگی مکرر عضلات را افزایش می دهد. گرفتگی می تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد.
از آنجائی که کاهش قالب توجه مایعات ناشی از تعریق زیاد می تواند باعث کاهش سطح پتاسیم شود، پس از ورزش کردن، مجددا باید بدن خود را از پتاسیم پر کنید. اگر به طور مرتب مبتلا به گرفتگی عضلات می شوید، با پزشک ملاقات کنید.
ضعف و آسیب دیدگی عضلانی
کاهش سطح پتاسیم می تواند تاثیر زیادی بر سلامت عضلانی شما داشته باشد. این کمبود می تواند عملکرد سلول های عضلانی را کاهش دهد و همچنین به عضلات آسیب برساند. این کمبود منجر به ضعف عمیق و سفتی عضلانی، درد و حساسیت به لمس می شود.
پتاسیم برای بهبود عضلات در سطح سلولی مورد نیاز است. از این رو، ممکن است افزایش فشار بر روی عضلات در حضور کمبود این ماده معدنی در بدن شانس پاره شدن عضلات را افرایش دهد.
اگر عضلاتتان دچار ضعف و خستگی می شود و این حالت ناشی از علت ظاهری نیست، باید سطح پتاسیم خون خود را بررسی کنید.
خستگی عمومی
یکی دیگر از نشانه های رایج کمبود پتاسیم احساس خستگی عمومی است. این نوع خستگی به علت کارکشیدن زیاد از بدن نیست. در واقع، در این حالت احساس خستگی هیچ دلیل قابل توضیحی ندارد.
هر سلولی در بدن نیاز به مقدار مناسب پتاسیم برای عملکرد مناسب خود دارد و مقدار نامناسب این کانی می تواند بر روی عملکرد سلول ها و همچنین اندام ها تأثیر بگذارد. بنابراین، کمبود این ماده معدنی می تواند منجر به خستگی و ضعف عمومی شود.
اگر مقدار پتاسیم در بدن کم باشد، ممکن است مجبور باشید برای انجام فعالیت های منظم روزانه کمی بیشتر تلاش کنید. از آنجایی که خستگی می تواند به علت مشکلات دیگر نیز باشد، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا علت دقیق آن را بیابید.
احساس سوزن سوزن شدن
پتاسیم برای سلامت اعصاب مهم است. سطح پایین این ماده معدنی می تواند بر روی ضربه های الکتریکی که از پوست و عضلات به ستون فقرات و مغز منتقل می شود، تاثیر بگذارد. این تاثیر می تواند منجر به کاهش احساس در طول اندام های بیرونی شود و منجر به احساس سوزن سوزن شدن شود.
معمولا این احساس سوزن سوزن شدن در انگشتان دست، انگشتان پا، دست ها، پاها، بازوها و ساق پا دیده می شود. کاهش سطح پتاسیم ممکن است موجب تحریک عضلانی شود.
اگر احساس سوزن سوزن شدن در بازوها و پاها را همراه با سایر علائم کمبود پتاسیم تجربه می کنید، احتمال کمبود پتاسیم در بدن زیاد است. یک آزمایش خون ساده می تواند این موضوع را تایید کند.
تپش قلب
کمبود پتاسیم می تواند بر سلامت قلب شما نیز تأثیر بگذارد. این امر می تواند باعث بی نظمی در ریتم ضربان قلب شده و دلایلی برای تپش قلب باشد. کاهش پتاسیم می تواند انقباضات ریتمیک هماهنگ شده قلب را که توسط ضربه های الکتریکی کنترل می شود، مختل کند.
از سوی دیگر، مقدار کافی پتاسیم در بدن باعث محافظت از قلب در برابر بیماری های قلبی، حملات قلبی و سکته مغزی شود. البته تپش قلب خود به خود موضوع مهمی نیست اما باید توسط پزشک بررسی و علت یابی شود.
مشکلات روحی و یا احساسی
پتاسیم برای سلامت روان و عملکرد مغز مهم است. این ماده معدنی کمک می کند تا هدایت الکتریکی مغز به درستی انجام شده و انتقال عصبی به صورت مناسب انجام شود.
علاوه بر این، پتاسیم نقش کلیدی در حمل و نقل سروتونین دارد. سروتونین انتقال دهنده عصبی است که باعث ارتقاء احساس رفاه و خوشبختی می شود. به همین دلیل کاهش سطح پتاسیم می تواند باعث سردرگمی، نوسانات خلقی، افسردگی، توهم و هذیان گویی شود.
در مقاله ای که در سال ۱۹۹۲ در Neuropsychobiology منتشر شده ارتباطی بین میزان سدیم، منیزیم و پتاسیم در بیماران افسرده گزارش شد. یک تحقیق دیگر که در سال ۲۰۰۹ در General Hospital Psychiatry منتشر شده نشان می دهد که هیپوکالمی می تواند منجر به افسردگی شود.
یبوست
پتاسیم ماده معدنی مهمی برای دستگاه گوارش است و به عضلات صاف که به صورت ریتمیک حرکت می کنند کمک می کند تا فرایند هضم را بهتر انجام دهند. کاهش سطح پتاسیم می تواند عملکرد غیرارادی عضلات معده و روده را مختل کند.
عملکرد مناسب این عضلات برای هضم، جذب و متابولیسم بدن ضروری است. عملکرد ضعیف آن ها نیز می تواند منجر به یبوست شود. به غیر از یبوست، ممکن است علائمی مانند نفخ شکم، درد و گرفتگی وجود داشته باشد.
از آنجا که یبوست می تواند به علت مشکلات دیگری نیز ایجاد شود، باید در صورت ابتلا به یبوست مزمن با پزشک خود صحبت کنید تا احتمال کمبود تغذیه ای مانند پتاسیم را رد کند.
فشار خون بالا
پتاسیم کمک می کند تا رگ های خونی شل شده و بهبود پیدا کنند. بنابراین بدون پتاسیم کافی رگ های خونی تحریک می شوند و این موضوع سبب افزایش فشار خون می شود. پتاسیم همچنین اثرات منفی بر روی سدیم دارد. وقتی پتاسیم کم است، در تعادل سدیم در بدن اختلال ایجاد می شود. این موضوع می تواند فشار خون را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
یک مطالعه که در سال ۲۰۰۸ در American Society of Nephrology منتشر شده است گزارش می دهد که سطح پایین پتاسیم در رژیم غذایی ممکن است به اندازه افزایش سطح سدیم، به ویژه در میان آمریکایی های دارای نژاد آفریقایی-آمریکایی که از فشار خون بالا رنج می برند، مهم باشد.
با توجه به یافته های این مطالعه، ارتباط بین کاهش پتاسیم و فشار خون بالا حتی زمانی که سن، نژاد و سایر عوامل خطر بیماری های قلبی عروقی (کلسترول بالا، دیابت و سیگار کشیدن) مورد توجه قرار گرفت، به قوت خود باقی ماند.
به غیر از کاهش پتاسیم و مصرف زیاد سدیم، عوامل دیگری نیز وجود دارند که باعث فشار خون بالا می شوند. از این رو، بهتر است که دکتر تعیین کند که مشکل چیست. با این حال، سطح بسیار پایین پتاسیم ممکن است منجر به فشار خون پایین و غش کردن شود.
نکاتی برای اصلاح علائم کمبود پتاسیم
- بهترین راه این است که از سبزیجات و میوه های طبیعی استفاده کنید. برخی از بهترین منابع پتاسیم عبارتند از:
- موز
- آووکادو
- توت فرنگی
- پرتقال
- انبه
- کیوی
- زردآلو
- خرما
- سبزیجات حاوی بتاکاروتن نیز حاوی مقدار زیادی پتاسیم هستند. بعضی از نمونه های این سبزیجات عبارتند از:
- هویج
- سیب زمینی شیرین
- اسفناج
- کلم بروکلی
- فلفل قرمز
- ماهی هایی، مانند ساردین و ماهی قزل آلا، نیز دارای مقدار زیادی از این ماده معدنی هستند.
- به تدریج غذاهای غنی از پتاسیم را در رژیم غذایی خود افزایش دهید تا میزان توصیه شده از این ماده را دریافت کنید. سعی نکنید کمبود پتاسیم را در یک روز جبران کنید.
- اگر می خواهید مکمل مصرف کنید، ابتدا با پزشک مشورت کنید.
- هنگامی که سطح پتاسیم بدنتان کم است، از انجام فعالیت های بدنی و طولانی مدت اجتناب کنید تا مانع از کاهش بیشتر پتاسیم از طریق عرق کردن شود.
- برای مبارزه با کمبود این ماده معدنی، مهم است که در مورد علل آن، مانند بهبود رژیم غذایی و درمان اسهال با پزشک مشورت کنید.
- پتاسیم بیش از حد نیز برای سلامت شما، مخصوصا برای کلیه ها مضر است. افراد مبتلا به دیابت یا نارسایی قلبی بیشتر در معرض خطر این مشکل قرار دارند.